18

nr 18 (454) 30.09.­14.10.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Wrażenia Gotthilfa Kohna

Żyjące miasto

Znane jest okolo

Dalej podróżnik popelnia

dziesięciu wspomnień

blad, twierdząc, że miasto za-

ze Stanislawowa z II

lożyl Stanislaw Potocki. Można

polowy XIX w. Spisane

mu to wybaczyć, bowiem takie

są przeważnie przez

zdanie panowalo wśród pol-

gimnazjalistów, uczących

skich historyków tego czasu.

się w mieście. Większość

Kohn zaznacza, że miasto prze-

żylo wiele tragedii, w tym na-

wspomnień poświęcona

jazdy Turków i Tatarów i kata-

jest profesorom,

strofalny pożar. Gdy odwiedzil

prowadzącym wyklady,

miasto, o następstwach żywio-

bądź kolegom, z którymi

lu już prawie nic nie przypomi-

dzielilo się lawę szkolną.

nalo, więc autor nie powstrzy-

Są one bez wątpienia

mal się od pochwaly:

,,Już sam sposób, w jaki mia-

interesujące, ale nie dla

KOHN WSPOMINA PIĘKNE BUDYNKI. UL. KAZIMIERZOWSKA

GOTTHILF KOHN, NIE BYL

sto odbudowalo się z ruin,

(MAZEPY) BYLA SWEGO RODZAJU WIZYTÓWKĄ STAREGO

wszystkich. Zdarzają się

WYSOKI, ALE BYL MĄDRY

powstalo niczym Feniks po

STANISLAWOWA

też mile wyjątki. Takimi

pożarze 1868 r. świadczy

są wspomnienia Gotthilfa

miastem a Lwowem, a nawet po-

o rzadko spotykanej ener-

Znana jest jego broszura z 1887 r.

Kohna, który wprawdzie

między nim a Przemyślem.

gii i niezwyklej żywotności

,,Ostatnie chwile świętej pamięci

w Stanislawowie nie

Agatona Gillera w Stanislawowie

Stanislawów jest miastem

Stanislawowa".

czysto kupieckim i nie ma jak

Miasto powstalo z ruin dzię-

i jego pogrzeb". Jednak nas bar-

studiowal, ale bywal

Przemyśl czy Lwów tej szla-

ki energicznej dzialalności bur-

dziej interesuje inna jego praca.

w mieście jako podróżnik.

chetnej ambicji, aby zajmować

mistrza Ignacego Kamińskiego,

Miasto, dalekie od literatury

pierwszorzędne miejsce w na-

któremu pan Gotthilf poświęca

IWAN BONDAREW

W 1879 r. Gotthilf Kohn pro-

szej literaturze. Jej efemerycz-

caly akapit:

Arszenik dla rodziny

wadząc interesy objechal wiele

nymi owocami byly tu ,,Gazeta

,,Z pewnością, nie starczy

slów, by opisać wdzięczność

galicyjskich miast i miaste-

Podkarpacka" i ,,Haslo", którym

W dzisiejszej Ukrainie rzad-

przypadla rola jednodniówek".

miasta swemu burmistrzo-

czek. W następnym roku uka-

kością jest spotkanie kogoś

zala się jego książka ,,Pierwsze

wi. To do niego należy glów-

o takim imieniu. Częściej wy-

Chociaż w uwagach autor

wrażenia z dlugiej podróży po

na inicjatywa w odbudowie

stępuje w Niemczech i jest po-

dodaje, że ,,...niedawno

kraju", w której dokladnie opi-

i wzniesieniu miasta z ruin

lączeniem dwóch niemieckich

BURMISTRZ IGNACY KAMIŃSKI

sal swe podróże. W IV rozdzia-

po pożarze. Z jego inicjatywy

slów: Gott (Bóg) i Hilfe (pomoc,

Stanislawów uzyskal

POZOSTAWIL WYBITNY ŚLAD

le autor wspomina podróż ze

zakladano biblioteki, szko-

ratunek). Nasz Gotthilf nie byl

wlasną gazetę. Lwowianie

W HISTORII NASZEGO MIASTA

Stryja do Tlumacza z przystan-

ly i fabryki, w tym bibliotekę

jednak Niemcem, lecz Żydem.

Lubin Iliasiewicz

który stal się

kiem w Stanislawowie.

miejską, do której sprowadzo-

Urodzil się w 1844 r. w au-

i Feliks Lewicki zalożyli

najpopularniejszym

,,14 sierpnia (1879 r. ­ aut.) po

no z Paryża, jako bibliotekarza,

striackiej miejscowości Hohe-

tu ,,Kronikę", która

poludniu wyruszylem z Kalu-

zaslużonego uczonego Win-

nems. Wkrótce po urodze-

miejskim tygodnikiem

ukazywala się dwa

sza do Stanislawowa, gdzie do-

centego Smaglowskiego. Jego

niu syna jego ojciec, Abraham

aż do wybuchu II wojny

razy w tygodniu. Ale

tarlem okolo 5 godz. wieczorem.

inicjatywą jest wylożenie ulic

Kohn, otrzymal posadę rabina

światowej".

przetrwala nie dlugo, bo

Miasto jest dość rozlegle i wiel-

brukiem asfaltowym i oznako-

we Lwowie i rodzina przeniosla

skończyla na 95 numerze.

kie, razem z przedmieściami ma

Otóż życiem literackim Sta-

wanie ich, za przykladem Lwo-

się do stolicy Galicji.

