23

nr 22 (458) 29.11.­16.12.2024

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Lwów wobec wybuchu powstania listopadowego

Powszechnie znane

obrazowo slabości i nicości

wysilków wojska polskiego.

są opisy ofiarności

Oto namówil on kozaka, slugę

mieszkańców Lwowa

hr. Uruskiej, aby drugiego dnia

wobec powstania

Wielkiej Nocy zebral kilkudzie-

Listopadowego, pomoc,

sięciu uliczników, uzbroil w kije,

którą okazywano

wyprowadzil na górę Wysokie-

powstańcom i liczba

go Zamku, podzielil na Polaków

i Rosjan, stanąl sam pod nazwą

ochotników ze Lwowa,

Dybicza na czele większej, natu-

którzy wzięli udzial

ralnie, grupy rosyjskiej i przed-

w walkach powstańczych.

stawil obraz walki w nieko-

Dziś pragnę przedstawić

rzystnym dla Polaków świetle.

Czytelnikom naszego

Kozak  zachęcony  nagro-

pisma fragmenty

dą Breindla spelnil dokladnie

dziela Józefa Bialyni

otrzymany rozkaz, lecz jaki byl

skutek niezwyklego widowiska?

Cholodeckiego ,,Lwów

Przedstawiciele

oddzia-

w czasie Powstania

lu polskiego naciskani i rażeni

Listopadowego", które

przez przemożną silę ,,Rosjan",

ukazalo się w 1930 r.

zawolali do swoich przeciwni-

nakladem Towarzystwa

ków, a bylych towarzyszy za-

KWATERA POWSTAŃCÓW LISTOPADOWYCH NA CMENTARZU LYCZAKOWSKIM WE LWOWIE

Milośników Przeszlości

baw ulicznych:

1831 urządzil książę Lobkowicz

w Skolem i w Weldziżu kule,

chwili zlikwidowala incydent.

­ Porzućcie, do stu diablów,

Lwowa w cyklu Biblioteki

urzędowy bal i zaprosil repre-

groty do lanc pod nazwą ogro-

Ściągnęla proboszcza z kazal-

waszego Dybicza, polączcie się

Lwowskiej.

zentantów polskiego spoleczeń-

dowych sztachet dla dworów

nicy, uznala go za obląkanego,

z nami, przecież my wszyscy je-

stwa, ukazal się nagle w czasie

obywatelskich. W Królestwie

ogolila mu glowę i odstawila go

steśmy Polakami!

OPRACOWAL

zabawy na drzwiach napis:

ostrzono te sztachety i osadza-

do szpitala oo. Pijarów, na od-

Apel poskutkowal w jednej

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

O

,,Czyliż pod skrzypce tyrana

no na drzewcach.

dzial wariatów.

chwili. Opuszczony Samozwa-

krzyk ,,Śmierć tyranom!"

Może skakać polska mlodzi?

Do zadań Komitetu lwow-

Nader przykre bylo postę-

niec Dybicz umknąl czym prę-

­ który rozlegl się z ust

Gdy ojczyzna w kir ubrana,

skiego należalo zaopatrywanie

powanie rezydenta rosyjskie-

dzej do miasta. Chlopcy za nim;

podchorążych 29 listo-

w zasoby pieniężne dążących do

go gen. Breindla, którego wy-

otoczyli kamienicę Uruskiej

pada r. 1830, śpieszących pod

Wierzaj: stękać się nie go-

boju ochotników i porozumie-

slal do Lwowa rząd rosyjski,

i krzyczeli zgodnym chórem:

mury Belwederu w Warszawie,

dzi!" ­ naturalnie, że bal skoń-

wanie się pisemne z Warszawą.

aby zwracal uwagę na stosunki

­ Wydajcie nam Dybicza, bo

echem odbil się szybko także

czyl się bez tańców.

Aby uniknąć zdrady tajemni-

wśród tutejszych mieszkańców

powytlukamy szyby!

we Lwowie i rozszedl się bly-

Nawet żolnierze pulków ga-

cy listowej ze strony niemiec-

i donosil o tym swoim przelożo-

Kres tej komedii polożyla

skawicznie po obszarach zabo-

licyjskich i węgierskich nucili

kich urzędników Austrii i Prus,

nym wladzom, aby jednal Rusi-

policja, rozpędzila uliczników,

ru austriackiego. Lwów i kraj

rewolucyjne piosenki, nadply-

zorganizowano  obywatelską

nów dla rządu carskiego i dla

a niedoszlego bohatera Dybicza

caly porwal się do czynu.

wające z polskich obozów i wy-

tajną pocztę między Lwowem

prawoslawnej cerkwi, a także

wsadzila do aresztów.

