22

nr 17 (453) 17­26.09. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Oblicze stanislawowskiego biznesu

Reklama jest dźwignią

­ mniej więcej tam, gdzie dziś

jest slynna kawiarnia ,,Pieroż-

handlu ­ jak glosi

kowa". Zaklad popularny byl

przyslowie. W starym

wśród różnych warstw miesz-

Stanislawowie biznesmeni

kańców Stanislawowa. Spotkać

dobrze to rozumieli, więc

tu można bylo i uczniów gim-

reklamowali swe zaklady,

nazjum, i urzędników.

jak tylko mogli. Artykul,

Z czasem Haubensztok po-

który dziś przedstawiam,

szerzyl swój biznes. W 1903 r.

wziąl w dzierżawę na trzy lata

interesujący jest tym, że

restaurację w parku pod wy-

na starych ilustracjach

platę roczną 620 koron do miej-

spotkamy lokalnych

skiej kasy. W tym samym roku

,,rekinów" biznesu.

kupil część popularnego sklepu

MAURYCY HAUBENSZTOK

Górawskiego w pobliżu Dyrek-

Z SYNEM HUGONEM

cji kolei. Tam otworzyl pokój

IWAN BONDAREW

HOTEL ,,CENTRALNY"

Ensel byl bezwzględny i nawet

śniadaniowy, który też rzadko

,,Centralny" hotelarz

oskarżano go o udzial w ,,kawo-

świecil pustkami. Oprócz tego

wym spisku", kiedy to w sierpniu

W maju 1904 r. przy ul. So-

prowadzil jeszcze restaurację

1905 r. wlaściciele stanislawow-

bieskiego 4 (ob. Strzelców Si-

III kategorii na dworcu kolejo-

skich restauracji gwaltownie

czowych) otwarty zostal nowy

wym. Wobec tego Haubenszto-

podnieśli cenę na ten popular-

hotel  ,,Centralny",  chociaż

ka śmialo można określić jako

w prasie określany byl z fran-

ny napój. Ensel byl oszczędny.

zalożyciela pierwszej sieci ga-

cuska ­ ,,Central". Odpowiadal

W 1906 r. zdolal w Magistra-

stronomicznej Stanislawowa.

calkowicie swej dumnej nazwie

cie umówić się na zniżkę za gaz

W 1913 r. bogacze Chowań-

zarówno centralną lokalizacją,

oświetleniowy. Obniżono mu

scy wybudowali na miejscu

o 50 halerzy na m sześc., pod

jak i komfortem, proponowa-

starej restauracji Haubensz-

nym gościom.

warunkiem, że będzie spalal nie

toka wspanialy czteropiętro-

mniej jak 8 tys. m sześc. rocz-

Proszę osądzić samemu ­ 36

wy gmach. Przez jakiś czas

z gustem umeblowanych pokoi,

nie. Ensel byl postacią wply-

Maurycy dzierżawil u nich

oświetlenie gazowe, wodociąg

wową, mającą różne znajomości

pomieszczenie, ale niebawem

i wanny z gorącą (!) wodą, tele-

­ na Sylwestra 1908 r. gościom

przeniósl się do sąsiedniej ka-

przygrywala orkiestra 58 pulku

fon. Na dziedzińcu mieścily się

mienicy Hauswalda.

piechoty.

wlasne stajnie i powozownia ­

Zebrawszy nieco pieniędzy

KAWIARNIA ,,EDISON"

Byl przy tym uczciwy, bo-

coś w rodzaju garaży dla wspól-

Maurycy Haubensztok przejmu-

wiem w gazecie z dnia 24 stycz-

czesnych taksówek.

je kawiarnię ,,Habsburg" na rogu

orkiestry, sala bufetowa, sala

O prestiżu zakladu wy-

nia 1909 r. zamieścil ogloszenie

Szymonowi Hubnerowi za astro-

dzisiejszych ulic Strzelców Si-

do gry w karty, czytelnia, po-

mownie świadczy fakt, że kil-

o znalezionej w jego zakladzie

nomiczną sumę 300 tys. koron.

czowych i Czornowola. W 1918

ka miesięcy po otwarciu go-

kój dla dam ­ oto niepelna lista

damskiej torebce z 20 koronami.

Po tej dacie prasa o Kesslerze

r. otwiera tam restaurację, pokój

osobliwości kawiarni. Glówna

Nie przywiązywal się jed-

ścily tu takie znamienitości ze

więcej nie wspomina ­ prawdo-

śniadaniowy, kawiarnię i sklep

sala byla piętrowa i miala po-

nak na dlużej do jednego miej-

Lwowa, jak namiestnik Galicji

podobnie wyjechal z miasta.

z delikatesami. To wlaśnie ten

nad 180 m kw. Dekoracje byly

sca ­ w lutym 1911 r. sprze-

hrabia Andrzej Potocki i mar-

Na pocztówce widzimy sa-

zaklad widzimy na kolejnej wi-

stylowe ­ styl umiarkowa-

dal ,,Edisona" niejakiemu panu

szalek Sejmu Krajowego hrabia

mego wlaściciela zakladu ­ jest

dokówce z okresu międzywo-

nej secesji ­ oraz wspaniale

Stanislaw Badeni. Przybyli do

Wassermanowi z Tarnopola.

to dobiegający pięćdziesiątki

jennego. Restauracja posiadala

żyrandole.

miasta na intronizację biskupa

lysy osobnik z siwymi wąsami.

otwarty taras, skąd roztaczal się

Zalożyciel pierwszej sieci

Chomyszyna, która odbyla się

Od samego początku swego

Kolekcjonerzy przypuszczają,

widok na skwer w miejscu dzi-

istnienia ,,Edison" bil rekordy

19 czerwca 1904 r.

