22

nr 20 (456) 31.10.­ 14.11.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Wrażenia Gotthilfa Kohna  (cz. 2)

W 1880 r. w Samborze

stanislawowski cmentarz chrześcijański ­

ukazala się książka

obecnie skwer Pamięci za hotelem ,,Nadija".

,,Cmentarz ten usytuowany jest na

,,Pierwsze wrażenia

końcu ul. Tyśmienickiej. Doprawdy takiego

z dluższej wycieczki

cmentarza jeszcze nie widzialem w calej

po kraju" napisana

Galicji. Upiększony klombami i kwiatami,

przez miejscowego

utrzymany w czystości i porządku, ozdo-

dziennikarza Gotthilfa

biony ścieżkami spacerowymi. Nigdy bym

Kohna. Autor opisuje

nie pomyślal, że to cmentarz, raczej miej-

w niej miasta i miasteczka

sce odpoczynku, gdyby nie liczne nagrobki

i krzyże".

Galicji, które przed

Jak wiadomo, cmentarz zostal znisz-

rokiem objechal wzdluż

czony na początku lat 1980., ale dotąd

i wszerz. Wspomina

zachowal się jeden z nagrobków, które

również Stanislawów,

podziwial Gotthilf Kohn. Jest to pochówek

gdzie spędzil kilka dni.

uczestnika powstania listopadowego, po-

BIBLIOTEKA MIEJSKA W GMACHU SZKOLY REALNEJ

ety Maurycego Goslawskiego, zmarlego

porządkować książki i którym by dyktowal

to więzienie, a raczej dom poprawczy,

w stanislawowskim więzieniu w 1834 r.

IWAN BONDAREW

STRONA TYTULOWA KSIĄŻKI

swoje prace literackie".

gdzie zloczyńcy będą mogli zdobyć zawód

,,Kamienny nagrobek stanąl kosztem

PODRÓŻNIKA

Pozlacane tablice

i, później i powrócić do rodzin już jako po-

ogólnych, tak zwanych centowych skla-

Zrozumiale, że

Dokąd udaje się turysta, przybywając

objawiającej się różnymi stylami. Ratusz

żyteczni czlonkowie spoleczeństwa".

dek miejskich, ponieważ pamięć poety

Gotthilf Kohn szybko

Gdy Gotthilf Kohn pisal te slowa, wię-

do nieznanego miasta? Przede wszystkim

w Jaroslawiu, w swojej starożytnej pro-

ważna byl dla mieszkańców miasta. Tu

zienie dopiero powstawalo. Budowę ukoń-

do centrum, bo tam są najbardziej intere-

stocie, podoba mi się o wiele bardziej. Sta-

przeżyl Goslawski najpiękniejsze lata ży-

znalazl wspólny język

czono za cztery lata ­ 1 lipca 1883 r. Byl to

sujące zabytki. Centrum starego Stani-

nislawowski ratusz szpecą również liczne

cia, tu zmarl w więzieniu w kwiecie lat,

ze Smaglowskim,

slawowa stanowil Rynek. W 1879 r. nie

sklepy, mieszczące się na dole.

jeden z największych zakladów karnych

mając zaledwie 32 lata, a jego ostatnia

który urządzil

bylo jeszcze znanej linii A-B, która slużyla

Sala obrad, upiększona dziesięcioma

w Galicji przeznaczony dla tysiąca więź-

myśl byla o Polsce. Pod popiersiem po-

mu interesującą

niów. Obecnie w zabudowaniach przy ul.

pierwowzorem dzisiejszego deptaka, więc

tablicami ze zloconymi napisami po pol-

ety, wykonanym ręką mistrza, przedsta-

bukinistyczną

Czornowola 119a stacjonuje brygada lot-

życie kręcilo się wokól ratusza.

sku i po lacinie sprawia wielkie wrażenie.

wiającym wybitne rysy Goslawskiego,

wycieczkę.

nictwa taktycznego.

