29
nr 19 (455) 1831.10.2024
Okruchy historii
www.kuriergalicyjski.com
listopada 1771 roku". Na odwro-
Wasyla Horbacza. O jego żonie
cie napis ,,...w maju 1772 r. krzyż
i dzieciach wzmianki nie ma!
ten postawil matce i braciom
Możliwe, iż takiego zapisu nale-
Antoni syn Grigorija Hobacza".
ży szukać w archiwach kościola
Mamy tu wyraźną ilustrację
rzymskokatolickiego. Wycho-
dlaczego polskie teksty wywo-
dząc od imienia glowy rodziny
lywaly tyle trudności. Jak wi-
Grigorija, byl on prawdopodobnie
dać, rzeźbiarz napisów niewiele
Ukraińcem, grekokatolikiem, jego
mial wspólnego z ortografią. Od
zaś żona Maria Polką i rzym-
frontu dwukrotnie napisane jest
ską katoliczką. Wasyl zostal
nazwisko Horbacz, a na odwro-
ochrzczony w tradycji unickiej,
cie mamy Hobacz... Ciekawy
a inne dzieci w rzymskokato-
jest też zapis ,,Roк 1772", gdzie
lickiej. Prawdopodobnie rzym-
zamiast cyrylicą ,,P" użyto laciń-
skim katolikiem byl też Antoni,
skiego ,,R". Na dole widzimy też
bo to na jego zamówienie na krzy-
nazwę miejscowości po polsku
żu są napisy po polsku i, prawdo-
,,Lysowod...".
podobnie, po lacinie. Wskazuje na
Prawdopodobnie miesza-
to imię ,,Antoni", a wiadomo, że
ny językowo krzyż ustawiono
św. Antoni Padewski byl bardzo
na cześć zmarlych czlonków
popularnym świętym na Podolu
mieszanej rodziny, której część
w kościele rzymskokatolickim.
byla unitami, a część rzym-
We wschodniej tradycji to imię
skimi katolikami. Biorąc pod
spotyka się rzadziej.
uwagę, że śluby w tamtych
Odnaleziony w Lisowodach
czasach skladane byly przed
krzyż ilustruje dość interesują-
kaplanem, niemożliwy byl
cą i barwną historię o stosun-
ślub pomiędzy prawoslawnym
W innym przypadku mogli
jednego kościola, tylko roż-
i jej trzech synów. Ale w księgach
kach przedstawicieli narodów
i katolikiem. Ktoś obowiązko-
brać ślub w kościele rzymsko-
nych obrządków.
metrykalnych cerkwi Pokrowy
polskiego i ukraińskiego, żyją-
wo musial zmienić wyznanie.
katol ickim,
lub
odwrot-
Ważny jest kolejny fakt. Krzyż
w Lisowodach jest zapis o śmier-
cych na Podolu w ostatnich la-
Najczęściej byla to kobieta.
nie, bowiem byli czlonkami
stoi na mogile Marii Horbacz
ci w listopadzie 1771 r. jedynie
tach I Rzeczypospolitej.
Ukraiński IPN planuje poszukiwania ofiar zbrodni wolyńskiej
na wniosek obywateli Polski
Ukraiński Instytut Pamięci
podkreślal w rozmowach z ukraińskimi
mimo że formalne mechanizmy mię-
Narodowej (UINP) oglosil
partnerami, że oczekujemy nie planów,
dzyinstytucjonalne w zakresie ochrony
plany rozpoczęcia prac
a konkretnych decyzji".
miejsc pamięci są nieaktywne od dluż-
poszukiwawczych ofiar
Polski Instytut Pamięci Narodowej
szego czasu. W związku z tym UINP pod-
zbrodni wolyńskiej,
zaznaczyl, że nadal czeka na pozytywne
jąl decyzję o samodzielnej koordynacji
odpowiadając na wnioski
rozpatrzenie przez wladze Ukrainy swoich
poszukiwań na wniosek polskich oby-
zlożone przez polskich
wniosków dotyczących rozpoczęcia prac
wateli, przy jednoczesnym zaproszeniu
obywateli. W 2024 roku
poszukiwawczych i ekshumacyjnych ofiar
strony polskiej do udzialu w charakterze
UINP otrzymal liczne prośby
ludobójstwa na Wolyniu. Decyzja ukraiń-
obserwatorów.
o pomoc w odnalezieniu
skiego IPN o planach na 2025 rok, doty-
W realizacji tego zadania UINP bę-
i ekshumacji szczątków
czących poszukiwań w obwodzie rówień-
dzie wspólpracować z innymi ukraiński-
czlonków rodzin na terenie
skim, nie obejmuje wniosków skladanych
mi instytucjami, takimi jak Państwowa
Ukrainy, ze szczególnym
przez polski IPN.
Międzyresortowa Komisja ds. Uczczenia
uwzględnieniem obwodu
Wedlug polskich historyków na Woly-
Pamięci Ofiar Wojny oraz Ministerstwo
rówieńskiego.
