23

nr 20 (456) 31.10.­ 14.11.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Konkursy architektoniczne przebudowy

ratusza lwowskiego

XIX-wieczny ratusz,

Tradycyjną dla wieży ratuszowej galerię

ratuszowi dodawaly otwarte loggie pierw-

Miejska oglosila, że uplynąl termin podania

wybudowany na modlę

oparto na kamiennych konsolach, na ro-

szego piętra, rozbudowane attyki, rzeźba

planów konkursowych rekonstrukcji ra-

austriacką, nigdy nie wzbudzal

gach ustawiono cztery wieżyczki. Nad

dekoracyjna. ,,Do ozdobienia zewnętrzne-

tusza i że ,,do poludnia dnia wczorajszego,

zachwytu szerokich kręgów

galerią zbudowano lekki dach, wsparty na

go przyczyniają się również pięknie pojęte

jako ostatecznego terminu trzymiesięczne-

lwowian. Nigdy jednak nie

slupach, wykonanych z miedzianej blachy.

obramienia okien, które gradacją w lekko-

go konkursu, wplynęly ogólem cztery pla-

doczekal się gruntownych

Jeszcze wyżej pod kopulą umieszczono ze-

ści form akcentują poszczególne piętra.

ny na rzeczoną rekonstrukcję". Wlaśnie na

przeróbek, lecz idea taka

Zwlaszcza monumentalne wrażenie robią

gar, a dzwony zegarowe ­ w kopule. Mury

tym posiedzeniu zostala powolana komisja

przez wiele lat nie dawala

wieży mialy otrzymać ,,rustykę silną, wi-

okna I piętra". Sylwetkę budynku znacz-

konkursowa, która niezwlocznie przystąpi-

spokoju ojcom miasta.

doczną z dolu". Na jednej trzeciej wysoko-

nie ożywily ,,różne wysokości w uwień-

la do wykonania swoich czynności. Projek-

Rada miejska już w latach

ści wieży autor planowal zbudować dwa

czeniu gmachu od góry, mansardy bogato

ty konkursowe, również prace komisji sze-

90. XIX wieku wyrażala

traktowane i dekoracje attyku lukarna-

(od pólnocy i poludnia) raczej dekoracyjne

roko omawiala prasa lwowska. Obszerne

chęć jego przebudowy.

balkony.

mi". Dachy nad ryzalitami i narożnikami

artykuly poświęcily przebudowie siedziby

Charakterystyczny pogląd

Od strony pólnocnej A. Zachariewicz

zdobily dekoracyjne barokowe wazony.

wladz miejskich ,,Gazeta Lwowska", ,,Slowo

na ten temat zaprezentowalo

zaprojektowal nowe wejście glówne do

Ówczesna prasa lwowska określila styl

Polskie", ,,Kurier Lwowski" i ,,Czasopismo

jedno z czasopism

ratusza, akcentowane podjazdem z balko-

projektu jako ,,barokowy", lecz wspólcze-

Techniczne", które przedstawilo fachową

lwowskich: ,,ratusz lwowski,

nem portalowym, wspartym na czterech

sny badacz historii architektury lwowskiej

opinię środowiska architektów lwowskich,

REKONSTRUKCJA WIEŻY

przypominający dużą

slupach toskańskich ,,o bardzo szlachet-

warszawski profesor Jakub Lewicki precy-

skupionych we Lwowskim Towarzystwie

RATUSZA WEDLUG ALFREDA

kaszarnię, wraz z wieżą

nych liniach". Przy wejściu mialy stać dwa

zyjnie podkreśla, że ,,w rzeczywistości

Politechnicznym.

ZACHARIEWICZA

ksztaltu komina, wcale

nowe lwy z tarczami, ozdobionymi herba-

forma zewnętrzna ratusza byla zbliżona

Już dnia 26 marca 1898 roku komisja,

nie sprawia estetycznego

mi miasta. Takie same dwa lwy planowano

do klasycyzującego baroku z elementami

trzema glosami przeciw dwom planom

której przewodniczyl prezydent miasta

wrażenia. Oprócz tego

ustawić przy starym wejściu od poludnia

historyzmu (schylkowy neorenesans, styl

oznaczonym kólkiem z emblematami tech-

dr Godzimir Malachowski, oglosila swoją

urządzenie wewnętrzne

(mialy zamienić dwa stare gipsowe i już

III Cesarstwa)". Wybierając ów malowni-

opinię i wyniki konkursu. Oprócz wymie-

nicznymi, trzecią wreszcie planom ozna-

niezupelnie odpowiada

bardzo poniszczone).

czy styl, Alfred Zachariewicz uważal, że

czonym godlem ,,Do wyboru". Sędziowie

nionych wyżej architektów obecni byli

dzisiejszym wymogom".

