29
nr 23 (459) 1730.12.2024
Kurier kulturalny
www.kuriergalicyjski.com
Jan Jerzy Pinsel duma Galicji
Jan Jerzy Pinsel (Johann
Georg Pinsel) byl rzeźbiarzem,
tworzącym w Galicji w XVIII
w., przedstawicielem późnego
baroku i rokoko. Uważany jest
za zalożyciela lwowskiej szkoly
rzeźby. Jego dziela cechuje
wyrazistość, emocjonalność,
dynamika i naturalność, co
znacząco je odróżnia od stylu
artystów tego okresu.
PETRO HAWRYLYSZYN
Malo jest wiadomości o jego drodze życio-
wej. Niewiele jest materialów archiwalnych
na jego temat. Miejsce i data urodzin oraz
RZEŹBA ŚW. JERZEGO Z KATEDRY ŚW. JURA WE LWOWIE
przyczyny jego pojawienia się w Galicji nie są
znane. Prawdopodobnie urodzil się w Italii
OFIARA ABRAHAMA
stąd jego prace przypominają dziela Michala
Aniola. Inna wersja glosi, że byl pochodzenia
W latach 1750-1760. (przeważnie
ich wykonania. Przewidywano wykonanie
niemieckiego lub czeskiego (na to wskazuje
wspólnie z Meretynem) dzialal we Lwowie,
dwóch bocznych oltarzy w kaplicach na po-
niemieckie brzmienie jego nazwiska). Praw-
Hodowicy, Horodence, Gwoźdźcu, Mona-
przecznej osi świątyni (do dziś nie zachowaly
dopodobnie byl katolikiem, bowiem swe
sterzyskach i Buczaczu. Przed kwietniem
się). Ocalaly natomiast postacie św. Mikolaja,
prace wykonywal dla świątyń katolickich.
1756 r. wspólnie z Janem Jerzym Gertnerem
św. Józefa (?), św. Augustyna i św. Dominika,
Taras Woźniak zaproponowal takie
rozpocząl pracę przy oltarzu Ojców Św.
wykonane przed samą konsekracją świątyni.
wersje biografii artysty:
(wedlug innych danych św. Feliksa de Va-
Pinsel wykonal również figurę Matki Boskiej
,,Wariant ,,patriotyczny" Rusin lub Po-
lois i Jana de Matha) we Lwowskim kościele
z Dzieciątkiem dla klasztornego oratorium za
lak Pinsel, jak i Skoworoda, spędzil mlode
trynitarzy, które nie zachowaly się. Prace
wielkim oltarzem. Od wiosny 1764 r. trwaly
lata na wędrówkach i studiach w Euro-
zakończyl w 1757 r. i w tym roku otrzymal
prace zdobnicze fasady kościola.
pie. Zwiedzil Rzym i Wenecję, bywal we
Polski historyk sztuki Jan Juliusz
za nie zaplatę (990 zlotych). Dodatkowo dla
Wiedniu i Pradze, by nareszcie osiąść we
tych oltarzy wykonal niewielkie figury św.
Ostrowski pisze: ,,Pinsel z pewnością kie-
Lwowie. Zadziwiający zbieg okoliczności
rowal kilkuosobowym warsztatem. Jego
Jana Nepomucena i św. Jakuba.
Skoworoda również milczy o tych latach.
uczniem byl Maciej Polejowski, a wspólpra-
Pod koniec lat 1750. Meretyn zamówil
Wariant ,,czesko-niemiecki" urodzony
u Pinsla prace zdobnicze w swoim kościele
cownikiem w ostatnich latach życia Antoni
w Bohemii, Bawarii lub Szwajcarii, Pinsel
Sztyl. Większość dziel Pinsla byla przezna-
w Hodowicy, nie dokończyl jednak wyko-
ŚW. ANNA Z KOŚCIOLA
w poszukiwaniu możliwości nauki, jak i Ber-
nania zamówienia z powodu przedwcze-
czona do budowli projektowanych przez
W MONASTERZYSKACH.
nard Meretyn, wędrowal po Italii, ale silą
architekta Bernarda Meretyna, z którym
snej śmierci architekta (oprócz ambony
FIGURA MATKI BOSKIEJ
1761 R., DREWNO LIPOWE.
pewnych okoliczności znalazl się w Galicji.
blisko wspólpracowal. Pewna liczba jego
uproszczonej wersji ambony w Horoden-
Z KOŚCIOLA W HODOWICY.
