28

nr 23 (459) 17­30.12.2024

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Ostatnie lata J. H. Rosena we Lwowie 1934­1937 (cz. 2)

W latach 1930­1934

również tradycyjnych sche-

wedlug projektu architekta Ka-

matów kompozycyjnych. Na

rola Wojciechowskiego. Jest to

Jan Henryk Rosen

przyklad, kompozycja oklad-

duży neogotycki ceglany ko-

nawiązal wspólpracę

ki książki ,,Św. Ludwik król

ściól zalożony na planie krzyża.

z poznańskim

francuski" znacznie różnila się

W oknach prezbiterium w 1928

wydawnictwem

od przedstawienia tegoż kró-

roku wprawiono cztery witraże

la na malowidle w kaplicy na

autorstwa artysty malarza Je-

,,Księgarnia

Kahlenbergu.

rzego Edwarda Winiarza, wy-

św. Wojciecha"

Okladki

zaprojektowane

konane w Zakladzie witraży

i przygotowal serię

w 1934 roku byly już ostatni-

S. G. Żeleńskiego w Krakowie.

okladek dla malych

mi, które J. H. Rosen wykonal

Przedstawialy one Matkę Bo-

do tej serii. Wyjazdy zagra-

ską z Dzieciątkiem i św. Józefem,

książeczek pod

niczne, praca w różnych czę-

hold Trzech Króli, hold paste-

ogólnym tytulem

ściach kraju, projektowanie

rzy i hold różnych ludzi malemu

,,Żywoty świętych".

monumentalnych polichromii

Chrystusowi. Śmierć artysty

nie zostawialy artyście cza-

przeszkodzila dalszej wspól-

su na dalszą wspólpracę z wy-

pracy z częstochowską parafią

JURIJ SMIRNOW

M

dawnictwem ,,Księgarnia św.

i w 1929 roku parafia zwrócila

ożna sugerować, że jed-

Wojciecha".

Wydawnictwo

się do J. H. Rosena z prośbą wy-

ną z pierwszych okladek

kontynuowalo cykl ,,Postacie

konanie projektów kolejnych

J. H. Rosen wykonal dla

świętych" do 1939 roku. Kilka-

czterech witraży do dużych lu-

eseju S. Jedlińskiego o św. Ja-

dziesiąt okladek zaprojektowala

kowych okien prezbiterium. Już

nie Chrzcicielu. Jej reprodukcję

znana lwowska artystka Aniela

w 1930 roku artysta pokazal na

Pawlikowska. Wykonala m. in.

już w 1930 roku opublikowalo

wystawie warszawskiego To-

czasopismo ,,Tęcza". W następ-

postacie św. Klary, św. Elżbie-

warzystwa Zachęty Sztuk Pięk-

nym 1931 roku zostala opubli-

ty, św. Franciszka z Asyżu, św.

nych (TZSP) wykonane projekty,

kowana reprodukcja wizerun-

Michala, św. Anny, św. Krzysz-

mianowicie ,,Malżeństwo Naj-

ku św. Jana od Krzyża. Teksty

tofa, św. Jerzego, św. Barbary, św.

świętszej Maryi Panny" (karton

Róży z Limy, św. Dominika, św.

na pewno byly pisane kilka lat

do witraża, gwasz), ,,Św. Rodzi-

później i książeczki okazaly się

Mikolaja, św. Lukasza, św. Ce-

na szuka daremnie mieszka-

drukiem w 1934 roku. Obydwie

cylii, św. Radegundy, św. Jana

nia" (karton do witraża, grisail-

JAN HENRYK ROSEN, AUTOPORTRET

sceny wyróżniala precyzyj-

Nepomucena, św. Joanny ďArc.