Kultury i Komunikacji Strategicznych
niu i w Galicji Wschodniej w latach 1943-
45 z rąk ukraińskich nacjonalistów śmierć
Ukrainy, które odpowiadają za wydawanie
ponioslo okolo 100 tysięcy Polaków.
zezwoleń na prace poszukiwawcze, eks-
Wniosek, który wplynąl we wrze-
humacje oraz stawianie pomników i tablic
Ze względu na trudną sytuację w kraju,
Rzecznik polskiego MSZ Pawel Wroń-
śniu, zostal uwzględniony w planie dzia-
pamiątkowych. Do wspólpracy wlączone
związaną z trwającą wojną, a także ogra-
ski, skomentowal te informacje dla Pol-
lań Instytutu na 2025 rok. Jak podkre-
ŹRÓDLO: NA PODSTAWIE
zostaną również organizacje specjalizują-
niczone zasoby kadrowe, tempo realizacji
skiej Agencji Prasowej, podkreślając, że
ślil Anton Drobowycz, przewodniczący
UKRAIŃSKIEGO INSTYTUTU PAMIĘCI
poszukiwań będzie uzależnione od dostęp-
choć jest to krok we wlaściwym kierunku,
ce się w prowadzeniu takich prac na tere-
UINP, instytut pozostaje otwarty na
NARODOWEJ
nie Ukrainy.
nych środków.
,,minister Radoslaw Sikorski wielokrotnie
wspólpracę z polskimi organizacjami,
KARINA WYSOCZAŃSKA ZDJĘCIE
,,Ptak Zwycięstwa" na trasie E40
Zabawka jaworowska jest wykonana
z drewna i ozdobiona charakterystycznym
Trzymetrowy art-obiekt pt.
tradycyjnym obrazem, który jest zwykle
wykonany w kolorze żóltym, czerwonym,
,,Ptak Zwycięstwa" w stylu
zielonym i bialym. Najpopularniejsze za-
jaworowskiej drewnianej
bawki jaworowskie to ptaszki, konie, wóz-
zabawki ludowej
ki, mebelki, kolyski, świerszcze, grzechot-
powstal w miasteczku
ki i dzięcioly.
Iwano-Frankowym
W lipcu 2022 roku jaworowska zabaw-
(dawnym Janowie) kolo
ka ludowa zostala wpisana na Krajową Li-
stę Elementów Niematerialnego Dziedzic-
Jaworowa przy trasie
twa Kulturowego Ukrainy.
E-40. Pomyslodawcami
Kiedyś rzemieślnicy z Jaworowa sprze-
oraz autorami obiektu
dawali swoje wyroby na targach w najbliż-
są Oksana Kohut
szych okolicach, na dorocznych jarmarkach
i Ostap Sojka, miejscowi
i licznych odpustach oraz we Lwowie,
OKSANA KOHUT I OSTAP SOJKA
artyści, którzy odrodzili
Przemyślu, Przeworsku. Niektórzy jeździli
do Krakowa, inni do Austrii. Rozwój pro-
Wladze samorządowe udostępnili or-
i aktywnie popularyzują
dukcji zabawkarskiej od końca XIX wieku
ganizacji spolecznej ,,Zabawka Jaworow-
to rzemioslo z pogranicza
i umacnia wiarę w zwycięstwo nad rosyj-
,,Ptak" powstal w ramach projektu
ska" pomieszczenie dawnej apteki, które
wspierala Szkola Przemyslu Drzewnego
ukraińsko-polskiego.
artystycznego ,,Ukraińskiej Fundacji Kul-
mistrzowie Oksana Kohut i Ostap Sojka
w Jaworowie. Naukę zabawkarstwa po-
skimi najeźdźcami powiedziala Oksana
bieral tam m.in. Marian Garbacki, twórca
Kohut, prezes zarządu organizacji spolecz-
tury" również przy wsparciu Iryny Perun,
chcą przystosować pod interaktywne
nej ,,Zabawka Jaworowska".
przewodniczącej Janowskiej wspólnoty
muzeum-warsztat zabawki jaworow-
przemyslowej produkcji fujarek i piszcza-
TEKST I ZDJĘCIA
lek w Leżajsku.
Dodala, że co roku trasą E40 w kierun-
terytorialnej.
skiej. Już wymienili okna, trwa remont
KONSTANTY CZAWAGA
ku granicy ukraińsko-polskiej i w kierun-
Będzie tam też nowa przestrzeń
wnętrz. Celem placówki jest ubogacenie
Chcemy nawiązać wspólpracę
Wielu naszych rodaków walczy
z Muzeum Ziemi Leżajskiej i zalożyć,
ku przeciwnym do przejścia granicznego
spoleczna zapewnila przy otwarciu
i poszerzenie palety tradycyjnych sztuk
może w Janowie, podobny Park drew-
teraz w obronie Ukrainy również sporo
,,Krakowiec Korczowa" przejeżdża ponad
obiektu Iryna Perun. Pragniemy, ażeby
i rzemiosl, edukacja dzieci i mlodzieży
osób przybylo na rehabilitację, niech więc
Janów byl stolicą ukraińskiej zabawki
w zakresie estetyki oraz nauka rzemio-
nianej zabawki powiedziala Oksana
1 milion osób. Uwagę większości z nich
Kohut.
ten ptaszek dodaje nam wszystkim sil
przyciągnie barwisty ,,Ptak Zwycięstwa".
ludowej.
sla i komunikacji.
