17

nr 23 (459) 17­30.12.2024

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Polsko-ukraińskie prace konserwatorskie

na terenie Lwowa w 2024 roku  (cz. 2)

O realizacji planów

Wiedniem" i ,,Bitwa pod Par-

czas pracujemy tylko nad jed-

wszystkie elementy ruchome,

ratowania cennych

kanami", namalowane na pole-

również oltarz glówny, również

nym skrzydlem stall. Ten obiekt

cenie króla Jana III Sobieskiego.

stalle. Otóż w 1789 roku stalle

wplywa na stan estetyczny ca-

zabytków wspólnej

Stalle są odnawiane już trzeci

byly malowane w sposób, który

lej katedry, dlatego nie możemy

polsko-ukraińskiej

sezon i przed konserwatorami

zbliżal je w sposób kolorystycz-

pomylić się w żadnym posunię-

historii i kultury na

ciu konserwatorskim. To bar-

jeszcze ogrom prac. Pawel Sa-

ny do koloru oltarza glówne-

terenie Lwowa i Ziemi

dlej powiedzial:

go, czyli koloru zielonkawego,

dzo poważna sprawa, bo robi-

Lwowskiej rozmawiamy

­ Stalle kanonickie są bardzo

malachitowego. Obecnie przy

my dużą ingerencję we wnętrze

z Aleksym Lozińskim,

cennym obiektem, o bardzo dlu-

konserwacji mamy z tym roz-

katedry. Wszystko trzeba robić

koordynatorem

giej historii i o dużych walorach

wiązaniem poważne problemy.

z wielką rozwagą. Musimy od-

nowić obiekt, ale też zachować

artystycznych i historycznych.

Planujemy, że pierwszy rząd

projektów warszawskiego

Pracujemy na jednym, prawym

stall zostanie wykonany spo-

ciąglość historyczną, wielowie-

Narodowego Instytutu

skrzydle stall. Drugie ma jesz-

sobem meblarskim, zaś drugi,

kową trwalość historii.

Polskiego Dziedzictwa

cze zaczekać. Obecny stan stall

który wisi przy ścianie dostanie

Aleksy Loziński, koordyna-

za Granicą ,,Polonika"

jest wynikiem wielu przeró-

XVIII-wieczny wygląd. W ten

tor projektów Instytutu ,,Poloni-

i warszawskim

sposób nie będziemy zmieniać

ka" we Lwowie, z entuzjazmem

bek, wielu interwencji i dzialań

konserwatorem dziel

o charakterze konserwator-

obecnej struktury kolorystycz-

opowiada o kolejnych osią-

skim, często nawet drobnych

nej świątyni. Wszystkie ele-

gnięciach polskich i ukraiń-

sztuki Pawlem Sadlejem,

OLTARZ ŚW. ANTONIEGO

napraw, pomalowań i przema-

menty stall zostaly zdemonto-

skich konserwatorów w sezonie

który kieruje grupą

W KATEDRZE LWOWSKIEJ

lowań. Znaczne zmiany mia-

wane i znajdują się w pracowni

2024 roku. Zwraca naszą uwagę

konserwatorów zajętych

zniszczona, lokalnie napra-

konserwatorskiej we Lwowie.

na odnowienie kolejnej cennej

ly miejsce na przyklad w 1844

przy odnowieniu

wiana w czasach kolejnych re-

roku, następnie w końcu XIX

Rozebrano stalle na okolo 60

rzeźby dekorującej kamieni-

stall kanonickich

montów. Stalle nie spelnialy też

i na początku XX wieku, w trak-

elementów. Przy ich konser-

cę na starówce lwowskiej. Jest

w rzymskokatolickiej

wymogów estetycznych. Jako

cie regotyzacji (red. przywraca-

wacji pracuje pięć osób pod kie-

to tym razem zabytkowa figura

fachowiec, mogę powiedzieć, że

nie czemuś, najczęściej budowli,

rownictwem Andrija Seńkiwa.

