28

nr 18 (454) 30.09.­14.10.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

,,Jedne plakaly, drugie się upily, a ja się rozkochalam" ­

o Nikodemie Biernackim slów kilka

Jedne plakaly, drugie się

wyborne jakie skrzypce Stradivariego lub

upily, a ja się rozkochalam ­

inne, zdola on niemi zawladnąć potężnie.

napisala w jednym z listów do

Po latach Nikodem Biernacki grywal po-

rodziny Narcyza Żmichowska

noć na skrzypcach jednego z najlepszych

po uslyszeniu gry Nikodema

lutników wiedeńskich, urodzonego w Sta-

Biernackiego podczas

nislawowie Mikolaja Karola Sawickiego

koncertu w Karlsbadzie we

(1793­1850), budującego wg modeli G. B.

wrześniu 1857 r. A anonimowy

Guarneriego del Gesù i dużego modelu A.

dla nas po latach autor,

Stradivariego. Na skrzypcach Sawickiego

podpisujący się jedynie

grywali ówcześni najlepsi muzycy, w tym

inicjalami A. G., wpisal do

i N. Paganini, który nazwal go ,,wyjątko-

imiennika artysty pod datą 28

wym geniuszem". Może to te skrzypce

stycznia 1859 r.: Mniemalem,

ratowal później inny znakomity lutnik

skrzypców twoich cudne

Henryk Rudert, gdy ­ ku rozpaczy Bier-

slysząc dźwięki, / Że Apollo

nackiego ­ instrument zostal potrzaskany

swą lutnię do twey zlożyl

podczas podróży koleją... Może chodzi tu

PORTRET NIKODEMA

ręki. / Gdy z skrzypców twych

obecnie o skrzypce w zbiorach Muzeum

BIERNACKIEGO, OLEJ, JÓZEF

melodyi Boskiej plynie rzeka,

Instrumentów Muzycznych w Poznaniu?

SIMMLER, 1860

/ Lub na przemian gdy burza

A potem w życiu Biernackiego przy-

nadciąga z daleka, / Sluchacz

szedl Lipsk, Moskwa, Sankt-Petersburg,

nie śmie odetchnąć... ani się

Francja, Meksyk (zostal nadwornym

poruszy, / I nie umie zdać sobie

skrzypkiem cesarza Maksymilian I)

sprawę z stanu duszy. Pod datą

i Sztokholm (dyrygent na dworze króla

dopisek ,,pisalem w Krakowie".

Karola XV, a później Oskara II) i niezliczone

Powstaly więc te rymowane

koncerty, w tym wiele charytatywnych.

slowa zachwytu niewątpliwie

Gdy zmarl, wiele gazet zamieścilo

po jednym z wieczorów

o tym fakcie dość lakoniczne notatki.

na cele dobroczynne, jaki

Jedynie w warszawskim ,,Tygodniku Ilu-

odbyl się w sali redutowej

strowanym" oraz dwutygodniku ,,Echo

PORTRET NIKODEMA BIERNACKIEGO

Starego Teatru, kiedy to

Muzyczne, Teatralne i Artystyczne" Alek-

koncertowala uczennica

i Hermanie Droste, fabrykancie pianin

r. zlożono prochy podziwianego niegdyś

sander Poliński, historyk muzyki i krytyk

Fryderyka Chopina księżna

w Poznaniu. Rozpaczal Poznań z powodu

skrzypka, rodem z Tarnopola ­ Nikodema

muzyczny, zamieścil dluższe wspomnienie

Marcelina Czartoryska,

wygnania Biernackiego. Pan Biernacki jest

Biernackiego. Na próżno by rozglądać się za

pośmiertne wraz z ryciną z portretem ar-

PORTRET NIKODEMA

a u jej boku wirtuoz skrzypiec,

nie tylko znakomitym skrzypkiem i artystą

tysty w wieku podeszlym. Biernacki zbyt

ozdobionym niewielkim medalionem z glo-

BIERNACKIEGO OK. 1890

tarnopolanin, Nikodem

(na co byśmy mogli stawić niezliczone do-

wcześnie zamknąl swą dzialalność arty-

wą Chrystusa obeliskiem, który postawiono

Biernacki oraz mlody,

W latach ostatnich swojego życia Niko-

wody z pism i gazet niemieckich, szwedz-

na jego grobie i to nie dlatego, że jest tych

styczną, bo już od kilkunastu lat przestal

początkujący kompozytor

dem odsunąl się w zacisze domowe, a żyl

kich, duńskich, francuskich i rosyjskich),

XIX-wiecznych i z pocz. XX w. obelisków na

występować publicznie i spocząl na zdoby-

Wladyslaw Żeleński.

