24

nr 20 (456) 31.10.­ 14.11.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Jan Henryk Rosen profesorem Politechniki Lwowskiej (cz. 4)

W latach 1930­1933

pojawila się jeszcze podczas wystawy

Lyczakowskim. Nie są znane jego twór-

J. H. Rosen otrzymal

prac konkursowych w Stanislawowie,

cze, samodzielne projekty lub realizacje.

gdzie ,,największym uznaniem publicz-

W 1932 r. Kazimierz Smuczak-mlodszy

kilku zaszczytnych

ności cieszyl się projekt wykonany przez

byl zajęty we Lwowie polichromią ko-

propozycji wykonania

miejscowego stanislawowskiego artystę

ściola ojców zmartwychwstańców oraz

monumentalnych

malarza Jana Szczerbetkę. Malowidla za-

kaplicy sióstr józefitek. Przypuszczalnie

projektowane prze Rosena zostaly uzna-

dlatego namówil Rosena, by powierzyć

polichromii, które

ne za ,,niepoważne, skutkiem czego trud-

ojcu wykonanie malowidel w Stanislawo-

zdobyly znaczny rozglos

no mówić o walorach drogo oplaconego

wie. Tematycznie omawiana polichromia

nie tylko w Polsce, ale

malowidla". Część krytyków, na pewno

nawiązuje do projektów ozdobienia ko-

też w Europie. Byly

pod wrażeniem osobistości profesora

ściolów zmartwychwstańców we Lwo-

Rosena i jego prac we Lwowie, umieścila

wie, parafialnego w Rudkach, a nawet

to zamówienia na

też pochwalne opisy nowego dziela, mia-

seminaryjnego we Lwowie, które dekoro-

ozdobienie polichromią

nowicie S. Machniewicz, który przypisal

wal Kazimierz Smuczak-junior. Srebrzy-

kaplicy króla Jana

malowidlom ,,...cechy prostoty, szlachet-

ste pasy wypelnione symboliką chrze-

CASTEL GANDOLFO. WIDOK KAPLICY Z FRESKIEM J. H. ROSENA

III Sobieskiego na

ności, subtelności, wytworności".

ścijańską można uznać za uproszczoną

i decydującej w niej roli króla Jana III So-

inicjatywą i staraniem o. Superiora Jana

Wszystko przemawia za tym, że Ro-

parafrazę pasów ze znakami Zodiaku

Kahlenbergu pod

bieskiego i jego rycerstwa. Już po wyko-

Lorenca pomalowany zostal kościól we-

sen potraktowal zamówienie stanisla-

w Katedrze Ormiańskiej.

Wiedniem (1930 r.)

naniu polichromii w 1931 r. ksiądz rektor

dlug projektu prof. Jana Henryka Rosena

wowskie niezbyt poważnie, zaś w cza-

Nieudana polichromia w kościele oo.

i kaplicy prywatnej

kościola zmartwychwstaniec ojciec J.

przez Józefa Smuczaka seniora dekoratora

sie jego powstawania nie kontrolowal

jezuitów możliwie zaszkodzila Rosenowi

Ojca Świętego Piusa

Kukliński napisal: ,,Kaplica na Kahlen-

kościelnego. A.D.1932".

jakości i poziomu prac. Wyboru artysty

w otrzymaniu nowych zamówień w Sta-

bergu stala się ozdobą Wiednia i chlubą

Wyżej wspomniane malowidla ozda-

­ wykonawcy dekoracji na pewno też

nislawowie. Nie doszly do skutku per-

XI w Castel Gandolfo

narodu polskiego swoją cenną wartością

bialy sklepienia prezbiterium i nawę

dokonal Rosen osobiście, bowiem prace

traktacje z proboszczem stanislawowskiej

(1933­1934).Wlaśnie

artystyczną. W ten sposób stworzylo się

glówną kościola i przedstawialy symbo-

powierzono Józefowi Smuczakowi, ojcu

parafii ormiańskiej ks. Franciszkiem Ko-

owe prace zdecydowaly

dokument historyczny, chlubny pomnik

le Ewangelistów w prezbiterium, a w na-

najbliższego pomocnika Rosena Kazimie-

musiewiczem, który obmyślal wykonanie

o międzynarodowym

dla króla bohatera i polskich rycerzy,

wie glównej postacie Chrystusa Dobrego

rza Smuczaka. Na temat Józefa Smucza-

nowej polichromii i witraży w miejscowym

drogocenną pamiątkę dla ich potomków

Pasterza, św. Krzysztofa, również Okręt

ka mamy bardzo skromne, fragmenta-

kościele ormiańskim.

