8

nr 24 (460) 31.12.2024­16.01.2025

Wydarzenia

www.kuriergalicyjski.com

Pożegnanie Rafala Żebrowskiego

Rafala Żebrowskiego

Jako poeta debiutowal w czasopiśmie

ostatnio w ,,Nowym Kurierze Galicyjskim"

żegnaliśmy w szary i dżdżysty

i w paryskim ,,rec-cogito" w artykule ,,Po-

,,Student", w archiwum domowym zostaly

dzień 27 grudnia 2024 r.

wrót Zbigniewa Herberta do Lwowa").

zachowane jego wczesne utwory (np. w ko-

w Warszawie mszą świętą

Rafal uczestniczyl też w kolejnych

respondencji Herbert ­ Milosz). Publikowal

w kościele św. Katarzyny

utwory poetyckie w almanachu polsko-

edycjach Dialogu Dwóch Kultur, spotka-

na Slużewie, a później na

niach intelektualistów trwających często

-ukraińskim ,,Czas pojąć ten świat ­ czas

pobliskim, starym cmentarzu,

ukoić ból" (2024), który powstal we wspól-

tydzień, a czasem nawet i dlużej. Między

gdzie spoczęly w rodzinnym

innymi w 14., we wrześniu 2017 roku, kiedy

pracy z ,,Recogito". Przez wiele lat druko-

grobowcu w urnie Jego prochy.

to byliśmy jak zawsze w Krzemieńcu w Mu-

wal w ,,Roczniku Lwowskim", w ,,Dialogu

W mowie pogrzebowej,

Dwóch Kultur", a także oglaszal teksty na

zeum Juliusza Slowackiego, ale też w Dro-

którą wyglosilem w imieniu

hobyczu oraz w malutkim Żurawnie, gdzie

paryskim portalu pallotynów. Jego szkice

twórców zrzeszonych

historyczne i eseje podróżne m.in. o kul-

w 1505 roku urodzil się ,,ojciec literatury

w Stowarzyszeniu Pisarzy

polskiej" Mikolaj Rey i gdzie umyślilem so-

turze Hiszpanii ukazywaly się w ,,Gazecie

Polskich, a także czlonków

bie onegdaj zalożyć Muzeum autora ,,Żywo-

Obywatelskiej" (2016­2019).

Instytutu Lwowskiego oraz

W ostatnim okresie zmagal się z choro-

ta czlowieka poczciwego". Okazal się pod-

uczestników Dialogu Dwóch

czas tych wypraw uroczym towarzyszem,

bą rakową, jego listy do mnie staly się coraz

Kultur ­ poetów, naukowców,

krótsze, zmienil się ich ton, nie odbieral tele-

niezrównanym gawędziarzem. Zrodzily się

muzealników, dzialaczy

z tych wyjazdów nie tylko nowe znajomości

fonów. Zmarl w Warszawie, w domu, przy

kultury, artystów ­ trudno

i przyjaźnie, ale też refleksje: szkice i teksty

żonie, 14 grudnia w godzinach wieczornych.