Opowiadają one historię Stanislawowa od

otoczone gęstą brodą, widzimy tablicę

W tym czasie miasto

czasów zalożenia miasta do pamiętnego

z czarnego marmuru i napis zlotymi li-

zdobil już trzeci ratusz,

Skarby miejskiej biblioteki

pożaru z ostatnich lat".

,,Widzialem niektóre cenne rzeczy, któ-

terami: ,,Maurycy Goslawski żolnierz-

Najbardziej Gotthilfa Kohna w życiu

W swoich wspomnieniach Gotthilf Kohn

rych by pozazdrościla niejedna biblioteka.

-poeta, urodzil się 5 października 1802,

wzniesiony w 1871 r.

interesowaly książki. Zakochany byl w li-

wspomina pracę Sadoka Barącza. Ukazala

Widzialem na pólkach uporządkowane

zmarl 17 listopada 1834. Cześć jego

po katastroficznym

teraturze i dlatego nie mógl pominąć sta-

się w 1858 r. pod tytulem ,,Zabytki miasta

zbiory wszystkich gazet galicyjskich, uka-

prochom", Poniżej, przy samym postu-

pożarze

nislawowskiej biblioteki. Zajmowala wów-

Stanislawowa". Prawdopodobnie jej frag-

zujących się w ostatnich latach. Za ten

mencie, umieszczono tablicę z odezwą

marmoladowym.

czas kilka pomieszczeń gmachu szkoly

menty dekorowaly mury sali obrad. Nieste-

zbiór miasto zaplaciloby pokaźną sumę.

wieszcza do swego narodu:

Autorami projektu

realnej ­ obecnego gmachu Wydzialu sto-

ty, ratusz zostal silnie uszkodzony w czasie

Widzialem polskich i światowych klasyków

,,O ludu mój, narodzie sponiewierany,

byli architekci Filip

matologicznego AM. Biblioteką kierowal

I wojny światowej i kapitalnie przebudowa-

od najdawniejszych czasów w oryginale.

Co jedynie groby i krzyże buduje!

Pokutyński i Anastazy

Wincenty Smaglowski, dawny uczestnik

ny w latach międzywojennych

Widzialem książki medyczne i filozoficzne,

Tylko w modlitwie lzy Bóg wstrzymuje

powstań antyrosyjskich. Mieszkal na emi-

liczące po kilkaset lat; historyka Kromera

I goi twe piekące rany".

Przybylowski.

Budowa na ulicy Średniej

gracji w Paryżu, gdzie zgromadzil pokaźną

w oryginale; botanikę stosowaną w sztuce

Zachowalo się wiele

bibliotekę. Burmistrz Ignacy Smaglowski

Gotthilf Kohn byl dość ciekawym tu-

lekarskiej; polską numizmatykę z interesu-

Gotthilf Kohn chcial zlożyć kwiaty na

zdjęć i pocztówek.

zaprosil bibliofila do Stanislawowa wraz

rystą. Inni goście miasta po obejrzeniu ra-

jącymi szkicami; kilkutomową historię Pol-

grobie poety, ale zobaczyl tablicę z surowym

Wszystkie jednak

z księgozbiorem i mianowal go na posadę

tusza poszliby zwiedzać miejscowe świą-

ski, ozdobioną rycinami, wydaną po francu-

zakazem zrywania kwiatów na cmentarzu

prezentują ratusz

bibliotekarza.

sku przez emigrantów w Paryżu itp.

tynie, zabytki czy resztki fortyfikacji. Ale

i nie odważyl się. Dalej jego uwagę zwrócil

z zewnątrz, a co

,,Ten uczony sprawil na mnie nie byle ja-

nasz podróżnik od razu wyruszyl w okoli-

Nadzwyczaj zaciekawil mnie stary

nagrobek z interesującym epitafium.

kie wrażenie. Ma 74 lata, ale ile w nim zapalu,

ce budowy... więzienia.

