12

nr 22 (458) 29.11.­16.12.2024

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Polsko-ukraińskie prace konserwatorskie

na terenie Lwowa w 2024 roku  (cz.1)

Od wczesnej wiosny do

później jesieni trwają

we Lwowie intensywne

prace konserwatorskie

na obiektach wspólnego

polsko-ukraińskiego

dziedzictwa kulturowego

i historycznego. Prace

prowadzą doświadczone

zespoly wykonawców

i sprawdzone firmy

konserwatorsko-

budowlane, które już

uratowaly od zaglady

i przywrócily do skarbca

kultury i historii wiele

cennych zabytków na

terenie Lwowa i Ziemi

Lwowskiej.

TEKST I ZDJĘCIA

JURIJ SMIRNOW

W zespolach wspólnie pracują Pola-

WIELKIE ORGANY KATEDRALNE

cy i Ukraińcy, konserwatorzy z wielkim

doświadczeniem zawodowym. Przy nich

Zostaly zbudowane w latach 1896­1897

Fundusze pozyskano dzięki ofiarności ka-

cenną naukę pobierają mlodzi absolwen-

przez lwowską firmę organmistrza Jana

nonika Jakuba Bema, wuja slynnego gene-

MALE ORGANY W PREZBITERIUM

ci i studenci Akademii Sztuki ze Lwowa.

Śliwińskiego i ustawione na pięknym

rala. Roman Ducheński okolo 1870 roku

Wspólne prace konserwatorskie są finan-

neogotyckim, bogato rzeźbionym drew-

przerobil też niewielki pozytyw organowy,

sowane ze środków polskiego Minister-

nianym balkonie. Mechanizm i piszczalki

umieszczony w prezbiterium.

a prospekt ­ prac restauratorskich". Na zle-

werniksowo-woskowe więc kolor staje

stwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

umieszczono również w drewnianej, rzeź-

W 1888 roku organy Romana Ducheń-

cenie Instytutu ,,Polonika" pracy podjęla się

się jaśniejszy i nawet nieco niebieski. Przy

(MKi DN), warszawskiego Narodowego

bionej neogotyckiej szafie. Male organy

skiego przerobil inny znany i ceniony or-

pracownia ,,Ars Organum". Wedlug Adama

odnowieniu oltarza bocznego Przemienie-

Instytutu Polskiego Dziedzictwa za Grani-

posiadają okolo 450 piszczalek, zaś część

ganmistrz lwowski Ignacy Żebrowski. Od

Olejnika wszystkie uszkodzone elementy

nia Pańskiego na konserwatorów czeka-

cą ,,Polonika", który powstal w 2017 roku

z nich z czasem zostala utracona, dlatego

1889 roku w katedrze zrealizowano projekt

tego wyjątkowego instrumentu, które na-

la jeszcze jedna przykra niespodzianka.

w strukturach MK i DN i już od siedmiu lat

podczas remontu trzeba bylo zamonto-

ich częściowej restauracji i regotyzacji.

leżalo odtworzyć, zostaly wykonane przy

Okazalo się, że jest nieszczelne i zacieka

dziala w wielu krajach świata, również we

wać nowe. Wielkie organy też zostaly

Wedlug tego projektu postanowiono też

użyciu technologii i materialów z epoki,

wielkie okno u góry nad oltarzem. Trzeba

Lwowie.

wykonane w warsztacie Jana Śliwińskie-

przebudować organy, zaś w wielkie okno

w której organy powstaly. Projekt remontu

bylo alarmowo nadbudować rusztowania

O realizacji kolejnych projektów Insty-

go przy ulicy Kopernika 12. Ich montaż

na chórze muzycznym wstawić witraż.

i restauracji organów katedralnych zostal

nad oltarzem aż do okna, zbudować rusz-

tutu ,,Polonika" rozmawiamy z Aleksym

firma sfinalizowala w czerwcu 1899 roku.