le), ,,Ucieczka do Egiptu" (karton

ność w rysunku i przemyślany

Prace dla wydawnictwa ,,Księ-

silnie podkreślone zarówno

krótkiego wyjazdu do War-

do witraża, grisaille), ,,Święta

garnia św. Wojciecha" są tylko

moment religijny, jak i narodo-

szawy zmarl jego 82-letni oj-

charakter kompozycji. Św. Jan

Rodzina w Egipcie" (karton do

Chrzciciel byl przedstawiony na

częścią (i to malo znaną) twór-

wy". W tym nie poślednią rolę

ciec Jan Bogumil Rosen, znany

witraża, gwasz) i dwa szkice

odegral ,,olbrzymi fryz, bogato

malarz-batalista. Matka Wan-

kolanach, odziany tylko w brą-

czości artystki w tematyce reli-

kolorowe, akwarelowe. Zamó-

zdobiony, pędzla znanego pol-

da Henryeta Rosen przeżyla

zową owczą skórę. Scenę tę tak

gijnej. Aniela Pawlikowska ilu-

wienie na wykonanie zlożono

opisal historyk sztuki Wlady-

strowala książki, projektowala

skiego malarza Jana Henry-

męża tylko na kilku miesięcy

warszawskiej pracowni witra-

karty pocztowe, np. bożonaro-

ka Rosena... Fryz przedstawia

i zmarla we Lwowie. Zostala po-

slaw Kozicki: ,,W górną część

ży Franciszka Bialkowskiego,

jego postaci ...silą nadziemskie-

dzeniowe, wydane w ,,Książ-

,,Polskę matką świętych, tar-

chowana na cmentarzu Lycza-

co mialo miejsce chyba nie bez

go cudu wlewa się mistyczne

nicy ­ Atlas" w 1938 r., obraz-

czą chrześcijaństwa". Tę Polskę

kowskim. Na jej grobie w 1937

udzialu Rosena, który w tych

symbolizuje Wawel, malowa-

roku Jan Henryk z siostrą Zofią

życie. Prawa ręka jest podnie-

ki drukowane na kartonie, np.

latach wlaśnie z tym warszta-

siona ruchem kaznodziejskim.

,,Pamiątka pierwszej Komunii

ny zlotem, po którego bokach

ufundowali pomnikową plytę

tem wspólpracowal. Już w tymże

świętej" wydaną w ,,Księgarni

umieszczono postacie wielkich

z piaskowca, która zachowala

Palce rozstawione w znaku ,,V"

1930 roku wszystkie cztery wi-

­ ,,victoria". W miejscu odciętej

św. Wojciecha" (ok. 1938 r.)

Polaków: św. Jana Kantego, Jana

się do dziś. W tychże latach ar-

traże zostaly wykonane w szkle

glowy zajaśniala aureola świę-

W 1936 roku Jan Henryk

Kochanowskiego,  kardynala

tysta prowadzil pertraktację we

i wstawione w okna katedry.

Rosen znów jedzie do Wloch.

Ledóchowskiego, św. Stanisla-

Lwowie w sprawach wykonania

tości w ksztalcie slonecznej

Oprócz sceny glównej w każdym

monstrancji przeciętej smuga-

Tym razem byl on personalnie

wa Kostki, św. Jozafata Kunce-

kilku kolejnych projektów, zaś

witrażu występują sceny górne

wicza, księdza Skorupki, króla

w każdym kolejnym przypadku

mi promiennego krzyża i okolo-

zaproszony do udzialu w Mię-

i dolne. W dolnej części umiesz-

na tęczowymi kolami rajskiego

dzynarodowej Wystawie Pra-

Jana III Sobieskiego i Marszalka

i z różnych powodów nie doszlo

czono również sygnatury au-

Józefa Pilsudskiego. Na pięk-

do ich realizacji. Na przyklad,

światla". Bez żadnego wątpienia

sy Katolickiej. Dla polskiego

tora i zakladu F. Bialkowskiego

dzialu wystawy artysta wy-

nym brokacie rozpina skrzy-

rozmawiano o ozdobieniu mo-

postać świętego ma swój proto-

oraz banderole z inskrypcjami

typ w malowidle ,,Ścięcie glowy

konal dziesięciometrowy fryz.

dla wielki Orzel Bialy i świe-

zaikami wnętrza Kaplicy Orląt

lacińskimi.

ci napis: ,,Polonia antemurale

na Cmentarzu Obrońców Lwo-

św. Jana Chrzciciela" w Katedrze

Malowidlo bylo glównym ak-

Kolejne zespoly witraży J. H.