św. Onufrego pustelnika (lub św.

katedrze lwowskiej.

to byl ostatni okres kiedy moż-

Jeszcze w tym roku przystępu-

Hieronima), ustawiona na fasa-

gotyckiego stylu) przezbiterium

na bylo podjąć prace nad urato-

świątyni. Wtedy wlaśnie wy-

jemy do zloceń i polichromii.

dzie kamienicy przy ulicy Kra-

TEKST I ZDJĘCIA

waniem tego obiektu. W trakcie

konano  nową  polichromię

Mocno trzymamy się zasady ­

kowskiej 7. Rzeźba zostala wy-

JURIJ SMIRNOW

A

prac konserwatorskich wyko-

ścienną, zbudowano emporę or-

zdejmujemy wszystkie wtórne

konana w polowie XVIII wieku,

nano badania chemiczne i inne.

leksy  Loziński  przy-

ganową, instalowano male or-

interwencje konserwatorskie,

w późnobarokowych tradycjach

Komisyjnie podjęto decyzję, że

jeżeli pod nimi jest zachowa-

i jest cennym zabytkiem lwow-

pomina, że wszystkie

gany, częściowo zmieniono wy-

zadaniem konserwacji obiektu

wspólne prace konser-

gląd wnętrza. Oczywiście, że

na w dobrej formie oryginal-

skiej szkoly rzeźby owego okre-

będzie przywrócenie formy ma-

watorskie są finansowane ze

stalle estetycznie i stylowo

na dekoracja pozlotnicza. My

su czasu. Niestety przez dluższy

larskiej stall, odpowiadającej ich

środków polskiego Minister-

mialy odpowiadać owym zmia-

ją tylko scalamy. Podczas tych

czas byla bardzo zaniedbana,

formie architektonicznej, czyli

stwa Kultury i Dziedzictwa

nom. Manierystyczne stalle po-

prac w każdym konkretnym

podobnie jak fasada kamienicy.

tej formy, którą stalle otrzyma-

przypadku mamy swoje proble-

Prace konserwatorskie w 2024

Narodowego (MKiDN) i nad-

wstaly w polowie XVIII wieku

ly za czasów przebudowy wy-

zorowane przez specjalistów

o bardzo ciekawej formie detalu

my: są miejsca, gdzie zlocenia

roku podjęla warszawska Fun-

stroju świątyni, podjętej przez

warszawskiego Instytutu ,,Po-

architektonicznego i ornamen-

w ogóle się nie zachowaly, zaś

dacja Dziedzictwa Kulturowe-

arcybiskupa W. H. Sierakow-

lonika". Stalle kanonickie są

talnego, który zachowal się do

są elementy które na nowo zlo-

go (prezes Jan Żóltowski), od lat

skiego w drugiej polowie XVIII

cennym dzielem sztuki, któ-

tej pory. Stalle są dwurzędowe,

cono w XIX, a nawet XX wieku.

zaslużona w sprawie ratowania

wieku. Byl to okres po baroku,

W ciągu tych stuleci bylo bardzo

rzeźb tak na starówce lwow-

re w XVIII wieku projektowal

trzynasto siedziskowe, z drew-

przejściowy do klasycyzmu.

znany lwowski architekt Piotr

na malowanego, z pozlacanymi

dużo drobnych napraw, których

skiej, jak i na Cmentarzu Ly-

Stalle kanonickie byly obiektem

Polejowski. To wlaśnie on na

elementami figuralnymi i de-

nikt nie opisal i nie zadoku-

czakowskim. Dzięki ingerencji

drewnianym, zaś oltarze w tym

polecenie arcybiskupa Wacla-

koracyjnymi. Zaplecki dzielone

mentowal. Ostatnia renowacja

konserwatorów figura świętego

okresie powstawaly ze stiuku

wa Hieronima Sierakowskie-

pilastrami hermowymi, wspie-

stall miala miejsce w latach 80.

Onufrego zostala uratowana od

(wedlug projektów tegoż archi-

dalszej degradacji, oczyszczo-

go kierowal przebudową ka-

rającymi belkowanie z wydat-

XX wieku. Prace te lwowska

tekta Piotra Polejowskiego). Dla

tedry i ozdobieniem świątyni

nym gzymsem. Pomiędzy pi-

konserwator Halina Skop do-

na, uzupelniona we wszystkich

osiągnięcia jedności stylowej

w stylu barokowym. Wedlug

lastrami są plytkie arkadowe

kladnie opisala i korzystamy

szczególach, zabezpieczona od

i kolorowej stall i oltarza glów-

jego projektu, XVII-wieczne,

wnęki, w których są plasko-

również z jej dokumentacji. Ale

wplywu środowiska i opadów

nego Piotr Polejowski posta-

znacznie mniejsze stalle zosta-

rzeźbione postacie Apostolów.