obraz, datowany drugą polową XVIII

,,Co tam znów za napis na marmurowej

krylo się w środku ­

patriotyzmu i życia, jakie rzadko zobaczysz

,,Po pamiętnym pożarze, który strawil

w., przedstawiający wypędzenie Żydów

tablicy na samym początku cmentarza? To

pozostawalo zagadką.

u naszej mlodzieży! Smaglowski żyje jedynie

z Pragi. To wypędzenie z niewiadomych

na popiól większą część miasta, Stanisla-

matka poświęcila kilka skromnych slów

Gotthilf Kohn rzucil

swoją sprawą i dla swojej sprawy ­ świat na-

wów wymagal ulg i źródel, które wypro-

przyczyn na podstawie rządowego naka-

i wierszy swemu synowi ­ Karolowi Beko-

nieco światla na to

okolo go zupelnie nie interesuje. Starzec jest

wadzilyby go z upadku. Takie ulgi i źródla

zu zastalo nieszczęsnych wygnańców,

kowi, zmarlemu w wiośnie życia w 24. let-

pytanie, pospacerowal

wysokiego wzrostu, kiedyś byl polskim żol-

których liczba stanowila 70 000, w naj-

dla odbudowy znajduje obecny burmistrz

nim wieku:

bowiem po korytarzach

nierzem, a teraz zlamany chorobami i latami,

(Ignacy Kamiński ­ aut.). Budynek kary,

groźniejszą porę roku ­ pod koniec lutego

,,Synu mój kochany, dziecino slodka,

nie przejmuje się tym że przez biedę chodzić

akurat znajduje się na ul. Średniej (ob.

1745 r."

Czemu życie twoje bylo tak krótkie?

i salach ratusza.

musi w wytartym serdaku, ale niepokoi się,

Czornowola ­ aut.) i jego budowa wyma-

Jak widzimy, stanislawowska bibliote-

Moją calą przyszlość zabraleś ty ze sobą,

że po jego śmierci nie będzie mial kto zając

,,Dnia 15 sierpnia, przed poludniem,

ga olbrzymich pieniędzy, ale w przyszlości

ka, zawierająca nie tylko książki, ale i ob-

Życie moje wiecznym okrylo się smutkiem.

się porządkowaniem ulubionych książek. Nie

obejrzalem wnętrza stanislawowskiego

razy, zrobila wrażenie na panu Gotthilfie.

przyniesie nie tylko Stanislawowi, lecz

Ja bolesne wspomnienie w sercu trzymam

przejmuje się tym, że nie ma gospodyni i sam

Los jej zlożyl się tragicznie. Pierwsi sowie-

ratusza i salę obrad. Ratusz tworzy nie

i calemu krajowi nie byle jaką moralną

Jedynie kamień chlodny w objęciach ściskam.

musi przygotowywać sobie kawę i skrom-

kwadrat, lecz wydlużony prostokąt, i cho-

i materialną korzyść, dając pracę setkom

ci nie widzieli w starych księgach żadnej

I ty, przechodniu, tu gorzko westchnij ­

ny obiad, ale żali się, że nie może nająć do

ciaż wyróżnia się swoją niezwyklą budo-

roboczych rąk. Ten zaklad powstal calko-

wartości, a wiele dziel w ogóle uważano

Z biedną matką synka wspomnij!"

pracy dwóch chlopców, aby pomagali mu

wą, mimo to doznal wplywu pstrokacizny,

wicie z inicjatywy burmistrza. Więc będzie

za szkodliwe. W dzisiejszej bibliotece ob-

wodowej nie ma żadnej z książek z księgo-

Nawet wśród mogil Kohnowi udalo się

zbioru Wincentego Smaglowskiego.

odszukać przyklad dobrej poezji. Zauwa-

żywszy, że aby chociaż chwilę postać przy

Spacer po cmentarzu

każdym nagrobku, trzeba by kilku dni, pan

Przed powrotem do rodzinnego Sam-

Gotthilf ruszyl na dworzec, by wyjechać

bora Gotthilf Kohn zwiedzil również

do domu.

GRÓB MAURYCEGO GOSLAWSKIEGO

RATUSZ STANISLAWOWSKI