8

nr 20 (456) 31.10.­ 14.11.2024

Wspomnienie

www.kuriergalicyjski.com

Powrót Zbigniewa Herberta do Lwowa

29 października minęla

100. rocznica urodzin

Zbigniewa Herberta, który

przyszedl na świat we Lwowie

w polskiej rodzinie od pokoleń

zakorzenionej w tym mieście,

jego szczególnej aurze, nie

tylko jeśli chodzi klimat,

topografię, ale również ­

a może przede wszystkim

­ o bogatą i różnorodną

kulturę, którą przez wiele

wieków tworzylo ­ nad dziś

niewidoczną Peltwią ­ jakże

wielu wybitnych artystów,

TABLICA PAMIĄTKOWA NA BUDYNKU, W KTÓRYM URODZIL SIĘ

często z różnych nacji.

ZBIGNIEW HERBERT

Jego ojciec byl legionistą,

prawnikiem, profesorem

intelektualnej i że los sprawi

Polskiej. Udalo się wówczas za-

ekonomii oraz dyrektorem

iż będę mógl ją kontynuować

prosić z kraju wielu mistrzów

banku i oddzialu Zakladu

slowa, ale moim największym

w późniejszym okresie. Nie tyl-

Ubezpieczeń ,,Westa". Mama,

marzeniem bylo to, aby zorga-

ko w sensie poznawczym, dal-

Maria z Kaniaków, zajmowala

nizować we Lwowie spotka-

szego odkrywania kolejnych

się wychowywaniem dzieci ­

dziel Herberta, ale także że będę

nie ze Zbigniewem Herbertem.

Haliny, Boleslawa i Zbyszka

mógl ­ w jakimś sensie ­ przy-

Udalo mi się uzyskać jego numer

oraz prowadzeniem domu.

telefonu i dzwonilem do niego

czynić się do powrotu Poety do

Ukochana babcia Maria

w tej sprawie. Niestety, bylo już

jego rodzinnego miasta, upo-

z Balabanów byla Ormianką.

za późno. Poeta, który powrócil

wszechnienia jego twórczości.

Stamtąd potoczylo się życie

z emigracji do Polski wraz z żoną

Pierwszą próbę w tym za-

przyszlego poety jak nić

Katarzyną z domu Dzieduszyc-

kresie podjąlem w latach 90.,

z klębka coraz dalej ­ jak pisal

ką w 1992 roku byl już cho-

po upadku komunizmu. Próbo-

w jednym ze swych wierszy...

ry, cierpial na astmę i depresję,

walem wówczas nawiązać kon-

nie podnosil się prawie z lóżka,

takt z autorem ,,Struny światla"

TABLICA UPAMIĘTNIAJĄCA ZBIGNIEWA HERBERTA W KOŚCIELE

choć nadal intensywnie tworzyl

i zaprosić go do Lwowa. Bylem

MARIUSZ OLBROMSKI

ŚW. ANTONIEGO NA LYCZAKOWIE

i wlączal się aktywnie piórem

wtedy dyrektorem Wydzia-

TEKST

w nurt przemian. Jego powrót,

lu Kultury, Sportu i Turysty-

sily  totalitaryzmu,  mroczne

który wydawal w tak zwanym II

MARIA BASZA

choćby na krótko, do rodzin-

ki w Urzędzie Wojewódzkim

nurty tkwiące w naturze czlo-

obiegu serię poetycką Biblioteka

ZDJĘCIA

T

nego miasta, które pożegnal raz

w przygranicznym Przemyślu,

wieka. Ukazująca trudne czę-

,,Agory", wspólpracownik Stu-

na zawsze z rodzicami i siostrą

wórczość Herberta fascy-

desygnowanym na to stanowi-

sto dylematy etyczne, przed

denckiego Komitetu Solidarno-

Haliną w 1945 roku, stal się już

nowala mnie od lat szkol-

sko przez środowiska niepod-

którymi staje czlowiek, szcze-

ści, publikujący w niezależnych

wówczas niemożliwy. Zmarl

nych.  Nieprzypadkowo

leglościowe po przemianach

gólnie w czasie dziejących się

pismach ,,Zapis" i ,,Puls". Zajmo-

w swym mieszkaniu w Warsza-

spolecznych. Zajmowalem się

pracę magisterską na polonisty-

tak zwanych wielkich wyda-

wal się kolportażem ulotek soli-

wie przy ulicy Promenady 21,

przede wszystkim sprawami

ce w Uniwersytecie Wroclaw-

rzeń historycznych, czyli wo-

darnościowych na szeroką skalę.

w dniu 28 lipca 1998 roku.

województwa  Przemyskiego,

skim napisalem wlaśnie o jego

jen. Prace magisterskie w tam-

Dobrze wiedzial, że tym kolpor-

Kilka lat później moglem już

dzielach. Powstala ona pod kie-

ale staralem się też nawiązać

tym czasie byly cenzurowane

tażem zajmowalem się ja także.