bylo w prostych slowach

Tuż przed śmiercią szczęśliwie dotarl do jego

świadczące zarówno o rozleglej wiedzy do-

wyrazić ogrom wspólczucia

rąk tom poezji ,,Póki myśl krąży", wydany

tyczącej dziejów tych terenów jak i o jego

pogrążonej w żalobie żonie

przez Galerię Autorską w Bydgoszczy pro-

bystrym zmyśle obserwacji. Uświetnil

Zofii Borzymińskej, siostrze

swym wykladem też dwudniową Herber-

wadzoną przez Jana Kaja i Jacka Solińskiego,

Beacie Lechnio, calej

tiadę, sesję popularno-naukową ubogaconą

którzy świadomi sytuacji przyśpieszyli druk

rodzinie zmarlego, licznie

też pięknym recitalem Dominiki Świątek i jej

tej publikacji o dwa tygodnie. Treść książki

zgromadzonemu gronu

krótko charakteryzuje notka na skrzydel-

oryginalnymi kompozycjami do 17 wierszy

przyjaciól i znajomych. Także

ku opatrzona moim nazwiskiem: ,,Wiersze

Zbigniewa Herberta oraz wystawą świet-

RAFAL ŻEBROWSKI PRZED DOMEM NA UL. LYCZAKOWSKIEJ 55

wyrazić swój żal po stracie

z tomiku Póki myśl krąży przekazują gest

nych rzeźb z brązu Moniki Osieckiej zafa-

WE LWOWIE

Przyjaciela. Przede wszystkim

pożegnania wyrażony w ascetycznym i god-

scynowanej kulturą Wloch. Calość zostala

ująć w pelni niezwyklą

zorganizowana w Muzeum Anny i Jaroslawa

nościowym tonie. Autor unika patetyzmu,

Byl autorem książek i licznych artykulów

,,oczkiem w glowie" jeśli chodzi o zainte-

sylwetkę osobową i duchową

a ludzkie odchodzenie ukazuje w ,,liczbie

resowania rodzinne. Stąd liczne opowieści

Iwaszkiewiczów w Stawisku w dniach 5­6

naukowych oraz publicystycznych, m.in.:

Rafala, dzieje jego ziemskiej

Polin. Kultura Żydów polskich w XX w. (Za-

pojedynczej". Pytający o sens życia bohater

i wspomnienia Rafala o autorze ,,Raportu

listopada 2016 r., gdy kierowalem praca-

peregrynacji.

rys), oprac. wspólne z Zofią Borzymińską

liryczny odnajduje swój wizerunek w wy-

z oblężonego miasta" byly po prostu czę-

mi tej instytucji. Jesienią 2018 roku czyli

(1993); Mojżesz Schorr i jego listy do Lu-

w Roku Zbigniewa Herberta znowu podczas

miarze uniwersalnym. Poetę interesuje do-

ścią historii jego rodziny i jego wlasnego

dwika Gumplowicza (1994); Dzieje Żydów

Dialogu Dwóch Kultur odbyla się konferen-

świadczenie i tocząca się od wieków dyspu-

losu. Nic przeto dziwnego iż szczególnie

MARIUSZ OLBROMSKI

w Polsce. Kalendarium (1993); Dzieje Żydów

ta o relacjach spolecznych. Wyróżnia się tu

interesowal się też i znal świetnie historię

cja naukowa we Lwowie w Bibliotece im. W.

w Polsce. 1918­1939. Wybór tekstów źró-

dwa wątki ­ doznawanie przemijania i los

Lwowa, dzieje kultury tego miasta, rodzin,

Stefanyka ­ w czytelni glównej dawnego

Urodzil się w Gdyni 18 stycznia 1954

dlowych (1993); Polski slownik judaistycz-

czlowieka wplątanego w historię; utwory

ulic, placów. Poslugiwal się w jakimś stop-

Ossolineum. Wśród wielu znakomitych pre-

roku. Byl absolwentem Katolickiego Uni-

ny. Dzieje. Kultura. Religia. Ludzie, oprac.

legentów znalazl się przede wszystkim Ra-

kierują uwagę czytelnika na ,,sprawę smaku"

niu gwarą lwowską, czyli balakiem. Odzie-

wersytetu Lubelskiego (1972), polskim

wspólne z Zofią Borzymińską (2003); Ży-

fal Żebrowski, którego barwna wypowiedź

Zbigniewa Herberta i nieuchronną, ,,niechcia-

dziczyl swoiste poczucie humoru rodem

historykiem, poetą i eseistą, kustoszem

dowska Gmina Wyznaniowa w Warszawie.

ną lekcję stylu" spisaną w książce Rafala

z miasta pod Kopcem Unii Lubelskiej.

miala oczywiście szczególnie ważkie zna-

pamięci rodu Herbertów, czlonkiem Rady

1918­1939. W kręgu polityki (2012). Byl

Żebrowskiego. Wiersze ujawniają oryginal-

Z Rafalem zetknęliśmy się w latach 70.

czenie. Mlodzież z polskich szkól pięknie

Patronackiej Klubu Szkól Herbertowskich.

ną dykcję z nutą autoironii i humoru, talent

na korytarzach i w salach wykladowych

recytowala wiersze Herberta. Trafiliśmy

zarazem utalentowanym poetą i eseistą,

W 1987 r. w Katolickim Uniwersytecie Lu-

przekazywany w genach ­ w czasie, gdy mija

wówczas też pod kamienicę na ulicy Lycza-

wybitnym kustoszem pamięci rodu Her-

Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego,

belskim otrzymal doktorat na podstawie

kowskiej 55, gdzie przez wiele lat mieszkala

100-lecie urodzin Wielkiego Lwowianina".

