23

nr 17 (453) 17­26.09. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Jan Henryk Rosen profesorem Politechniki Lwowskiej (cz. 3)

Profesor Jan Henryk Rosen

Salę Muzyki Organowej zniszczono wystrój

udzielal wiele twórczej

baptysterium, również malowidla Rosena.

energii i czasu nie tylko pracy

Witraż przeniesiono do lwowskiej Galerii

dydaktycznej na Politechnice

Obrazów.

Lwowskiej, ale też twórczości

Na początku lat 30. Rosen znajdowal się

artystycznej. Wymagalo to

na szczycie swojej popularności. Propozycje

znacznego poświęcenia. Jego

wspólpracy nadchodzily z różnych stron

osobowość, jego twórcze

Polski i z zagranicy. We Lwowie prowadzo-

osiągnięcia wywieraly

no z nim rozmowy o dekoracji kilku świątyń.

wrażenie i mialy ogromny

Mianowicie, prawie dwa lata trwaly pertrak-

wplyw na studentów. Na

tacje w sprawie wykonania malowidel ścien-

Wydziale Ogólnym J. H. Rosen

nych w kościele klasztornym ss. karmelita-

bardzo szybko stal się postacią

nek bosych pw. Matki Boskiej Nieustającej

po prostu legendarną. Lecz

Pomocy i św. Józefa przy ul. Potockich. Ko-

nie w gronie profesorów

ściól zostal zbudowany w latach 1893­1895

Politechniki. Obok szczerych

z nieotynkowanej czerwonej cegly wedlug

przyjaciól, byli tam też ludzie

projektu znanego niemieckiego architekta

zazdrośni, których w nim

Franca Statza-juniora z Kolonii. Od roku 1928

wszystko drażnilo, mianowicie

prowadzono gruntowne prace remontowe,

jego europejskość, paryskie

lecz do umowy z Rosenem nie doszlo. Rów-

wychowanie i wyksztalcenie,

nież na niczym skończyly się rozmowy i pro-

liczne bojowe odznaczenia,

jekty wykonania witraży w oknach kaplicy

w końcu niezwykly talent,

Orląt Lwowskich na Cmentarzu Obrońców

oryginalność twórcza,

Lwowa.

WITRAŻ Z KOŚCIOLA ŚW. MARII

europejskie uznanie.

Również nie zostaly urzeczywistnione

MAGDALENY WE LWOWIE

projekty polichromii i witraży, które Rosen

Warszawa". Obok sygnatury fabryki znajduje

wykonal w 1930 roku do bliżej nie znanej

JURIJ SMIRNOW

KAPLICA W KOŚCIELE ŚW. MARII MAGDALENY WE LWOWIE

się sygnatura autora ,,Jan Henryk Rosen" oraz

nam kaplicy Seminarium Duchownego

Na zaproszenie do wykonania mo-

laciński napis: ,,Deo advinuante baptisterium

pomieszczenia. Artysta wykorzystal zaled-

w miejscowości X.

dokladnie udokumentowane. Pomieszczenie

numentalnych polichromii, na przyklad

wie kilka barw i to jeszcze bardziej podkre-

hoc anno domini 1931 exornatum est".

W 1929 i 1930 artysta przedstawial

dla chrztu dzieci znajdowalo się po lewej

w Wiedniu czy na Watykanie artysta byl

ślilo monumentalność postaci Jezusa i Jana

Okno witrażowe artysta podzielil na

projekty witraży dla katedry w Częstocho-

stronie dlugiego korytarza kościelnego (wla-

zmuszony wyjeżdżać ze Lwowa na kilka

trzy kwatery. U góry umieszczono krzyż

ściwy kościól, czyli nawy i prezbiterium znaj-

Chrzciciela. Malowidlo wyraźnie nawiązy-

wie na wystawach ,,Zachęty" w Warszawie.

miesięcy, przerywając wyklady i prace na

monogramowy z literą P, który jest jednym

dują się po prawej stronie tegoż korytarza).

walo do obrazu ,,Ustanowienie Najświęt-

Tym razem projekty zostaly zrealizowa-

katedrze rysunków figuralnych. Niektórzy

z symbolów Chrystusa. Poniżej umieszczo-

szego Sakramentu" w prezbiterium Katedry

ne i witraże wykonano w Zakladzie S. G.