­ w nowej roli ­ jako dyrek-

runkiem prof. Jacka Lukasie-

kontakty i budować od pod-

i prof. Jacek Lukasiewicz obawial

Obrona pracy byla jednak bardzo

tor Muzeum Narodowego Ziemi

staw wspólpracę z instytucjami

wicza, z urodzenia Lwowiani-

się, że moja będzie odrzucona,

formalna, trwala prawie godzinę,

Przemyskiej, zrealizować jed-

kultury niepodleglej Ukrainy,

na, jednego z najwybitniejszych

a jej obrona wstrzymana. Wyslal

zakończyla się pomyślnie. Dzi-

nak w jakimś sensie ­ swój za-

krytyków literackich i bada-

więc ją zgodnie z obowiązujący-

siaj sądzę, że obaj egzaminują-

glównie Lwowa i okolicznych

miar. Zainicjować oraz wlączyć

czy polskiej literatury wspól-

miejscowości nieodleglych od

mi wtedy przepisami do urzędu

cy zachowywali się tak formal-

się w miarę możliwości w przy-

Przemyśla. Również nieść ­ po

czesnej. Przedmiotem dociekań

cenzury, ale wiedzial, że pocz-

nie, chociaż dobrze się znaliśmy,

gotowanie i przeprowadzenie

byla ­ między innymi ­ twór-

raz pierwszy po wielu dziesiąt-

ta funkcjonuje bardzo ślama-

mieliśmy zbliżone poglądy, nie

symbolicznego, a zarazem w ja-

kach lat ­ pomoc w dziedzinie

czość autora ,,Pana Cogito", a te-

zarnie. Przedtem zadzwonil do

tylko ze względu na powagę uni-

kimś sensie realnego, powrotu

mat brzmial: ,,Kultura antyczna

mnie, abym natychmiast zglosil

wersytetu, ale też, bo obawiali się

kultury i oświaty tak bardzo

Wielkiego Lwowianina do ro-

w twórczości Zbigniewa Her-

się na jej obronę. Mieszkalem już

w sali podsluchu. Wracalem do

poszkodowanym i okaleczonym

dzinnego miasta. Byly to Dni

w minionym okresie środowi-

berta". Pisalem pracę z przyjem-

wtedy w przygranicznym Luba-

rodzinnego Lubaczowa szczęśli-

skom polskim za naszą wschod-

Zbigniewa Herberta we Lwo-

nością, bo wcześniej ukończylem

czowie, jechalem calą noc, więc

wy, a kiedy czekalem na pociąg

wie. Odbyly się one w dniach 16

filologię klasyczną, więc kultura

nią granicą. Jednym z ówcze-

rano nieogolony i w wymiętym

na pięknym, choć szarym wtedy

­ 17 marca 2002 roku. Choć nie

snych mych przedsięwzięć bylo

antycznej Grecji i Rzymu byla

garniturze przyszedlem wprost

i brudnym oraz pelnym patroli

trwaly dlugo, byl to czas wypel-

mi znana. W czasie jej tworze-

z pociągu do wskazanej sali

milicyjnych dworcu, uśmiecha-

zainicjowanie i prowadzenie

niony od rana do nocy szeregiem

spotkań autorskich we Lwowie

nia dodawaly mi skrzydel dwie

w Instytucie Polonistyki przy

lem się sam do siebie z myślą, że

z polskimi pisarzami. Mialy one

niezwykle ważkich wydarzeń,

fascynacje: Herbertem i anty-

Placu Nankiera. Obok prof. Jacka

pewno Herbert bylby ze mnie

które wcześniej byly negocjo-

kiem. Problem zrodzil się przed

charakter otwarty i odbywaly

Lukasiewicza siedzial dr Lothar

bardzo zadowolony.

wane i ustalone z wladzami

jej obroną. Bowiem choć pozornie

Herbst, wykladowca uniwer-

Nie wiedzialem, że to do-

się w rynku Lwowa w skromnej

Lwowa i przygotowane przez

dysertacja byla tematycznie od-

siedzibie Towarzystwa Kultury

sytecki, poeta, opozycjonista,

piero początek tej przygody

legla od czasów wspólczesnych,

wiele miesięcy, także przez śro-

dowiska polskie tego miasta.

od rzeczywistości PRL-u w sta-

Wzięlo w tych uroczystościach

nie wojennym, jednak de facto

wyszla mi w swej zasadniczej

udzial setki osób z Polski, licz-

ni pisarze, naukowcy, arty-

wymowie jako antytotalitar-

ści, także ukraińscy ze Lwowa

na i antykomunistyczna, ściśle

i z Ukrainy. Wlączyly się w nie

związana z tym, co akurat się

wszystkie środowiska i orga-

wokól nas dzialo, czyli ze sta-

nizacje polskie we Lwowie: Fe-

nem wojennym wprowadzo-

deracja Organizacji Polskich na

nym w Polsce przez ekipę gen.

Wojciecha Jaruzelskiego w nocy

Ukrainie, Towarzystwo Kultury

Polskiej we Lwowie, Teatr Pol-

z 13 na 14 grudnia 1981 roku.

ski we Lwowie. Przybyli na nie

Ponieważ zostala napisana rze-

prezesi i dzialacze Towarzystw

telnie, jej wymowa nie mogla być

Kultury Polskiej między innymi

inna. Bo taka byla i jest wlaśnie

z Iwano-Frankiwska (Stanisla-

w swym najglębszym przeslaniu

wowa), z Kolomyi, z Krzemień-

­ ukryta też pod wieloznaczną

maską antyku ­ bogata i różno-

ca, ze Zbaraża, Tarnopola. Oczy-

wiście także przedstawiciele

rodna twórczość Herberta, stają-

wladz ukraińskich ze Lwowa,

cego zawsze w obronie pokrzyw-

zaś z Kijowa ówczesny amba-

dzonych, bitych i poniżanych,

sador RP Marek Ziólkowski.

przeciwko zbrodni i przemocy,

Uczestniczyl w spotkaniach

uparcie demaskującego ciemne

BUDYNEK, W KTÓRYM URODZIL SIĘ ZBIGNIEW HERBERT