29

nr 17 (453) 17­26.09. 2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Obóz ,,Magurycza" w Czarnym Ostrowie

i powrót figury św. Archaniola Michala

Miejscowość Czarny

Ostrów w obw.

chmielnickim slynie

z artystycznych

nagrobków. Najbardziej

znanym z nich jest slynna

,,Laura" ­ kompozycja

z bialego marmuru

karraryjskiego, uderzająca

swoją wspanialością

każdego, kto chociaż raz ją

zobaczyl. Jest to nagrobek

Laury, córki wlaściciela

Czarnego Ostrowa

Karola Przeździeckiego.

Po śmierci w wyniku

PREZES TOWARZYSTWA MAGURYCZ SZYMON MODRZEJEWSKI

tragicznego wypadku,

(OD LEWEJ) I WALENTYN MAGOWKIN

spoczęla w rodzinnej

krypcie w kościele

Wiaczeslaw Majdan, Wolodymyr Kuzmicz

22 nagrobki. W 2023 r. na cmentarzu pra-

w Czarnym Ostrowie.

i inni.

cowalo trzech wolontariuszy z Polski i dzie-

Jak mnie poinformowal Walentyn Ma-

siątki z Czarnego Ostrowa, glównie parafia-

gowkin, który jest ,,motorem" calego pro-

nie kościola pw. Wniebowzięcia NMP.

DMYTRO POLUCHOWYCZ

jektu, renowacja cmentarza zaczęla się

Kolejny obóz mial miejsce w sierpniu

Ciotka Laury, markiza de Noel, malżon-

w 2016 r. Oczyszczono wówczas od zalega-

bieżącego roku. Z Polski przyjechalo 4 oso-

ka znanego polskiego historyka Aleksandra

jących zarośli i krzaków dużą część cmen-

by, dolączyli do nich mieszkańcy z Charko-

Przeździeckiego, zamówila ten piękny nagro-

tarza. Dokonali tego parafianie kościola pw.

wa, Chmielnickiego, Kamieńca Podolskiego

bek u jednego z najlepszych rzeźbiarzy tego

Wniebowstąpienia NMP oraz mieszkańcy

i mieszkańcy Czarnego Ostrowa. Tych ostat-

czasu, Wiktora Brodzkiego. W 1936 r., gdy

Wilczej Góry i Czarnego Ostrowa.

nich bylo niewielu, ale nie z powodu obojęt-

świątynię zamknęli komuniści, a pochówki,

­ Stopniowo odnowiliśmy starą bramę

ności ­ mieli wiele pracy przy porządkowaniu

tradycyjnie, splądrowali, marmurowe arcy-

cmentarną, która byla w strasznym stanie

terenu wokól swojej świątyni.

dzielo zostalo po prostu wyrzucone. Rzeźbę

­ opowiada Walentyn. ­ Fundusze zebrali

Z odnowionych nagrobków należy

uratowali miejscowi mieszkańcy. Po dwóch

parafianie naszego kościola, część przeka-

przedstawić przede wszystkim nagrobek

latach przewieziono ją do Kamieńca Podol-

zala nam fundacja dobroczynna Sergija La-

Michala Gloskowskiego, chorążego po-

skiego do katedry św. Piotra i Pawla, gdzie

baziuka. Dolączyly również wladze lokalne

wiatu ploskirowskiego (zmarl w wieku 72

przechowywana jest do dziś.

­ gmina Czarnego Ostrowa zakupila parkan

lat w 1854 r.). Nagrobek wieńczyla figura

a wizerunek slońca i księżyca odnotowalem

powierzchnię i ustawiono na ,,poduszce"

Oczywiście ,,prostsze" nagrobki na

na ogrodzenie polowy terenu cmentarza.

św. Archaniola Michala depczącego dia-

tylko jeden raz ­ na nagrobku w Satanowie.

z szutru, ta data zostala by niezauważona.

miejscowym cmentarzu katolickim są nie

Przy ustawieniu parkanu wspomógl nas pro-

bla. Na grobie zostal jedynie postument,

Na nekropoliach prawoslawnych takie ele-

Prezes towarzystwa Magurycz Szymon

do porównania z dzielem Brodzkiego ­

boszcz parafii Wiktor Tkacz. Druga polowa

a samą figurę wolontariusze odnaleźli

menty trafialy się trochę częściej.