Potem bylo jeszcze kilka

25 tys. ludności. Sposób budowy

nislawów pochwalić się nie

wa, tablicami i oświetleniem

Rebe należal do reformowa-

kamienic na pierwszy rzut oka

mógl, ale Kohn zauważyl inne

glównych ulic gazem. Wpraw-

nego odlamu judaizmu i wkrótce

prób zalożenia wlasnej

przypomina Lwów, ale kto ze-

walory miasta: ,,Natomiast mia-

dzie przy tym gazie należy za-

nastąpil konflikt z miejscowymi

prasy, ale dopiero w 1886

chce dokladniej zbadać charak-

sto bogate jest na zaklady fa-

trzymać się dlużej. Nie wszę-

ortodoksami. Po tym, jak udalo

r. pojawil się ,,Kurier

ter mieszkańców Stanislawowa,

bryczne, ladne budynki i za-

dzie świeci on tak, jak by się

mu się zlikwidować podatek na

Stanislawowski",

znajdzie różnice pomiędzy tym

możne wystawy!".

należalo, ale zdaje się, że wina

koszerne mięso i świece szaba-

w tym nie burmistrza, a ra-

sowe, Kohn zacząl przeszkadzać

czej tych kto pilnować musi, by

żydowskim bogaczom, którzy

mieszkańcom Stanislawowa,

czerpali z tego niezle dochody.

zamieszkującym ul. Tyśmie-

Często mu grożono, lecz on nie

nicką, nie dawano za malo gazu

wierzyl, że Żyd może zabić Żyda.

przez niepojętą ekonomię".

6 września 1848 r. ortodoksalni

rabini wynajęli Berka Pilpela,

Trudno w to uwierzyć,

który przedostal się do kuchni

ale w dalekim 1879

Kohnów i dosypal arszeniku do

ich zupy.

r. w Stanislawowie

Po tym rodzinnym obiedzie

już asfaltowano

Abraham Kohn i jego mlodsza

ulice. Jednak nowa

córka zmarli w strasznych mę-

nawierzchnia raczej

czarniach. Czteroletni Gotthilf

się nie sprawdzila

przeżyl, ale na resztę życia po-

i niebawem powrócono

zostal kaleką. Historyk polskiej

literatury Olga Ciwkacz pi-

do sprawdzonego

sze, że sparaliżowalo mu mię-

sposobu brukowania

śnie prawej nogi, pogorszyl się

ulic.

wzrok i sluch. Byl przy tym ni-

Do asfaltowania powrócono

skiego wzrostu, garbaty i przez

dopiero w okresie międzywo-

cale życie poruszal się o kulach.

jennym. Wówczas to zaczęto

Kalectwo jednak nie prze-

nazywać ulice imionami zna-

szkodzilo Gotthilfowi Kohno-

nych dzialaczy i stąd wynika

wi prowadzić aktywne życie.

NA PIERWSZYM PLANIE WIDZIMY LATARNIĘ GAZOWĄ NA SKRZYŻOWANIU OBECNYCH ULIC

potrzeba tablic z ich nazwami.

Byl redaktorem i wydawcą ilu-

STRZELCÓW SICZOWYCH I BACZYŃSKIEGO

Co się tyczy oświetlenia ga-

strowanego czasopisma ,,Rocz-

zowego, to stalo się ono możli-

nik Samborski", czlonkiem To-

we po uruchomieniu w 1873 r.

warzystwa  pedagogicznego,

miejskiej gazowni, polożonej

tlumaczyl na język niemiecki

w miejscu dzisiejszego sklepu

utwory Mickiewicza, Wincen-

,,Fokstrot" naprzeciwko bazaru.

tego Pola i różne polskie pieśni.

Wówczas zaczęly znikać z ulic

Wiele podróżowal i mial wielu

latarnie olejowe, chociaż calko-

przyjaciól. Przeżyl dlugie życie

wicie na gaz Stanislawów prze-

i zmarl w 1919 r.

szedl dopiero w 1903 r.

Oprócz tlumaczeń dziel in-

(cdn.)

nych autorów, Kohn pisal wlasne.

TAK STANISLAWÓW WYGLĄDAL W LATACH 80. XIX W. PANORAMA TADEUSZA ARCICHOWSKIEGO