Wewnątrz gmachu projekt przewidywal

odpowiada on nie tylko wspólczesnym

orzekli zarazem, że ,,premie nadane zo-

wiceprezydent miasta Schayer i dyrektor

przebudowę tylko skrzydla pólnocnego.

prądom w architekturze lwowskiej i euro-

staly nie na zasadzie absolutnej wartości

urzędu budowlanego Juliusz Hochberger.

Wejściem glównym wchodzilo się do obszer-

pejskiej, lecz korespondowal z najbardziej

projektów, lecz na zasadzie względnej ich

Wyróżniono trzy projekty, zaś czwarty zo-

JURIJ SMIRNOW

nego westybulu, skąd szeroka i wygodna

charakterystycznymi zabytkami miasta

stal odrzucony. Dwa odznaczone projekty

wartości w stosunku wzajemnym, tudzież,

Otóż Rada Miejska postanowila przy-

klatka schodowa prowadzila na piętro. Nowa

z ubieglych epok, jak to katedra św. Jura

że żaden z tych projektów nie nadaje się do

byly oznakowane godlami: ,,Lwowianin"

stąpić do rekonstrukcji swojej siedziby

sala nad bogato projektowanym westybulem

i kościól oo. dominikanów.

wykonania bez zmian".

i ,,Do wyboru", trzeci ­ kólkiem z emblema-

i jesienią 1897 roku magistrat rozpisal

byla zaprojektowana w miejscu dawnych po-

,,Czasopismo Techniczne" zwrócilo

Projekt Alfreda Zachariewicza pomy-

tami technicznymi. Jednomyślnie pierwszą

konkurs na projekt rekonstrukcji i prze-

mieszczeń muzealnych. Miala wznosić się na

uwagę, że ,,wieża jest traktowana zupel-

ślany byl w panujących wówczas formach

nagrodę przyznano Alfredowi Zachariewi-

budowy ratusza, zawierający następujące

dwa piętra. Autor przewidywal, że ,,charak-

nie odrębnie, gdyż jej znaczna wysokość

czowi za projekt ,,Lwowianin". Byl to wielki

stylowych, glównie z wykorzystaniem

postanowienia: ,,Szkice w skali 1:100 mają

ter sali zgodny z calą kompozycją projektu

nie pozwala lączyć jej architektonicznie

elementów barokowych," więc pokaź-

sukces mlodego dwudziestoośmioletniego

przedstawić widoki wszystkich czterech

będzie również barokowy, a planowany jest

z budynkiem". Byla to jedna z najważniej-

nych, bogatych". ,,Gazeta Lwowska" pisa-

architekta, syna Juliana Zachariewicza,

fasad, wymiary wieży oraz rzuty poziome

bardzo bogato. Klatka schodowa prowadzą-

szych wad projektu. Nie pomoglo tluma-

la, że projekt robil wrażenie monumen-

slynnego architekta lwowskiego. Drugie

i przekroje przybudowania nowej sali ob-

ca z tej sali do westybulu ,,jest traktowana

czenie, że ,,glównym celem wieży ratuszo-

talności, gmach ratuszowy wyglądal ,,...

miejsce zdobyl lwowianin Alfred Kamie-

rad z glównym wejściem i klatką schodo-

w tym samym charakterze. Do sali są dobu-

wej jest to, aby slużyla swoją wysokością

niobrodzki-junior, a trzecie ­ malo znany

pokaźnym i bogatym, otrzymal ożywienie

wą... Nadto, o ile to będzie możliwe, należy

dowane dwie wielkie obszerne galerie". Dla

jako strażnica pożarna". Projekt A. Zacha-

przez cztery ryzality o mansardowych

wówczas we Lwowie architekt krakow-

pozostawić przy projektowaniu gzyms

ożywienia ksztaltu sali, jak i dla urozmaice-

riewicza zmienial ,,dzisiejszą ośmieszoną"

ski Jan Sas Zubrzycki. Wedlug informacji

dachach". Autor skoncentrowal uwagę

kordonowy między parterem a pierwszym

nia zewnętrznej sylwety, Alfred Zacharie-

wieżę do niepoznania. Autor proponowal

na rozbudowie narożników, przerywając

lwowskiego ,,Slowa Polskiego", ,,..po krót-

piętrem, niemniej obdasznice i gzymsy

wicz przewidywal, aby część frontowej ścia-

ją znacznie podwyższyć, zwieńczyć smu-

sztywne, regularne linie istniejącej mono-

kiej dyskusji uchwalono przyznać wszyst-

parapetowe wykonane z kamienia. Pożą-

ny byla eliptycznie wypuklą. Bylo bardzo

klą barokową kopulą, zakończoną ośmio-

tonnej fasady. Wszystkie cztery centralne

kie trzy nagrody. Następnie przyznano

danym jest również, aby dach nie byl prze-

ciekawe rozwiązanie.