ale i mężem rzadkiej bezinteresowności

dotąd, od dzieciństwa, niezwykle inten-

tych laurach; ztąd też rychlo utonąl w pa-

tamtejszej nekropolii nie malo. Nie ma po

sywnie. Zaledwie jako 10-latek wystąpil

i zacności. Polowę koncertów dal na cele

mięci ogólu.

nim śladu, bowiem powalono go (czy też za-

po raz pierwszy w Tarnopolu, wykonując

dobroczynne; ile lez otarl cierpiącym i nie-

Czyżby i Sanok o nim zapomnial?

niedbany sam upadl) w polowie lat 70. XX

ANNA KOZLOWSKA-RYŚ

na skrzypcach koncert Pierre'a Rode oraz

szczęśliwym, o tem się tutaj rozwodzić nie

w. a jego resztki gdzieś przepadly...

A przecież niejeden ze wspólczesnych

kompozycje Pierre'a Baillota i Karola Li-

myślimy, nie chcąc obrazić jego skromności.

Nikodem Biernacki umarl w Sanoku sa-

skrzypkowi poetów dedykowal mu swoje

O grze pana Biernackiego pisaliśmy ob-

W tym roku przypada pięćdziesiąta roczni-

pińskiego. Pierwszym jego nauczycielem

wiersze ­ jak ten choćby, często cytowany,

motnie ­ po latach slawy ale i osobistych

szernie przed dwoma laty ­ donosil krakow-

byl ojciec, skrzypek i klarnecista Alek-

ca jego pierwszego występu publicznego.

Cypriana Kamila Norwida: A Ty skąd wzią-

nieszczęść. W ,,Liber mortuorum" odnoto-

ski ,,Czas". Znakomity już wówczas jego talent,

sander Biernacki, później Wloch Luigi To-

Pan Biernacki gral w 1835 r. w Tarnowie

leś na te skrzypce deski, / Jeśli nie z lipy

wano skrupulatnie, iż w chwili śmierci byl

spotężnial jeszcze i stal się wszechstronniej-

nini, prowadzący nadworną kapelę u hr.

[bląd dziennikarza ­ koncert ten odbyl

dwukrotnym wdowcem. Pierwszą żonę,

bogdaj czarnoleskiej (...). Czy rzeczywiście

szym. W grze pana Biernackiego tony plyną

Konstantego Przeździeckiego w Czarnym

Rozalię z Galczyńskich, córkę ziemianina

się w Tarnopolu] koncert Rodego. Jakież

Biernacki ,,spocząl na laurach"? Coś mi

tak latwo i naturalnie, iż nie widać żadnego

uczucia musi budzić w jego sercu ten dzień

Ostrowiu. W 15-tym roku życia zaanga-

podpowiada, że to i choroba, i przeżycia

z Siąszyc Wojciecha Galczyńskiego i Anieli

mechanizmu, lecz tryskając z duszy trafiają do

pamiętny? Proszono artystę o ostatni, po-

żowano go w Czerniowcach do pulkowej

z Kurnatowskich, pochowal wraz z ledwo

spowodowaly jego odsunięcie się w cień.

duszy. Gdy śpiewa boleść lub radość na zacza-

żegnalny koncert. Zdaje się, iż doszlo do

orkiestry ponoć nie tylko jako skrzypka

To prawda, już od dluższego czasu nie

rowanych strunach swych skrzypiec, boleją

3-tygodniowym synkiem w lipcu 1855 r.,

ale i... nauczyciela muzyki (!), a w kilka lat

tego, mimo że doskwieral mu znacznie ar-

w Warszawie, gdzie byl koncertmistrzem

koncertowal ale jeszcze na 3­4 lata przed

lub radują się serca sluchaczy; gdy buja w fan-

później jako pierwszego skrzypka w te-

w Teatrze Wielkim; drugą ­ Apolonię

tretyzm średniego palca prawej ręki (nie-

śmiercią pracowal jako nauczyciel muzyki

tastycznych marzeniach, to duch ich także rai

atrze hr. Skarbka we Lwowie. Podziwia-

z Przystanowskich, córkę wlaściciela dóbr

wykluczone że byly to skutki dość poważ-

i grywal podczas uroczystości w Chyro-

sny cudne. Takie szczególniej czuliśmy wraże-

nej kontuzji, jakiej się nabawil wskutek

no kunszt jego gry skrzypcowej. Pisano

w Bialężynie Maksymiliana i Tekli z Bilewi-

wie. Przyczyną zgonu Nikodema Biernac-

nia, gdy wirtuoz gral swą kompozycję ,,z pieśni

upadku parę lat wcześniej podczas pobytu

techniczna część jego gry skrzypcowej nie

kiego byla choroba serca.