Gościńce wiodące ku gra-

pytywali się o stan bitew. Na

i Poznaniem z jednej, Warsza-

kontrolowal wladze austriackie

Pierwszy większy oddzial

nicy zaroily się od ochotni-

pierwszą wieść o zaburzeniach

wą z drugiej strony. Zresztą mial

co do ich postępowania i dzia-

ochotników, jaki podążyl ze

ków, zwlaszcza zaś gościniec

w Warszawie grenadierzy we

Komitet lwowski wszędzie swo-

lalności. Nawiązawszy kontakt

Lwowa na pomoc walczącej

wiodący ze Lwowa przez Żól-

Lwowie sprowadzili do koszar

ich agentów.

z ludnością ruską, a zwlaszcza

braci, skladal się z mlodzie-

kiew ku twierdzy Zamościa.

muzykę i odśpiewali ,,Jeszcze

Chcąc okazać lojalność wo-

z ruskimi księżmi, począl ich

ży szkól wyższych i średnich

Ojciec wyprawial syna, ula-

Polska nie zginęla", potem wo-

bec carskiego imperium, zaka-

Breindl pouczać o tożsamo-

w liczbie okolo 70 osób. Two-

twial mu przejście na teren bo-

lali ,,Niech żyje Polska!" ,,Śmierć

zaly wladze austriackie nawet

ści ludu ruskiego z Moskalami,

rzeniem tego oddzialu zająl się

jów, a często i sam z nim prze-

Moskalom!" Huzarzy bądź po-

wywożenia zagranicę rekwi-

kwalifikować Polaków jako ob-

sluchacz prawa Feliks Pora-

chodzil. Bracia ciągnęli losy,

jedynczo bądź posterunkami

zytów gospodarczych, jak np.

cych przybyszów najeźdźców,

dowski, późniejszy żolnierz 2

kto ma wyjść, a kto pozostać

przekradali się niekiedy przez

kos i widel. Zakaz ten byl jed-

odwiecznych wrogów Rusi,

pulku ulanów w korpusie ge-

u domowych ognisk. Szkoly

granicę, konno i zbrojno i za-

nak czczą formalnością, nikogo

począl przedstawiać powsta-

nerala Józefa Dwernickiego,

wyższe opustoszaly, wyludni-

ciągali w polskie szeregi.

bowiem nie ukarano za to ani

nie listopadowe jako sprawę

oraz jego koledzy z law uni-

ly się także niektóre warszta-

Zawiązal się we Lwowie wlot

grzywną, ani więzieniem.

religijną, mającą za cel zagladę

wersyteckich: August Bielow-

ty. Sludzy dworscy szli ze wsi

Komitet pomocy dla rodaków

Rz. kat. duchowni poucza-

ruskiej wiary, slowem rzucać

ski, sluchacz prawa, później

ochotnie z swoimi panami,

w Królestwie, na którego cze-

li z ambon lud o powodach

pierwsze zarzewie późniejszej

żolnierz legii nadwiślańskiej,

nawet synowie z rodzin nie-

le stanąl Izydor Pietruski, to-

powstania w Królestwie, co

narodowej niechęci.

dyrektor Zakladu Narodowe-

mieckich lączyli się niekiedy

warzyszyli mu Roman Bielski

ulatwialo  znów  przemyca-

Rząd austriacki nie byl by-

go im. Ossolińskich, czlonek

z swoimi rówieśnikami. Ko-

i Józef Broniewski. Komitet ten

nie ochotników przez grani-

najmniej zadowolony z postę-

czynny Akademii Umiejętno-

biety przewyższaly w swym

zbieral pozornie przy pomocy

ce, a slużba dworska dzialala

powania Breindla, toteż patrzyl

ści w Krakowie, Szymon Lopa-

zapale mężczyzn, tak, że zda-

pań tylko bieliznę, sukna, buty,

w porozumieniu ze strażami

przez palce, jak ludność Lwo-

tyński, sluchacz prawa, Julian

walo się nieraz, jakby wobec

szarpie i inne przybory szpi-

granicznymi. Po drugiej stronie

wa urządzala mu różne przy-

Skolimowski, sluchacz filo-

milości ojczyzny wyrzekly

talne, po kryjomu zaś fundusze

granicy posterunki obywatel-

krości i niemile niespodzian-

zofii, później żolnierz 5 pulku

się uczuć, żywionych dla na-

wysylane do Królestwa, konie,

skie wyczekiwaly i przyjmo-

ki. Znala go dobrze ulica, gdyż

ulanów, uhonorowany jako ka-

rzeczonych, dla mężów, ojców

broń, amunicję i inne wojenne

waly serdecznie jawiących się

chodzil wytrwale w moskiew-

det srebrnym krzyżem 20 lipca

i synów rodzin.