EKSPONOWANA NA WYSTAWIE
Czy uciekl tu, by rozpocząć nowe życie?
ce). W latach 1759-1761. tworzy monumen-
prac wykonana byla w kamieniu (w tym
KONIEC LAT 50.XVIII W.,
,,MISTRZ PINSEL LEGENDA
Wariant ,,rodem z Italii" mieszkaniec
rzeźby w Buczaczu i w katedrze św. Jura we
talne postacie św. Atanazego i św. Leona
DREWNO LIPOWE. LWOWSKA
I REALNOŚĆ" WE LWOWSKIEJ
Wenecji czy Florencji, o nazwisku podob-
oraz konnej postać św. Jerzego dla cerkwi
Lwowie), ale ze szczególnym mistrzostwem
GALERIA SZTUKI IM. B.
GALERII SZTUKI IM. B.
nym do Pozzi czy Pinzi, wskutek niejasnych
artysta opanowal technikę obróbki drew-
św. Jura we Lwowie, za które otrzymal
WOŹNICKIEGO. EKSPONOWANA
WOŹNICKIEGO
okoliczności trafia przez Wiedeń, Mona-
na, zgodnie z tradycją snycerki środkowo-
36 896 zlotych. Przed śmiercią Meretyn
NA WYSTAWIE ,,WIELKIE
chium czy Pragę do Lwowa, gdzie zaczyna
zlecil Pinslowi wykonanie dwóch kon-
europejskiej (gl. poludniowoniemieckiej),
Dzialalność Pinsla w Galicji sprzyjala
I WSPANIALE". 2013 R.
swe drugie życie twórcze. Tu znów dziwna
soli balkonowych z męskimi torsami dla
sięgającą późnego średniowiecza. Niektóre
rozwojowi talentu Tomasza Guttera, Kon-
spójność stosunków Mistrza Pinsla i Mi-
kamienicy nr 40 przy Rynku we Lwowie.
z jego figur zdobi naturalistyczna polichro-
nalożone wtórnie na gotowe już rzeźby
rada Kutschenreitera, Jerzego Markwarta,
strza Meretyna może być pewnym śladem".
mia i zlocenia (Hodowica), inne pokryto jed-
Przebudowana kamienica miala slużyć
zostaly wykonane przez Pinsla z tkaniny
Krystiana Seinera czy Sebastiana Fesingera.
Zniszczenie znacznej części jego do-
nolitą bialą farbą (Horodenka), choć nie wia-
jako rezydencja greckokatolickiego arcy-
usztywnionej gipsową zaprawą i pozloco-
Ukierunkowalo to ich twórczość w stylu roz-
robku w okresie wladzy sowieckiej utrud-
domo, czy bylo to rezultatem świadomego
biskupa Lwa Szeptyckiego i w 1761 r. byla
nej. Glówne cechy stylistyczne sztuki Pins-
winiętego rokoko. Pracownia Pinsla, miesz-
nia pelną ocenę jego sztuki. Na podstawie
już na ukończeniu (nakryta dachem).
zabiegu artysty, czy wynikalo z braku środ-
la to dynamika kompozycji, silna ekspresja
cząca się najprawdopodobniej w Buczaczu,
niewielu istniejących śladów historykom
W 1761 r. Mikolaj Potocki ofiarowal 100
ków na ich wykończenie. W dwóch przy-
wyrażająca glębokie przeżycia religijne,
sprzyjala rozkwitowi (oprócz Antoniego
udalo się w przybliżeniu odtworzyć jego
padkach (figury Samsona z grupy Samsona
tys. zlotych na wykonanie prac rzeźbiar-
finezyjne wykonanie szczególów oraz de-
Schtila, Fabiana Fesingera i Jana Nepomuce-
drogę artystyczną. Jako twórca jest posta-
z lwem i Izaaka z Ofiary Abrahama z oltarza
skich w wybudowanym kościele domini-
koracyjne traktowanie draperii. Slabszą
na Berechta) takich artystów mlodszej gene-
cią zagadkową.