Modrzejewski zaznaczyl, że towarzystwo

arcydziela na poziomie światowym. Tym

czeka na kolejny zakup...

w opuszczonym grobowcu. Niestety, nie-

Dzięki ostatniemu obozowi wolontariu-

dziala już 38 lat. Odnawia zarówno polskie,

niemniej, jest tu wiele interesujących na-

Walentyn zwrócil też uwagę na waż-

które oryginalne elementy figury zostaly

szy udalo się dokladniej ustalić wiek cmen-

jak i ukraińskie pochówki, ,,...bo mowa tu

grobków i miejscowy cmentarz uważany

ną rzecz: ,,Gdy oczyszczaliśmy cmentarz

utrącone (glowa, ręce, nogi), ale mimo to

tarza. Wcześniej, za najstarszy nagrobek

o pamięci, a bez pamięci ludzkość nie może

jest za muzeum pod otwartym niebem.

z zarośli, miejscowa mlodzież dolączyla

nagrobek jest wspanialy.

uważano pochówek niejakiego Michala

istnieć". Oprócz tego Szymon podziękowal

Niestety, cmentarz podzielil tragiczny los

do nas i oczyścila teren prawoslawnego

W czasie trwania obozu wolontariuszy

(nazwiska nie udalo się ustalić), datowany

Silom Zbrojnym Ukrainy, bo ,,...dziś bronią

figury Laury, ale nawet dziś zadziwia swo-

cmentarza po drugiej stronie drogi".

odnowiono najwyższy nagrobek na tej ne-

1839 r. Obecnie najstarszym nagrobkiem

one nie tylko Ukraińców , ale i nas, Polaków".

ją oryginalnością.

Zrobić porządek z krzakami i śmieciem

kropolii. Jego wysokość sięga 4 m. i pocho-

jest pochówek Ludwika Weyharda, zmarle-

Restaurator z Polski Magda Zamirowicz,

Należy podkreślić, że komuniści pro-

nie bylo sprawą latwą, ale byl to począ-

dzi on z polowy XIX w. Niektóre fragmen-

go w 1821 r. Jest to olbrzymia plyta, okolo

która z najdrobniejszych odszukanych frag-

wadzili prawdziwa walkę z miejscowymi

tek. Dzięki temu odkrylo się wiele intere-

ty nagrobka w sąsiednim grobowcu odkryl

2,5m x 1m. Plyta prawie calkowicie zapadla

mentów sklejala nagrobki, zaznaczyla, że dla

cmentarzami ­ ze wszystkimi: katolickimi,

sujących nagrobków. Niestety, większość

wolontariusz z Charkowa Wlad Kaplienko,

się w ziemię i ledwo widoczna jest na po-

niej ,,...najtrudniejsze w tej pracy ­ to mono-

ukraińskimi czy żydowskimi. Byly ku temu

dziel podolskich mistrzów byla w bardzo

który jest z zawodu archeologiem.

wierzchni. Jest to tzw. nagrobek plytowy,

tonność. Ale nagrodą jest możliwość zoba-

dwie przyczyny. Pierwsza ­ ,,wojowniczy

zlym stanie. Postanowiono przeprowadzić

Wyremontowana zostala podstawa na-

które popularne byly na Podolu w I polowie

czenia końcowego wyniku ­ robi on wrażenie

ateizm", jako podstawa ówczesnej ideologii.

ich restaurację.

grobka Adama Bochonowskiego, ozdobio-

XIX w. Tego typu nagrobki stawiali zarówno

i przynosi radość!".