rozglosie twórczości

i calego narodu polskiego".

Wiary, menorę, jeźdźca w koronie, jele-

ryczne wiadomości. Otóż, wiadomo, że

We wrześniu 1933 roku J. H. Rosen,

Rosena i o dalszych

W styczniu ­ lutym 1933 roku Rosen

nia, gryfa. Srebrzystymi pasami deko-

rodzina Smuczaków pochodzila z malej

który wówczas pracowal w Castel Gan-

zamówieniach,

otrzymal następne zagraniczne zamówie-

rowano ściany naw bocznych i na ich tle

miejscowości Mariampol pod Haliczem

dolfo, otrzymal ze Lwowa nieprzyjem-

nie. Byla to propozycja wykonania malo-

namalowano uproszczone symbole chrze-

i tylko w 1907 roku przyjechala do Lwo-

ne wiadomości. Juz od kilku miesięcy

m.in. w Stanach

widel w prywatnej kaplicy Ojca Świętego

ścijańskie: baranki, okręty, ryby, kielich

wa. Józef Smuczak zamieszkal przy ul.

w Warszawie trwaly przygotowania do

Zjednoczonych.

Piusa XI w Castel Gandolfo. 25 maja 1933

z hostią, symbole duchów uwielbionych,

Kochanowskiego 91. Pod tym adresem

tzw. ,,reformy jędrzejewskiej", w ramach

roku Rosen razem ze swoim pomocnikiem

księgę z siedmioma pieczęciami.

zarejestrowal swą firmę artystyczną pod

której ważyly się losy calego Wydzialu

K. Smuczakiem wyjechal ze Lwowa do

Wspólczesny historyk sztuki A. Be-

nazwą ,,Warsztaty malarstwa kościel-

Ogólnego Politechniki Lwowskiej. 26

JURIJ SMIRNOW

Watykanu. Artysta prosil Radę Wydzialu

tlej uznal, że ,,dekorację tę trudno okre-

nego i dekoracyjnego". W skorowidzu

września premier Janusz Jędrzejewski

W międzyczasie w 1932 roku artysta

Ogólnego Politechniki o ,, udzielenie urlo-

ślić jako dzielo udane. O ile można ocenić

lwowskim jest ona umieszczona wśród

zlikwidowal caly Wydzial Ogólny i jego

wyjeżdżal do Wloch, gdzie ozdobil po-

pu sześciotygodniowego", lecz na miej-

na podstawie fragmentarycznej doku-

zakladów tzw. ,,malarzy pokojowych",

trzy katedry, również katedrę rysunków

lichromią niewielką rodową kaplicę-mau-

scu okazalo się, że praca zaciągnęla się

mentacji fotograficznej (kościól w 1995

czyli takich, którzy prowadzili remonty

figuralnych. W monografii ,,Politechnika

zoleum zaprzyjaźnionej rodziny Teplitzów

na znacznie dluższy termin. Dopiero we

r. zostal przekazany Ukraińskiej Cerkwi

mieszkań. K. Smuczak też wspominal,

Lwowska 1844­1945"znajdujemy tyl-

w Sant Ambrogio ďOlona pod Varese. Tak

wrześniu praca nad projektem i kartonami

Prawoslawnej Patriarchatu Kijowskie-

że ,, jego ludzie malowali nowe mieszka-

ko krótką wzmiankę o losach Wydzialu

poważne zamówienia wymagaly dluż-

w skali 1:1 dobiegla końca. Od października

go, która przeprowadzila gruntowny

nie Rosena", kiedy artysta przeprowa-

Ogólnego: ,,Senat Politechniki nie bronil

szych wyjazdów poza Lwów i znacznych

1933 roku do lipca 1934 roku trwalo wy-

remont. Wnętrze pokryto nowymi ma-

dzil się na Nabielaka 37. Józef Smuczak

szczególnie tego fakultetu, bo część gro-

przerw w pracy dydaktycznej na Politech-

konanie polichromii na ścianach kaplicy.