glównego kościola w Hodowicy) draperie
kanów we Lwowie i zobowiązal Pinsla do
stroną rzeźb byla konstrukcja anatomiczna
racji lwowskiej szkoly rzeźbiarzy jak Antoni
Pinsel do Rzeczypospolitej przybyl pod
figur. W wielu posągach występuje charak-
Osiński, Jan i Mateusz Polejowscy, Jan Obroc-
koniec lat 1740. na zaproszenie tegoż Mere-
terystyczny typ ascetycznej twarzy z wy-
ki czy Franciszek Olędzki.
tyna w celu wykonania prac rzeźbiarskich
datnym nosem i potężną zmarszczką ponad
Na podstawie:
w majątku Mikolaja Bazylego Potockiego.
brwiami".
Inne źródla twierdzą, że pojawil się po roku
W 1761 r. Pinsel ukończyl swe prace
1. Возницький Б. Микола Потоцький
1740 na dworze Potockiego, który zostal
przy cerkwi św. Jura. 16 września 1761
староста Канівський та його митці
jego glównym pracodawcą i patronem.
r. otrzymal zaplatę za prace, wykonane
архітектор Бернард Меретин і сницар
Z zapisów metrykalnych wiadomo, że
w kościele w Monasterzyskach, które
Іоан Георгій Пінзель. -- Львів: Центр
3 maja 1751 r. zawarl w Buczaczu związek
uważane są za ostatnie prace mistrza.
Європи, 2005.
malżeński z Marianną Elżbietą z Majew-
Zmarl pomiędzy 16 września 1761 r.
2. Возняк Тарас. Пропозиції до
skich Kieytową (wdową po Janie), z którą
a 24 października 1762 r., prawdopodobnie
життєпису та інтелектуальної біографії
mial synów: Bernarda (ochrzczony w Bu-
w Buczaczu.
Майстра Пінзеля (?- 1761). https://www.
czaczu 4 VI 1752, ojcem chrzestnym byl
Zgodnie z panującym wówczas zwycza-
ji-magazine.lviv.ua/gallery/pinzel/about_
architekt Bernard Meretyn) i Antoniego
jem, wdowa miala przez rok pozostawać
pinzel.htm
(ochrzczony tamże 3 VI 1759).
w żalobie. Wedlug odnalezionych doku-
3. Agata Dworzak: Lwowskie środowi-
W grudniu 1756 r. pobral 360 zl,
mentów, 24 października 1762 r. Marianna
sko artystyczne w XVIII wieku w świetle
a w kwietniu 1757 630 zl za prace w ko-
Elżbieta Pinslowa po raz trzeci wychodzi za
ksiąg metrykalnych i sądowych. Kraków:
ściele Św. Trójcy (trynitarzy) we Lwowie.
mąż za Johanna Berensdorfa. Możemy przy-
Wyd. Attyka, 2018, s. 148, 502.
Tylko w pierwszym przypadku sprecyzo-
puścić, że kolejny jej mąż byl czeladnikiem
4. Jan K. Ostrowski, Pinsel (Penzel,
wano, że byla to zaplata za wykonanie ol-
Pinsla, a po jego śmierci, przez malżeństwo
Pilse, Pilze, Pilznow, Pinzel, Pinzenl) Jan
SAMSON WALCZĄCY Z LWEM. KONIEC LAT 50. XVIII W., DREWNO
tarza Ojców Św.
z wdową, staje się wlaścicielem pracowni.
Jerzy, s. 196197.
LIPOWE. LWOWSKA GALERIA SZTUKI IM. B. WOŹNICKIEGO
Partnerzy medialni