bertów, autorem monumentalnego dziela

gdzie w czasach PRL-u studiowala co bar-

pracy pt. ,,Obraz kosmosu w kazaniach

rodzina Herbertów i do kościola św. Anto-

Dodać trzeba, że książka ta zawiera również

,,Herbert. Kamień na którym mnie urodzo-

dziej myśląca mlodzież z rodzin katolickich,

pierwszego pokolenia jezuitów polskich".

niego, aby po mszy św. za duszę Wielkiego

wiersze będące poklosiem wspomnianych

często mających problemy z ówczesną wla-

Habilitowal się w 2014 na Uniwersytecie

no", wydanym przez Państwowy Instytut

podróży do Lwowa, Krzemieńca i na Wolyń.

w Bialymstoku na podstawie dorobku na-

Wydawniczy w Warszawie w 2011 r. Jego

dzą. Uczestniczyliśmy w świetnych wykla-

Lwowianina zlożyć przy chrzcielnicy i pa-

Swoistym aneksem do niej są wiersze moje

Mama Halina Herbert-Żebrowska byla

dach w auli, choć Rafal studiowal historię,

miątkowej tablicy bialo-czerwone kwiaty.

ukowego i rozprawy pt. ,,Żydowska gmina

i Teresy Tomsi dedykowane Autorowi.

ja filologię klasyczną, ale niektóre wyklady

Ostatni raz prezentowaliśmy razem

siostrą Zbigniewa Herberta. Zbigniew

wyznaniowa w Warszawie 1918­1939.

wiersze dwa lata temu również podczas

Czy istnieje ukryty w genach talent, prze-

Herbert byl zaś chrzestnym Rafala, któ-

byly wspólne dla humanistów. Tloczyliśmy

W kręgu polityki". Przez dekady pracowal

Dialogu Dwóch Kultur. Staliśmy obok siebie

kazywany często z pokolenia na pokolenie?

się w kolejce w stolówce studenckiej w któ-

jako adiunkt w Pracowni Varsavianistycz-

ry niejednokrotnie przesiadywal na kola-

w jesienny chlodny wieczór na Placu Zam-

To pytanie retoryczne, bo historia literatury

nej Żydowskiego Instytutu Historycznego.

nach wuja i stal się jego przyslowiowym

rej podawano skromne posilki.

wielokroć ten fakt przecież potwierdzila.

Bliżej jednak poznaliśmy się i zaprzy-

kowym pod Kolumną Zygmunta razem z in-

Zapewne jest tak i z Rafalem Żebrowskim,

jaźniliśmy dopiero we Lwowie w czasie Dni

nymi polskimi i ukraińskimi poetami i czy-

Zbigniewa Herberta w 2002 roku, podczas

taliśmy utwory będące protestem przeciw

a tom jego poezji ,,Póki myśl krąży" w pelni

barbarzyńcy i zbrodniom putinowców

to potwierdza. Warto sięgnąć po te wiersze

których jego mama Halina Herbert-Że-

­ zebrane z rękopisów i wielu publikacji przez

browska i on byli honorowymi uczestnika-

w Ukrainie. Przez wiele lat ,,balakaliśmy"

poetkę Teresę Tomsię we wspólpracy z żoną

ze sobą telefonicznie, pisywaliśmy do sie-

mi tych ważnych dla pamięci o Zbigniewie

Rafala ­ aby się o tym w pelni przekonać,

Herbercie wydarzeń. Jakiś czas później

bie liczne listy przez internet. Teksty Rafala

wędrowaliśmy w trójkę po ulicach Lwowa

byly perelkami inteligencji, subtelnego hu-

poglębić swe widzenie świata, zrozumienie

moru, herbertowskiej z ducha ironii.

ludzkiej kondycji.

śladami rodu Herbertów. (Pisalem o tym

ZOFIA BORZYMIŃSKA, ŻONA RAFALA ŻEBROWSKIEGO, (PIERWSZA OD LEWEJ), ANDRZEJ GOLBERG

(WYBITNY DZIALACZ DAWNEJ OPOZYCJI ANTYKOMUNISTYCZNEJ), MARIUSZ OLBROMSKI