Ormiańskiej, również w obrazie

centem sali polskiej i przed-

christianitatis".

wa. Także interesująco wyglą-

Rosen zaprojektowal do świą-

W ostatnich dwóch latach

dala propozycja ozdobienia ma-

,,Św. Jan Chrzciciel po ścięciu"

stawialo Polskę uczoną i Pol-

tyń w miejscowościach dale-

skę bohaterską, ,,Polskę matkę

pobytu w kraju J. H. Rosen dostal

lowidlami ściennymi kościola

(,,Wizja Katarzyny Emmerich",

kich od Lwowa, mianowicie

kilka zamówień na ozdobienie

pw. Matki Boskiej Nieustającej

1925 r., obraz znajduje się we

świętych, tarczę chrześcijań-

w Podkowie Leśnej pod Warsza-

prowincjonalnych  kościolów

Pomocy i św. Józefa klaszto-

lwowskiej Galerii Sztuki). Druga

stwa". To nowe monumental-

wą (1936) i w Skarżysku-Ka-

figura na okladce ­ to sztywna

ne dzielo J. H. Rosena mialo

w województwie lwowskim.

ru Karmelitanek Bosych przy

miennej (1938­1941). Ostatnie

Artysta na dlugo wyjeżdżal ze

ul. Potockiego, do czego jednak

oparta o miecz Salome. Jej hie-

dobrą opinię w prasie. Po za-

zamykają polski, a także euro-

kończeniu wystawy artysta

Lwowa, byl bardzo zajęty. Może

również nie doszlo.

ratyczna i ekspresyjna postać

pejski okres w twórczości ar-

dlatego w latach 1935­1937 nie

Malo znanymi dla badaczy

wywolala wielkie wrażenie.

podarowal go do rezydencji

tysty. W 1937 r. na zaproszenie

bral udzialu w krajowych wy-

twórczości J. H. Rosena pozo-

Jednak dojrzalość, umiejętność

prymasa Polski w Warszawie.

ambasadora Rzeczypospolitej

kompozycji niewielkiej okladki

Warszawska ,,Kultura" pisala,

stawach artystycznych. Tym-

stają jego witraże w katedrze

w USA Jerzego hr. Potockiego

czasem artysta przeżyl tra-

pw. Świętej Rodziny w Czę-

jednoznacznie wygrywa w po-

że bardzo okazale przedstawia

Jan Henryk Rosen wyjechal do

się ,,dekoracja polskiego dzia-

giczne wydarzenia rodzinne.

stochowie. Świątynia zostala

równaniu z obrazem Rosena na

Stanów Zjednoczonych i nigdy

8 listopada 1936 roku podczas

wzniesiona w latach 1902­1908

ten sam temat, wykonanym

lu wystawy, w której zostaly

więcej do ojczyzny nie wrócil.

w 1925 roku.

W obrazie ,,Św. Jan od Krzy-

ża" artysta umieścil postać

świętego w habicie na tle kruż-

ganku i gwiaździstego nieba.

Obok świetlista postać ducha,

który w calkiem realnej ręce

trzyma pochodnię. Kompozy-

cja okladki żywo przypomina

ulubioną manierę artystycz-

ną J. H. Rosena wykorzystaną

np. w ,,Pogrzebie św. Odylo-

na" i w projekcie witraża ,,Św.

Jan od Krzyża" (1925 rok, wi-

traż nie zostal realizowany). Na

części okladek Rosen wyko-

nal calkiem oryginalne kom-

pozycje i przedstawil postacie

świętych spoza kręgu swo-

POLSKA MATKĄ ŚWIĘTYCH, TARCZĄ CHRZEŚCIJAŃSTWA

ich ulubionych bohaterów, jak