Prawdopodobnie, pomieszczenie baptyste-

profesorzy uważali, że to szkodzi proce-

Ormiańskiej. Symbolizm byl tak samo lako-

no Kielich Zbawienia ­ Kielich Najświętsze-

Żeleńskiego w Krakowie. Profesora Rosena

rium stanowilo część zabudowy klasztornej

sowi nauczania studentów i nie świadczy

niczny i glęboko wzruszający. Nad glową Je-

go Sakramentu, z którego wyplywają stru-

zapraszano do udzialu w prestiżowych wy-

i dawniej bylo polączone z kaplicą klasztor-

o ścislym powiązaniu profesora Rosena

mienie wody ­ strumienie laski Bożej, która

zusa widniala golębica, symbol Ducha Świę-

stawach ogólnopolskich. W 1931 roku J. H.

ną, która znajdowala się w części gmachu

z uczelnią. Wlaśnie jedna z jego prac arty-

daje duszom poprzez sakrament chrztu ży-

tego. Po prawej stronie baptysterium artysta

Rosen bral udzial w wystawie ogólnej TZSP

przekazanego politechnice. Po przebudo-

stycznych byla związana z Politechniką,

cie wieczne. Po obydwu stronach kielicha

umieścil dwie inskrypcje w języku lacińskim,

w Warszawie, ale pokazal tylko jeden obraz

wach w XIX wieku obydwa pomieszczenia

wprawdzie może nie bezpośrednio. W 1931

ofiary J. H. Rosen umieścil pawie, symbo-

odwolujące się do treści obrazu. Po stronie

,,Legenda o św. Dorocie". W tymże roku ar-

polączono tylko dwoma wielkimi oknami. Od

roku artysta dostal zaproszenie do wyko-

lewej znajdowaly się dwie stare nisze okien-

lizujące nieśmiertelność, zmartwychwsta-

tystę zaproszono na wielką wystawę sztuki

korytarza kościelnego baptysterium oddzie-

nania prac dekoracyjnych w kościele pw.

nie, wierność Bogu. Niżej ze strumienia le-

religijnej w Katowicach. Na wystawie, która

laly misternie wykonane artystyczne kraty.

ne. W jednej z nich artysta zaprojektowal wi-

św. Marii Magdaleny. Świątynia znajdowa-

jącej się wody, strumienia laski, piją jelenie

trwala od kwietnia do polowy lipca 1931

traż, druga byla wypelniona ornamentalną

Przy ścianie naprzeciw wejścia zbudowa-

la się obok zabudowań Politechniki i od lat

­ symbol pragnienia chrztu. W dolnej części

polichromią dekoracyjną. Polichromia zdobi-

roku ,,...zgromadzono 956 prac poważnych

no niewielki bialo-marmurowy oltarz, wyko-

nieoficjalnie pelnila funkcję kościola akade-

kompozycji umieszczono postać czlowieka,

la również framugę okienną dookola witraża.

artystów wspólczesnych. Byla ona niewąt-

nany w alabastrowni książąt Czartoryskich

mickiego. Historia wybudowania kościola

który w glębokim zadumaniu lowi ryby.

Polichromia w oknach miala bogate wzory,

pliwie największą z wystaw sztuki religijnej

w Żurawnie. Ścianę za oltarzem J. H. Rosen

sięga początku XVII wieku. Niewielka świą-

Jest to symbol pozyskania dusz ludzkich

byla wykonana jaskrawymi farbami ze zlo-

urządzonych dotychczas w Polsce". Na tej

ozdobil wielkim malowidlem ,,Chrzest Pana

tynia byla przybudowana do pomieszczeń

ceniami, formą i stylem wykonania nawiązy-

dla zbawienia, który nawiązuje do slów Je-

wystawie Rosen pokazal fragmenty po-

Jezusa w wodach rzeki Jordan". Surowa pro-

klasztornych ojców dominikanów.

zusa Chrystusa skierowanych do Apostola

lichromii Katedry Ormiańskiej.

stota, statyczność, wertykalizm figur Jezusa,

wala do polichromii w prezbiterium świątyni.