w pierwszej kolejności staramy

atmosferycznych. Prace kon-

nowil metodami malarskimi

serwatorskie zostaly sfinan-

ly przerobione przez stolarzy

Pierwotnie w XVII wieku byly

się zachować jak najwięcej ory-

uzyskać efekt zbliżony do stiu-

z Obroszyna kolo Lwowa w la-

to stalle manierystyczne, nie-

ginalu z XVIII wieku. Wszystko

sowane w ramach programu

ku i koncepcja ta obejmowala

tach 1769­1770 i dekorowane

co mniejsze, na mniejszą część

razem ­ to ogrom pracy i caly

,,Ochrona dziedzictwa kulturo-

przez snycerza Jana Krusza-

siedzeń. Przetrwaly z maly-

wego za granicą" zarządzane-

nowskiego w roku 1771, poma-

mi zmianami do XVIII wieku,

go przez warszawski Instytut

,,Polonika". Niestety nie zostala

lowane i pozlocone przez Józefa

kiedy to arcybiskup W. H. Sie-

Jaźwińskiego w roku 1789.

rakowski postanowil zmienić

odnowiona fasada kamienicy,

Konserwator Pawel Sadlej

wyraz artystyczny wnętrza ka-

która też jest zabytkiem archi-

zauważyl, że ,,ten obiekt (czy-

tedry. Zrezygnowano z gotyc-

tektury i podlega kompeten-

li stalle kanonickie) wplywa

kich elementów na rzecz baro-

cji lwowskich konserwator-

skich wladz miejskich (Zarządu

na stan estetyczny calej kate-

kowych i nadano stallom nowy

dry". Grupa konserwatorów na

ksztalt. Stalle rozbudowano,

Ochrony Środowiska Histo-

czele z Pawlem Sadlejem skla-

dodano wiele nowych elemen-

rycznego). Powtarza się histo-

da się z pięciu osób ­ Polaków

tów, na przyklad plyciny z Apo-

ria z ubieglych lat, kiedy Fun-

i Ukraińców. Pawel Sadlej jest

stolami i świętymi. Obecnie

dacja Dziedzictwa Kulturowego

odnowila rzeźby na fasadach

wytrawnym konserwatorem

w formie ideowej, materialnej,

dziel sztuki z Warszawy, lecz

to co widzimy, to koniec XVIII

kamienic przy ulicy Teatralnej

też od lat związany z ratowa-

wieku, ale jednak w czasie re-

10 (figury Marsa i Minerwy),

niem, konserwacją zabytków

gotyzacji prezbiterium katedry

również przy ulicy Drukarskiej

wspólnego dziedzictwa na te-

(przelom XIX i XX wieku) stalle

11 (figura św. Michala Archa-

niola), przy ulicy A. Górskiej

renie Ukrainy, również we

rozbudowano dodając siedzi-

Lwowie. Między innymi w ka-

ska, które i tak pierwotnie byly

5 (kompozycja ,,T. Kościuszko

tedrze lwowskiej pod jego kie-

już poszerzone. Postanowio-

pod Raclawicami"), lecz fasady

rownictwem odnowiono czte-

no też przemalować stalle, które

kamienic nadal pozostają bar-

ry zabytkowe XVIII-wieczne

zostaly doprowadzone do stanu

dzo zaniedbane i po prostu bla-

gają o remont i restauracje. Jak

barokowe konfesjonaly. Kilka

jak to widzimy obecnie. Mają

lat Pawel Sadlej na czele eki-

wygląd meblowy. Obiekt jest

można i trzeba prowadzić prace

py konserwatorów poświęcil

bardzo zniszczony. Elementy

konserwatorskie podamy w ko-

ratowaniu dwóch ogromnych

rzeźbione są bardzo zniszczone

lejnym reportażu, na przykla-

obrazów olejnych z kościola

przez drewnojadów. Konstruk-

dzie odnowienia studni św. Jana

z Dukli na dziedzińcu kościola

rzymskokatolickiego w Żól-

cja byla również rozklejona, za-

kwi. Są to slynne XVII-wieczne

padala się podloga. Bylo bardzo

oo. bernardynów pw. św. An-

dziela wloskiego malarza Mar-

dużo drobnych ubytków. Po-

drzeja Apostola.

cina Altamontego ,,Bitwa pod

wierzchnia zloceń byla bardzo

(cdn.)

STALLE KANONICKIE