Wlaśnie z tego powodu w 1899 roku organ-

sfinansowany ze środków kancelarii Preze-

towania na zewnątrz świątyni i przystąpić

Lozińskim, koordynatorem projektów

Wedlug kronik katedry lwowskiej historia

mistrz Jan Śliwiński zmontowal instrument

sa Rady Ministrów RP w ramach konkursu

do remontu okna. Prace są w toku i trze-

Instytutu ,,Polonika" we Lwowie. Jak za-

organów katedralnych sięga 1480 roku.

w dwóch neogotyckich szafach i tym sa-

,,Polonia i Polacy za granicą 2023". Dzięki

ba zdążyć wszystko wykonać do sezonu

wsze, z wielkim entuzjazmem opowiada

Kolejne organy zostaly zbudowane w 1510

mym udostępnil widok na wielkie frontowe

mistrzowsko wykonanym pracom warszta-

deszczów i pierwszych mrozów. Niestety,

on o realizacji licznych projektów konser-

roku, lecz instrument splonąl w 1527

okno z witrażem. Otóż instrument otrzy-

tu ,,Ars Organum", zostala utrwalona war-

jak powiedzial Aleksy Loziński, wszystkie

watorskich we lwowskich świątyniach,

roku podczas wielkiego pożaru miasta.

mal nowy dwudzielny, drewniany neogo-

tość historyczna i zabytkowa tego wyjątko-

okna w korpusie katedry nie są szczelne

na lwowskiej starówce, na cmentarzach

Nowy instrument ufundowali mieszcza-

tycki prospekt, ,,zlożony z szaf zwieńczo-

wego lwowskiego instrumentu.

i wymagają pilnych prac remontowych.

Lyczakowskim i Janowskim. Już sama licz-

nie lwowscy i zostal odnowiony w 1598

nych wimpergami oraz wież zwieńczonych

Wedlug Aleksego Lozińskiego, kolej-

Przy pracach konserwatorskich przy ol-

ba obiektów robi wrażenie, zaś większość

roku. W 1695 roku organmistrz Stanislaw

wysokimi ostroslupowymi daszkami

nym projektem konserwatorskim reali-

tarzu Przemienienia Pańskiego i okna nad

prac trwa nie jeden rok i pociąga znaczne

Gąszczycki na polecenie i z fundacji arcy-

z pinaklami".

zowanym w katedrze lwowskiej przez

nim pod kierownictwem Pawla Baranow-

koszty z budżetu Instytutu ,,Polonika"

biskupa Jana Tarnowskiego wykonal nowe

Organy posiadaly 23 rejestry, ponad

polskich konserwatorów są prace przy mo-

skiego pracują ukraińskie konserwatorki

i MK i DN. Rozmowę zaczynamy od tematu

wielkie organy. Cynę na piszczalki dostar-

dwa tysiące piszczalek i dwie klawiatury

numentalnym oltarzu bocznym Przemie-

Ruslana German, Lilia Nieczajewa i Julia

prac konserwatorskich w glównej świą-

czyl magistrat lwowski.

(manualy). Ten instrument zostal wyre-

nienia Pańskiego, które trwają już trzeci

Pużak, absolwentki lwowskiej Akade-

tyni lwowskiej, mianowicie w rzymsko-

Organy te (kilka razy remontowane

montowany w 1976 roku przez organmi-

rok. Projekt realizuje polskie Stowarzysze-

mii Sztuki i Politechniki lwowskiej, także

katolickiej Bazylice Metropolitalnej pw.

i przerobione) funkcjonowaly jeszcze w XIX

strza Romualda Ermaksa z Lotwy. Między

nie Absolwentów Akademii Dziedzictwa

pomocnicy konserwatorów Aleksander

Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

wieku, kiedy to w 1835 roku nastąpila praw-

innymi Ermaks wykorzystując piszczalki

w Krakowie (prezes Pawel Baranow-

Wojtko i Wolodymyr Nesterko. Prace są

W świątyni dobiegają końca prace przy

dziwa katastrofa, mianowicie zawalil się

z malych organów w prezbiterium dodal

ski). Konserwatorzy odnawiają stiukową

finansowane ze środków Instytutu ,,Poloni-

montażu i harmonizacji wielkich organów.