W 1758 roku budowniczy Marcin Urba-

św. Jana Chrzciciela i dwu towarzyszących

Witraż byl wykonany w fabryce F. Bialkow-

Piotra nad jeziorem Genezaret: ,,Nie bój

W 1930 roku odbyla się ogólnopolska

nik dobudowal do prezbiterium renesanso-

skiego w Warszawie, o czym świadczyla sy-

się, odtąd ludzi będziesz lowil". Obok ry-

wystawa ,,Polska sztuka kościelna" w War-

Jezusowi świętych sprawialy wielkie wra-

wego nawę glówną i dwie znacznie niższe

baka widnieje palma ­ symbol zwycięstwa

szawie, na której Rosen również pokazal

gnatura w dolnej części ,,F. Bialkowski i Ska

żenie na wschodzących do tego niewielkiego

nawy boczne. Od strony zachodniej zbudo-

chrześcijaństwa.

tylko jeden obraz olejny, mianowicie ,,Świę-

wano chór organowy oraz dwie wieże, po-

Witraż wyróżnialo bogactwo kolorów,

ty Stefan, król węgierski". Można domyślić

kryte skromnymi, niewysokimi dachami.

staranne opracowanie postaci i szcze-

się, że zajęty pracą dydaktyczną na poli-

W 1880 r. przed wejściem glównym zbudo-

gólów stylizowanego krajobrazu. Jasno-

technice i wyjazdami za granicę, artysta

wano taras ze schodami po obu stronach,

brązowy kolor tla byl wyjątkowo uda-

nie mial zbyt dużo czasu na przygotowanie

a 1889 r. wieże zostaly uwieńczone nowymi

nym w ciemnej kaplicy, oświetlonej tylko

do wystaw krajowych, nawet tak prestiżo-

neobarokowymi helmami wedlug projektu

światlem elektrycznym. Zielony, niebieski

wych jak w Warszawie i Katowicach. Stale

prof. Juliana Zachariewicza.

i brązowy kolory nadawaly kompozycji

zaproszenia przez organizatorów trzeba

W 1923 roku na mocy decyzji Rządu

bogactwa.

jednak traktować jako wyraz popularności

RP dawne zabudowania klasztorne, które

Niestety, w 1962 roku kościól św. Marii

Rosena w kraju i jak potwierdzenie faktu,

wladza austriacka wykorzystywala jako

Magdaleny zostal zamknięty i przekazany

że artysta powszechnie byl uważany za

więzienie dla kobiet, zostaly przekazane

lwowskiemu Instytutowi Politechnicznemu.

jednego z czolowych wspólczesnych mala-

Politechnice. W latach 1923­1929 pod kie-

Kilka lat później przy adaptacji kościola na

rzy polskich.

rownictwem profesora Wladyslawa Klim-

czaka pomieszczenia poklasztorne zostaly

wyremontowane i przystosowane do ksztal-

cenia studentów wydzialu inżynieryjnego

i chemicznego. Z 1925 roku we wnętrzach

świątyni prowadzono znaczne prace kon-

serwatorskie i dekoracyjne. W prezbiterium

zbudowano nowy wolnostojący oltarz, wy-

konany wedlug projektu prof. W. Minkiewi-

cza. Na początku lat 30. ściany prezbiterium

i filary w nawie glównej postanowiono ozdo-

bić dyskretnymi malowidlami ściennymi,

które nie zaklócalyby ogólnego wrażenia

od pomalowania świątyni w jasne odcienie.

Byla to polichromia dekoracyjna. Na razie

nie udalo się ustalić autora tych malowidel.

Istnieje przypuszczenie, że wykonawcą mógl

być Kazimierz Smuczak, zaś projekt wykonal

J. H. Rosen lub W. W. Rawski. W latach 30.

Kazimierz Smuczak wspólpracowal zarówno

z pierwszym, tak i z drugim artystą.

Zaproszenie Rosena w 1931 roku do ozdo-

KOŚCIÓL ŚW. MARII MAGDALENY WE LWOWIE

WITRAŻ W KATEDRZE W CZĘSTOCHOWIE

bienia nowego baptysterium kościola jest