Dla katolików ­ cmentarz to teren sacrum,

- W 2022 r. wystąpilem z inicjatywą do

na plaskorzeźbą, przedstawiającą slońce,

katolicy, jak i prawoslawni i unici. Pochów-

Przebieg tegorocznego obozu nie ogra-

wypelniony figurami świętych i krzyżami.

polskiego Instytutu Polonika. Polecono mi

księżyc i Opatrzność Bożą. Jak przypuszcza

ki przykrywano olbrzymią plytą na której

niczyl się tylko do terenu cmentarza. Przed-

Druga to ta, że bolszewicy tworzyli ,,nowe

zwrócić się do prezesa towarzystwa Magu-

krajoznawca Jaroslaw Sumiszyn, przedsta-

rzeźbiono epitafia i wizerunek krzyża. Ten

stawiciele towarzystwa Magurycz z jego

sowieckie spoleczeństwo", a cmentarze

rycz, Szymona Modrzejewskiego ­ konty-

wiony tu byl również herb ,,Sas". Niestety

nagrobek ma jeszcze jedną osobliwość ­

prezesem przeprowadzili w gmachu tutejszej

wiązaly ludzi z przeszlością z przodkami.

nuuje opowieść Magowkin. ­ Towarzystwo

wieńczący postument krzyż strącono. Jak na

data śmierci wyryta jest nie na górnej po-

biblioteki szkolenia artystyczne dla uczniów.

Odpowiednio ten ,,bagaż przeszlości" na-

wpisalo nasz cmentarz do grantu Instytutu

Podole, jest to dość rzadki element zdobnic-

wierzchni plyty, lecz na bocznej. Gdyby

Wymowne byly tematy: ,,Malujemy naszą

leżalo bezwarunkowo zniszczyć. Niestety,

na lata 2023-2024. W tym okresie odre-

twa. Osobiście zwiedzilem dziesiątki starych

ją po prostu oczyszczono na powierzchni,

wspólną przeszlość" (w 2023 r.) i ,,Malujemy

w materii tej osiągnęli wymierne wyniki.

staurowano i przygotowano do restauracji

cmentarzy katolickich w obw. chmielnickim,

a nie obkopano wokól i nie uniesiono nad

naszą wolność" (w 2024 r.).

I mowa tu nie tylko o calkowicie zniszczo-

Jak zaznaczyl Walentyn Magowkin

nych nekropoliach ­ postsowiecka w swej

w planach jest kontynuacja calkowite-

świadomości ludność obojętnie ustosun-

go oczyszczenia nekropolii od zarośli

kowuje się do starych cmentarzy. Dopiero

i restauracja zachowanych nagrobków

ostatnio obserwujemy odrodzenie zaintere-

oraz przeprowadzenie pelnej inwentary-

sowania się zachowaniem i zbadaniem sta-

zacji pochówków i nagrobków. Walentyn

rych nekropolii.

ma nadzieję, że ta inwentaryzacja odkryje

W obw. chmielnickim aktywnie rozwi-

kolejne tajemnice historyczne: ,,Jest wielce

ja się inicjatywa ,,Mogily przodków". Jest

prawdopodobne, że ten cmentarz jest miej-

to wspólny projekt OS ,,Ukraina Incognita"

scem spoczynku wybitnych osobistości

i Wydzialu kultury rady miejskiej Gródka

XIX w. ­ kontynuuje Walentyn. ­ Mowa tu

Podolskiego. Badania prowadzone są na

o wloskich artystach Mateo Baccielli i Luigi

nekropoliach gminy Gródeckiej. Sam pro-

Tononi, którzy pracowali w Czarnym Ostro-

jekt i dokonane w czasie jego realizacji do-

wie u Konstantego Przeździeckiego, dziad-

prawdy sensacyjne odkrycia, wielokrotnie

ka wspomnianej na wstępie Laury. Zmarli tu

przedstawialem na lamach Nowego Kuriera

i mamy nadzieję, że przy dokladnych spraw-

Galicyjskiego.

dzeniu cmentarza uda nam się wyjawić gro-

Ratunkiem i uporządkowaniem stare-

by lub nagrobki tych wybitnych artystów".

go cmentarza w Czarnym Ostrowie zajęla

Nie są to bezpodstawne nadzieje ­ jak

się grupa entuzjastów-mieszkańców tej

pokazalo doświadczenie z poprzednich lat

miejscowości: Walentyn Magowkin, ro-

­ nagrobki lub ich fragmenty można zna-

dzina Wadyma i Denisa Demianczuków,

leźć w najmniej spodziewanych miejscach.

SZKOLENIA DLA DZIECI Z CZARNEGO OSTROWA