lowidlami, dekoracje wedlug projektu

przez jakiś czas pracowal jako nauczyciel

na profesorów z innych wydzialów trak-

nice. Profesorowi Rosenowi po prostu

15 lipca 1934 papież Pius XI udzielil Ro-

Rosena zniszczono) razilo w niej nie-

ściennego malarstwa dekoracyjnego na

towala go jako nienaturalną już w tym

zabraklo czasu na systematyczne pro-

senowi specjalnej audiencji pożegnalnej.

dostosowanie motywów do rozmiarów

Wydziale Sztuk Zdobniczych i Przemy-

czasie przybudówkę".

wadzenie zajęć ze studentami i podczas

W czasie pobytu we Wloszech J. H. Rosen

i ksztaltów pól architektonicznych oraz

slu Artystycznego Państwowej Szkoly

Otóż J. H. Rosen we Wloszech otrzy-

kolejnych wyjazdów trzeba bylo szukać

wziąl udzial w II Międzynarodowej Wysta-

uproszczenia graniczące ze sztampo-

Technicznej we Lwowie. Zmarl w 1936

mal list rektora Politechniki prof. Ottona

zastępców. Glośna slawa europejska Ro-

wie Sztuki Religijnej w Rzymie. Ambasada

wością". Ostra krytyka projektu Rosena

roku i zostal pochowany na Cmentarzu

Nadolskiego, który informowal go o likwi-

sena i uwaga prasy, zwlaszcza wloskiej,

Polska akceptowala też inicjatywę Rose-

dacji Wydzialu Ogólnego i przeniesienie

również podobala się nie wszystkim

na, który zglosil się do posla Alfreda Wy-

artysty w stan nieczynny. Oficjalny list

kolegom profesorom. Już w 1933 roku

sockiego ,,z propozycją urządzenia sekcji

rektora oznajmial: ,,W zalączeniu przesy-

wraz z likwidacją Wydzialu Ogólnego

polskiej". Alfred Wysocki powierzyl arty-

lam Panu Profesorowi dekret p. Ministra

J. H. Rosen zostal zwolniony z pracy na

ście stanowisko komisarza tej sekcji. Cala

W. R. i O. P z dnia 26 września 1933 r. Nr.

Politechnice.

praca Rosena w organizacji wystawy byla

BP ­ 14495/33, przenoszący Pana Profe-

Wróćmy jednak do kolejnej slynnej

bezinteresowna, nie pobieral on za to żad-

sora z dniem 30 września 1933 r. w stan

polichromii Rosena, mianowicie do fre-

nego wynagrodzenia. Na wystawie Rosen

nieczynny. Zaznaczam, że przez caly

sków w kaplicy kościola św. Józefa oo.

wystawil dwa swoje kartony do polichro-

okres stanu nieczynnego, przyslugują

zmartwychwstańców na Kahlenbergu.

mii w kaplicy Castel Gandolfo. Otwarcie

Panu Profesorowi pelne pobory slużbo-

Ozdobienia kaplicy króla Jana III Sobie-

wystawy odbylo się 11 lutego 1934 roku.

we bez dodatku jednak za kierownictwo

skiego na Kahlenbergu podjęto z myślą

Rosen objaśnial wysokim gościom, miano-

zakladu". Rok później Rosen byl oficjalnie

o jubileuszu ­ 250-leciu slynnej Odsie-

wicie, królowi Wiktorowi Emanuelu III, pa-

zwolniony ze slużby państwowej, o czym

czy Wiedeńskiej, bitwy pod Wiedniem,

pieżowi Piusu XI i premierowi Wloch Be-

rektor Otto Nadolski informowal go 27

w której sprzymierzone wojska chrześci-

nito Mussoliniemu wystawione w dwóch

października 1934 r: ,,W zalączeniu prze-

jańskie pod dowództwem króla polskiego

salach dziela artystów polskich.