że stoi on na balkonie pierw-

Jednak  rekordową  ilość

siejszego gmachu poczty.

Jeszcze bardziej utytulowany

popularności. Kawiarnia zo-

szego piętra, unosząc kapelusz.

pocztówek z wlasną podobizną

Zaklad Haubensztoka uwa-

stala otwarta 21 stycznia 1905

gość zatrzymal się tu w 1910 r.

wyemitowal restaurator Mau-

żany byl za prestiżowy. Tu wie-

Wszechstronny pan Ensel

r. i już w pierwszy wieczór od-

Byl nim generalny inspektor au-

rycy Haubensztok. Jego biz-

lokrotnie organizowala przy-

wiedzilo ją ponad tysiąc gości.

striackiej artylerii feldmarsza-

W Stanislawowie bylo wiele

nes przetrwal najdlużej, stąd

jęcie miejscowa elita. W 1934

Nas jednak najbardziej intere-

restauracji, ale kawiarnia ,,Edi-

lek Leopold Salvator. Nosil tytul

kolekcjonerzy posiadają jego

r. w zakladzie gościl minister

son" wiodla wśród nich prym.

suje portret mężczyzny, bardzo

arcyksięcia, należal do panującej

pocztówki zarówno z okresu

spraw wewnętrznych Rzeczy-

Przede wszystkim mieścila

podobnego do pisarza Guy de

rodziny Habsburgów i byl bez-

austriackiego, jak i polskiego.

pospolitej Bronislaw Pieracki ­

Maupassanta. Jest to wlaśnie

się w nowopowstalym pasa-

pośrednim krewnym cesarza.

Najbardziej rzetelnie bio-

ten sam, którego w 10 dni po tej

wlaściciel ,,Edisona", Leon En-

żu Hartenbergów ­ pierwszym

Wlaścicielem elitarnego ho-

grafię Haubensztoka zbada-

wizycie zastrzelil w Warszawie

sel. Do Stanislawowa przyje-

supermarkecie w mieście.

telu byl Żyd Leon Kessler. Wcze-

la krajoznawczyni Olena Bu-

czlonek OUN.

Po drugie ­ bylo to nie tyl-

chal z Przemyśla, gdzie też mial

śniej byl wlaścicielem niewiel-

czyk. Swą dzialalność rozpocząl

W Archiwum obwodowym

ko miejsce dla ,,wypicia fili-

jakiś biznes. Z publikacji w pra-

kiego piętrowego hoteliku na

w 1892 r. Pierwszą restaurację

zachowaly się dokumenty, rzu-

sie możemy ulożyć jego portret

żanki kawy", ale caly kompleks

skrzyżowaniu ulic Sobieskiego

otworzyl w niewielkim domku

cające nieco światla na biografię

psychologiczny. Otóż...

gastronomiczny: galeria dla

i Lipowej (ob. Szewczenki). Nosil

przy dzisiejszej ul. Witowskiego

Maurycego Haubensztoka. Uro-

on podobną nazwę ­ ,,Centralny".

dzil się 11 grudnia 1870 r. w po-

Potem interes zostal sprzedany

wiecie Trzebinia kolo Krakowa.

niejakiemu panu Falkowi. Nie-

Należal do ,,wiary mojżeszowej",

bawem przy tej samej ulicy, nieco

a jego prawdziwe imię brzmi nie

dalej, wystawil nowy luksusowy

Maurycy, lecz Abraham Mo-

hotel. Falk byl oburzony przenie-

zes. W okresie międzywojennym

sieniem nazwy i podal Kessle-

byl prezesem Towarzystwa re-

ra do sądu za plagiat. Po mieście

stauratorów i zasiadal w radzie

krążyla plotka, że Kessler, aby

miasta. Mieszkal tam, gdzie byla

ukrócić sprawę, staral się wrę-

jego restauracja ­ przy ul. Sobie-

czyć lapówkę hrabiemu Potoc-

skiego 22. Byl dwukrotnie żona-

kiemu ­ najwyższemu i najbo-

ty. Pierwsza żona, Anna, zmarla

gatszemu urzędnikowi Galicji.

w 1911 r. W następnym roku wziąl

Hotelarz chcial mu do kieszeni

ślub z Marią Szwitcer, od której

wsunąć sto florenów. Odbywalo

doczekal się w 1919 r. syna Hugo.

się to przy wtórze śmiechu hra-

Gdy przyszli sowieci, jego za-

biego Badeniego, który sam go do

klad znacjonalizowano i otwo-

tego namówil.

rzono tam piwiarnię, dzialającą do

Incydent z hrabią Potoc-

końca lat 1940. Ślad samego Mau-

kim nie pociągnąl za sobą kry-

rycego gubi się. Możliwe, że zginąl

tycznych następstw. Kesslero-

w getcie wraz z tysiącami swych

wi udalo się przetrwać proces

braci w wierze, ale też możliwe,

i utrzymać nazwę swego hotelu.

że udalo mu się uciec za granicę.

Jego biznes dobrze prospe-

Pieniądze posiadal, a więc szanse

rowal aż do roku 1912, kiedy

na ratunek Abraham Mozes mial

to w styczniu sprzedaje hotel

większe od innych.

WIDOK ZEWNĘTRZNY RESTAURACJI HAUBENSZTOKA