kątną glorietą z iglicą i tradycyjnym wia-

ryzality ozdobiono kolumnami koryncki-

jednomyślnie pierwszą nagrodę planowi

istoczony, a tylko w razie potrzeby pewne

W pomieszczeniach bocznych na par-

trowskazem w ksztalcie zloconego lewka.

opatrzonemu godlem ,,Lwowianin", drugą

mi, narożne ­ pilastrami. Malowniczości

części dachu mogą ulec zmianie". Propono-

terze obok westybulu planowano uloko-

wano też pozostawienie dotychczasowego

wać urzędy pocztowy i telegraficzny. Nad

ukladu okien i niektórych elementów de-

nimi, na I piętrze ­ szatnie, a na II piętrze

koracji elewacji. Byl to pierwszy konkurs,

­ galerie dla widzów. III piętro nad salą ob-

który jednak nie wywolywal większego

rad zajmowaly biura urzędu budowlanego,

zainteresowania w kolach architektów

oświetlone z góry, z mansardami od strony

lwowskich i w ogóle galicyjskich. Jedena-

dziedzińca.

ście lat później, w 1907 roku ogloszono

Nie zważając na uwagi komisji kon-

drugi konkurs na projekt przebudowy

kursowej, projekt A. Zachariewicza zostal

ratusza lwowskiego, który tym razem za-

zaakceptowany, pod warunkiem dokona-

interesowal architektów-Polaków nie tyl-

nia odpowiednich poprawek. Akceptacji

ko lwowskich i krakowskich, lecz nawet

udzielily zarówno Rada Miasta, jak i grono

z krajów europejskich.

architektów lwowskich. Do realizacji zamia-

Rekonstrukcja miala obejmować do-

ru jednak nie doszlo. Można tylko przypusz-

budowę nowej sali posiedzeń Rady Miej-

czać, dlaczego tak się stalo. Konkurs odbyl

skiej od strony pólnocnej czworoboku

się z początkiem 1898 roku, w momencie

gmachu ratuszowego, organizację drugie-

przelomowym dla architektury lwowskiej.

go wejścia glównego, odpowiednie jego

Już okolo 1900 roku w miejsce stylów histo-

akcentowanie na zewnątrz i polączenie

ryzujących niemal gwaltownie przyszedl

obszerną nową klatką schodową z salą

nowy kierunek, zwany secesją.

posiedzeń. Magistratowi chodzilo również

Nie zważając na zauważalne ,,dzie-

o przyozdobienie fasady i gruntowny re-

dzictwo secesji po baroku" i na to, że

mont wnętrz ratusza. System korytarzy

wedlug profesora Jurija Biriulowa, ,,neo-

wewnątrz mial zostać bez zmian. Więcej

barok w architekturze lwowskiej... moż-

swobody zostawiono architektom przy re-

na warunkowo uważać za fazę ,,zerową"

konstrukcji wieży. Na odrestaurowanie ra-

secesji, z którą dość latwo się stapial

tusza Rada Miejska przyznala 250 tys. ko-

w stadium początkowym. Projekt Alfreda

ron. Pieniądze te postanowiono pozyskać

Zachariewicza od razu stracil na aktual-

drogą pożyczki, dlatego radni dążyli do

ności i po prostu nie odpowiadal duchowi

wydania na przebudowę jak najmniejszych

nowych czasów i prądów. Wlaśnie dlate-

sum i podkreślali konieczność ekonomii

go nigdy nawet nie rozpoczęto czynności

pieniędzy. Dla planów konkursowych

(również finansowych) do jego realizacji.

przewidziano trzy nagrody w wysokości

Jednak ,,Gazeta Lwowska" pisala, że ,,wy-

1000, 600 i 400 koron. Do komisji konkur-

nik konkursu uważać można za bardzo

sowej wybrano lwowskich architektów

dodatni ­ zlożyl on dowód, że nie brak

Cybulskiego, Janowskiego, Kowalczuka,

w kraju (tj. w Galicji) sil uzdolnionych do

Rawskiego i Hobgarskiego. Z urzędu do

projektowania monumentalnych budow-

komisji należeli prezydent, wiceprezydent

li". Co do Alfreda Zachariewicza, to udo-

miasta i dyrektor urzędu budownicze-

wodnil on to zaufanie calą swoją dalszą

go miejskiego. 17 marca 1898 roku Rada

twórczością.

PROJEKT REKONSTRUKCJI RATUSZA ALFREDA ZACHARIEWICZA