sylam Panu Profesorowi pismo Ministra

12 września 1683 roku rozbily armię sul-

W 1933 roku nie zważając na nieobec-

W. R. i O. P. z dnia 2. X. 1934 r., zwalniają-

tana tureckiego na czele z wezyrem Karą

ność w Polsce, Rosen pokazal na 96.Wy-

ce Pana Profesora ze slużby państwowej

Mustafą. Problem wyboru artysty-wyko-

stawie Towarzystwa Artystów Polskich

z dniem 30 września 1934 r. Przy tej spo-

nawcy i projektu polichromii byl bardzo

,,Sztuka" w Krakowie trzy obrazy z serii

sobności proszę o przyjęcie wyrazów go-

skomplikowany, bowiem istnial już nie-

,,Postacie świętych", mianowicie ,,Św.

rącego podziękowania za dotychczasową

zwykle pomyslowy i oryginalny projekt

Hilary", ,,Św. Aniol" i ,,Św. Wincenty".

owocną i gorliwą pracę dla dobra Sztuki

Józefa Mehoffera wykonany już w 1912

W 1932 roku artysta otrzymal zamówie-

i Politechniki lwowskiej".

roku i konkursowy projekt Karola Frycza

nie na projekt polichromii kościola ojców

Sytuacja z tak pośpiesznym zwolnie-

z 1909 roku.

jezuitów pw. św. Stanislawa Kostki w Sta-

niem Rosena byla dość dziwna i nie po-

Realizacji tych projektów przeszko-

nislawowie. Zajęty pracą na Politechnice

zbawiona intrygi. Na razie nie wiadomo

dzila I wojna światowa, lecz obydwaj ar-

i zaangażowany w monumentalne pra-

jak relacje malarza z dziekanem Wydzialu,

tyści żywili nadzieje na realizacje swoich

ce zagraniczne Rosen osobiście nie bral

rektorem Politechniki czy z ministrem WR

projektów w roku jubileuszowym. Bez-

udzialu w wykonaniu malowidel, lecz

i OP zdecydowaly o zwolnieniu. Znaczna

konkursowy wybór Rosena na dekora-

tylko opracowal projekt. O tym świadczy

część profesorów i dziekan prof. Antoni

tora kaplicy na pewno zaskoczyl, a może

też inskrypcja, która jeszcze w 1995 roku

Lomnicki pracowali na Wydziale jeszcze

nawet urazil J. Mehoffera i K. Frycza. Wy-

znajdowala się w lunecie sklepienia (obec-

przez kilka lat po jego oficjalnej likwidacji.

konanie polichromii w kościele św. Józefa

nie już zniszczona): ,,Za O. Prowincjala ks.

Studenci dwóch ostatnich lat Wydzialu

na Kahlenbergu mialo też znaczny roz-

Wlodzimierza Konopki, pobytu księży pul-

Ogólnego ,,kończyli studia na Wydziale do

glos polityczny i zyskalo ogólnopolskie

kownika ks. Wladyslawa Pilina, ojca Du-

końca 1936 roku". Część profesorów za-

znaczenie nie tylko w dziedzinie sztuki,

chownego Karola Kargóla, ks. Moderatora

trudniono na innych wydzialach Politech-

ale też historii i polityki. Część history-

Franciszka Tarnawskiego, ks. Stanislawa

niki. J. H. Rosen zaś byl zwolniony nawet

ków niemieckich w ogóle zaprzeczala

Czarnoty, ks. Józefa Antoniewicza, braci

z wykladów rysunków figuralnych na Wy-

znaczeniu polskiego udzialu w bitwie

Antoniego Stecior i Antoniego Wojnara

dziale Architektonicznym.

KAHLENBERG, FRESK J. H. ROSENA