narodowych", w której umial schwycić w calej

czów, poślubioną w Poznaniu po 25 latach

jest u niego częścią glówną ku próżnemu

we Lwowie). Biernacki opuściwszy Poznań

wdowieństwa, choroba i śmierć zabrala

czystości i sile melodie, jakie duch ludu wieka-

udal się do Krakowa, gdzie już 2 paździer-

popisowi skierowaną, sluży mu ona tylko

w 6 lat po ślubie, w maju 1886 r. i w Po-

Przeróżnych ma Polska rycerzy:

mi wyrabial i w których zlożyl swoje uczucia

za środek do oddania wszystkich najdrob-

znaniu ją artysta pochowal. Dodajmy, że

nika zamieszkal u swojego szwagra ­ ma-

Ten piórem, ten pędzlem, ten smykiem,

i myśli. Rok później inny zachwycony slu-

niejszych odcieni każdego utworu. Wra-

larza Juliusza Kossaka, męża pięknej Zofii

Ten krzyżem, ten mieczem szermierzy

artysta nie byl przy śmierci Apolonii, bo-

chacz wpisując się do imiennika artysty po

Galczyńskiej, mlodszej siostry Rozalii. W 3

żenie sprawial ogromne, tym bardziej, że

Z najezdnikiem.

wiem pól roku wcześniej ­ w październiku

jego koncercie 25 lutego 1860 r. sięgnąl po

lata później, w 1888 r. wyjechal do Chyro-

­ jak podkreślano w 1847 r. po koncercie

1885 r. ­ wladze pruskie jako obywatela

Ten swojskiej strzechy się dzierży

slowa z wiersza Teofila Lenartowicza ,,Do

wa, gdzie w Zakladzie Naukowo-Wycho-

w Stryju ­ sprawial je na miernych bardzo

austriackiego wydalily go, pozwalając

Jak wróbel, ten śladem żurawi

mojego grajka" (Rzym 1858): Grajże, Grajku,

skrzypcach, bo innych nie ma jeszcze, lecz

później jedynie na krótki przyjazd na po-

wawczym o.o. jezuitów prowadzil lekcje

W dalekie obczyzny ulata,

będziesz w niebie!.

niech jeno dostaną się mlodzieńcowi, któ-

muzyki i orkiestrę smyczkową zlożoną

I slowem i czynem tam prawi

grzeb żony. Zapewne towarzyszyla mu

Myślę o tym, stojąc na sanockim cmen-

z wychowanków placówki.

ry dotąd ksztalcil się w dalekim ustroniu,

O losach polskiego świata.

podczas pogrzebu wychowanica, siostrze-

tarzu, w jego najstarszej części przy daw-

nica żony, Helena Droste, sierota po Pelagii

I Ty w zastępie rycerzy

nej ul. Matejki, bowiem to tutaj w 1892

Bojujesz, mistrzu kochany!

A liczne i świetne te boje...

I obce klaszczą Ci dlonie,

I serca wielbią Cię swoje!...

O, kiedyż w taką harmonię

Splyną wszystkie polskie stany,

Jak zloty, to dziki, ton przy tonie

W urocze zespala się dźwięki

Pod zaklęciem Twojej ręki!

Niechże nam smyczek Twój dzwoni,

Aż jedna po mieście i lanie

Wzbije się pieśń harmonii! ­

Wtedy Polska stanie...

Niech żyje Biernacki!

(improwizowany toast Platona Kostec-

CHYRÓW, PIERWSZA SODALICJA KONWIKTOWA - PIERWSZY OD

kiego na wieczorku u pana Gromana we

LEWEJ SIEDZI NIKODEM BIERNACKI, 1888 (Z: KSIĘGA PAMIĄTKOWA

CHYRÓW, SALA MUZYCZNA (,,ALBUM CHYROWSKIEGO

Lwowie, na którym zagral Nikodem Bier-

50-LECIA KONWIKTU I GIMNAZJUM OO. JEZUITÓW W CHYROWIE,

KONWIKTU", CHYRÓW 1900

nacki w lutym 1882).

1886­1936