potrzeby.

przybyszów. Policja wypusz-

skim mundurze, więc obrzu-

1831, i sluchacz prawa Lucjan

Opisany ruch udzielal się

Najwięcej karabinów dostar-

czala przylapanych ochotników

cala go kamieniami, tlukla mu

Stobiecki i inni.

glównie inteligencji, szlachcie

czyl galanteryjny sklep Glixel-

bez wielkiej trudności na wol-

szyby w oknach, wywolala raz

Przybyszów przyjąl w Za-

i tym, którzy byli z nią w bliż-

lego we Lwowie. Wynosili je

ność, a wypuszczala częściowo

w kawiarni umyślnie sprzecz-

mościu nader serdecznie ge-

szej styczności. Mlodzież in-

żolnierze z cesarskich maga-

nie tylko wobec poblażliwego

kę i oblala mu twarz gorącym

neral Julian Sierawski, wy-

teligentna, która ze względu na

zynów bez kurków i stemplów

postępowania gubernatora Lob-

ponczem, a ile razy dostawal na

dal odpowiednie zarządzenia,

wiek swój pozostala w domu, nie

i sprzedawali jako broń po-

kowicza. Sam Lobkowicz udzie-

ustroniu kije.

a nazajutrz skierowal komen-

próżnowala, ale wedle wlasnego

psutą. Wyslane kosztem ko-

lal chętnie przyjęć dla gości Po-

Do gorliwych platnych szpie-

danta oddzialu austriackich

pomyslu rozniecala ducha na-

mitetu transporty przerabiano

laków, na których wznoszono

gów Breindla należal Lewan-

huzarów Hipolita Choloniew-

rodowego ­ wyglaszala wier-

w Suchedniowie i Wąchocku.

patriotyczne toasty, i śpiewano

dowski, syn radcy magistra-

skiego wraz z Feliksem Po-

sze, nucila piosnki obrazujące

W zwyklym handlu podniosly

narodowe piosenki.

tu Andrzeja Lewandowskiego,

radowskim, z powrotem do

naszą przeszlość i oczekiwaną

się znacznie ceny broni, a kup-

Zaprowadzenie oplat akcy-

który doniósl rezydentowi, iż

Lwowa, doręczając im przewie-

przyszlość, i zachęcala tem do

cy i rusznikarze otrzymali ostry

zowych od wiktualów na rzecz

w domu Wirskiego zbiera się

zienie i rozrzucenie po mieście

jedności z walczącymi braćmi.

rozkaz pytania i notowania

skarbu państwowego wywo-

liczna mlodzież w celu wymarszu

i okolicy nieznanej dotychczas

Urzędnikom Niemcom i Cze-

wiadomości wladzom. Każdy

lywalo nawet krwawe bój-

do Królestwa. Wobec nalegania

mieszkańcom Galicji odezwy

chom, nieprzychylnym polskiej

nabywca broni podawal zmy-

ki u rogatek Lwowa. Walka

Breindla byly wladze zmuszone

Rządu Narodowego.

ludności, malowano szubienice,

ślone nazwisko i adres i kpil

o oplaty akcyzowe odbila się

aresztować ochotników razem

Ogólem 141 uczniów szkól

prorokowano ucieczkę, slowem

sobie z zarządzeń policyjnych.

przykrym zdarzeniem. W ko-

z gospodarzem i przeprowadzić

lwowskich, gimnazjów i szkól

wysilano się na karykatury,

Zresztą wielu posiadaczy zno-

ściele św. Marcina we Lwowie,

śledztwo, które trwalo dziewięć

powszechnych uczestniczylo

paszkwile i szyderstwa. Kobiety

silo i ofiarowywalo na cele wo-

jego ówczesny proboszcz, ks.

tygodni.

w powstaniu. Istnieje wykaz

szyly skwapliwie bieliznę, sku-

jenne swoją dawno nabytą broń.

Kwiatkiewicz wystąpil na am-

Więcej  śmiechu  wśród

urzędowy, chociaż nie zawsze

baly szarpie dla rannych i zbie-

Komitet lwowski zamawial

bonie nader namiętnie przeciw

mieszkańców Lwowa, aniżeli

dokladny co do imion i szkól,

raly skladki. Wstrzymywaly się

w kuźniach podkarpackich,

tym oplatom i w czarnej barwie

klopotu w biurach policyjnych,

które opuścili ochotnicy. Jest

też one od tanecznych zabaw

a zwlaszcza w Podhorodcach

szkalowal wladze państwowe.

wywolal nieudaly ekspery-

on uzupelniany stale z innych

i rozrywek, a gdy w karnawale r.

w rzymskokatolickiej parafii

Zawiadomiona policja w jednej

ment Breindla, przedstawienia

źródel.