chór muzyczny. Nowy zbudowano w 1838

dwa rejestry. Ale czas leci i jak powiedzial

marmoryzowaną strukturę oltarzową,

ka". Kolejnym projektem konserwatorskim

Równolegle z remontem organów byly

roku, zaś w następnym 1839 roku zamówio-

organmistrz Adam Olejnik, ,,z biegiem czasu

wszystkie elementy rzeźbione w drewnie

w rzymskokatolickiej katedrze lwowskiej

prowadzone prace remontowe i konserwa-

no nowe organy, które wykonal najlepszy

instrument utracil część swojej funkcjonal-

lipowym i olejne obrazy oltarzowe, ma-

jest kontynuacja prac przy stallach kano-

torskie chóru muzycznego, odnowienie po-

lwowski organmistrz Roman Ducheński.

ności i wymagal naprawy i rekonstrukcji,

lowane na plótnie. Wykonane w drewnie

nickich w prezbiterium. Stalle są cennym

lichromii i konserwacja witraża w wielkim

rzeźby świętych Apostolów Piotra i Jaku-

dzielem epoki baroku. Wedlug profesora

oknie frontowym. Prace rozpoczęto cztery

ba, również liczne figury aniolów, festony,

Jerzego Petrusa, ,,stalle kanonickie wraz

lata temu i obecne trwają ostatnie przygo-

girlandy, promienista gloria itp. elementy

z oprawami otworów wejściowych w ścia-

towania do uroczystego przekazania para-

zostaly zdjęte i będą osobno odnawiane

nach bocznych prezbiterium, projektowal

fianom pięknych organów, które wypelnią

w pracowni konserwatorskiej. Stan więk-

architekt Piotr Polejowski, wykonane przez

katedrę brzmieniem podnioślej muzyki.

szości rzeźb jest bardzo zly. Dolne partie

stolarzy z Obroszyna w latach 1769­1770,

Przetarg na prace konserwatorsko-remon-

oltarza są w znacznie gorszym stanie niż

dekorowane przez snycerza Jana Krusza-

towe wygrala polska firma ,,Monument

górne, odnowione w 2023 roku. Odwrot-

nowskiego w roku 1771, pomalowane i po-

Service", zaś bezpośrednio wykonala pra-

ne i dolne części wielkich rzeźb św. Piotra

zlocone przez Józefa Jaźwińskiego w roku

cownia ,,Ars-Organum" organmistrza Ada-

i św. Jakuba też są bardzo zniszczone przez

1789, uzupelnione, pomalowane i pozlo-

ma Olejnika z miejscowości Glogusz kolo

czas i korniki, w niektórych miejscach są

cone w roku 1844. Stalle są dwurzędowe,

Świebodzina w województwie lubuskim.

dziury na wylot, fragmenty odpadają przy

trzynasto-siedziskowe, z drewna malowa-

Prawie cztery lata temu organy zosta-

pierwszym do nich dotknięciu. Praca ta

nego na czarno, z pozlacanymi elementa-

ly zdemontowane w celu naprawy i reno-

już dobiega końca. Zostaly również od-

mi figuralnymi i dekoracyjnymi. Zaplecki

wacji i przewiezione do Polski, do warsz-

nowione wielkie olejne obrazy oltarzowe,

dzielone pilastrami hermowymi, wspiera-

tatu Adama Olejnika. Wcześniej, w 2017

mianowicie ,,Chrystus na Górze Oliwnej"

jącymi belkowanie z wydatnym gzymsem.

roku, przed tak poważną wieloletnią pracą

i ,,Przemienienie Pańskie" na zasuwie. Bę-

Pomiędzy pilastrami plytkie arkadowe

przy wielkich organach, zostaly naprawio-

dzie też odnowione i uzupelnione bogate

wnęki, w których plaskorzeźbione postacie

ne male organy w prezbiterium świątyni,

zlocenie elementów drewnianych. Sala-

Apostolów...". Prace konserwatorskie przy

które cztery lata slużyly podczas każdej

towy kolor oltarza jest oryginalny z XVIII

stallach kanonickich z polecenia Instytutu

Mszy świętej. Male organy są również in-

wieku, ale bardzo pożólkly. Konserwato-

,,Polonika" prowadzi polski konserwator

RUSLANA GERMAN (OD LEWEJ), LILIA NIECZAJEWA, JULIA PUŻAK

strumentem zabytkowym, historycznym.

rzy ostrożnie zdejmują wtórne warstwy

dziel sztuki Pawel Sadlej.