12

nr 24 (460) 31.12.2024­16.01.2025

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Polskie ,,Szczęść Boże" na rumuńskiej Bukowinie

Rumuńska Bukowina

bylo zapamiętane i kontynuowane po przy-

we mnie więcej emocji i fascynacji niż się

niemieckie. Ponieważ to Polacy i Niemcy

potrafi oczarować

jeździe z Bukowiny rumuńskiej. Po tych spo-

spodziewalem. Co przeniesie jutro? Tego

wspólnie zakladali wieś. ­ Niemcy opuścili

tkaniach chcialam jeszcze bardziej zaglębić

nie wie nikt, ale z chęcią będę teraz posze-

Pojanę Mikuli w czasie II wojny światowej,

pięknem przyrody.

się w tematykę Górali Czadeckich i spotkać

rzal swoją wiedzę w tej tematyce i bardzo

wracając do Niemiec ­ mówi prof. Helena

Krętymi drogami,

się z tymi, którzy pozostali na Bukowinie,

chętnie znów wezmę udzial w podobnym

Krasowska z Instytutu Polskiej Akademii

pnącymi się pod górę,

ale także odwiedzić groby tych, których

projekcie.

Nauk, ekspert biorąca udzial w projekcie.

czasami zbyt trudnymi

już nie ma. Kiedy pojawila się propozycja

­ Pojana Mikuli zostala spalona, również

do manewrowania

udzialu w projekcie ,,Cmentarze, kapliczki

miejscowy kościól popadl w ruinę. Miesz-

autobusem. ­ Jednak

i krzyże przydrożne w Pojanie Mikuli ­ do-

kańcy Pojany w latach powojennych od-

kumentacja terenowa polskiego dziedzic-

budowywali go ­ opowiada H. Krasowska.

dotarliśmy do Pleszy

twa kulturowego w Rumunii", uznalam, że

Wraz z dr Magdaleną Pokrzyńską przepro-

i Pojany Mikuli ­

chcę się przyczynić do zachowania pamię-

wadzaly wywiady z mieszkańcami wsi

polskojęzycznych wsi, do

ci o Polakach, którzy żyli w bukowińskich

na potrzeby projektu, zmierzyly i opisaly

których chce się wracać

wsiach ­ w tym wypadku w Pojanie Mikuli,

kapliczki i krzyże przydrożne. W ostatnim

i z których nie chce się

ponieważ jest to ważne dla Polski dziedzic-

czasie tworzą także archiwum cyfrowe

wyjeżdżać ­ mówi dr Jan

two, a groby deponują pamięć o przeszlych

poświęcone Bukowinie. Bukowina to waż-

Walczak z Glogowskiej

pokoleniach. Ważnym aspektem byla moż-

do swoich domów i dzielili się ze mną histo-

ny i staly element ich pracy badawczej.

liwość wspólpracy z wieloma podmiotami:

riami i swoimi tradycjami. Krajobrazy byly

W wolnym czasie uczestnicy projektu

Edukacji Kresowej.

Glogowską Edukacją Kresową, Uniwersy-

piękne, a rozmowy z miejscowymi, którzy

zwiedzali okolicę. Dotarli do kopalni soli

tetem Zielonogórskim, Muzeum Miejskim

mówili po polsku, ale w specyficznej, re-

i sanktuarium w Kaczyce, wzięli udzial

JAN WALCZAK

Aleksandra Kaczmarek

Dzierżoniowa i ludźmi, którzy wzięli udzial

gionalnej gwarze, nadawaly temu miejscu

w festiwalu folklorystycznym oraz w Buko-

sympatyk Glogowskiej

­ Nasz autobus dotarl do Pleszy po

w projekcie tak jak ja. Wierzę, że doku-

unikalny klimat. Duże wrażenie zrobilo

wińskim Festiwalu Nauki w Kimpulungu

Edukacji Kresowej

dwóch dniach podróży z Glogowa, polożo-

mentując cmentarze przyczyniamy się do

na mnie to, że stare kapliczki przetrwaly

Moldawskim, a także zobaczyli niezwykle

nego na Dolnym Śląsku. Zatrzymaliśmy się

zachowania tej pamięci dla przyszlych po-

niemiecką pożogę wojenną. Wzięlam też

W lipcu tego roku wzięlam udzial

barwne i wiekowe cerkwie Bukowiny.

w pensjonacie należącym do Agaty i Józefa

koleń ­ być może dzięki tej pracy ktoś od-

udzial w festiwalu z regionalnymi tańcami

w projekcie pn. ,,Cmentarze, kapliczki

­ To już drugi tego typu projekt Stowa-

Różyckich. Powitali nas w języku polskim

najdzie swoich przodków i ruszy ich śladem

i śpiewami, co pozwolilo mi jeszcze lepiej

przydrożne i krzyże w Pojanie Mikuli".

rzyszenia Glogowska Edukacja Kresowa

na pięknej rumuńskiej ziemi ­ mówi J. Wal-

po rumuńskiej Bukowinie ­ pięknej krainie,

poczuć ducha tego miejsca.

Tematyka dziedzictwa narodowego poza

realizowany z Instytutem Polonika i Part-

czak ze Stowarzyszenia GEK.

z ludźmi pamiętającymi swoje korzenie.

granicami naszego kraju jest dla mnie nie

nerami ­ mówi J. Walczak. ­ W 2023 r. pra-

Co bylo zadaniem wyprawy z Polski,

tylko bardzo interesująca, ale i ważna,

cowaliśmy na cmentarzu w Wikszanach,

wolontariuszy glównie z województwa

dlatego gdy tylko pojawila się możliwość

innej, bukowińskiej miejscowości pelnej

lubuskiego i z Dolnego Śląska? Realizacja

żeby pomóc, pomyślalam, że jest to dosko-

Polaków ­ dodaje. W regionie zaintereso-

projektu pn. ,,Cmentarze, kapliczki i krzyże

nala okazja, aby spelnić potrzebę zadba-

wanie tematem jest duże, zwlaszcza, że

przydrożne w Pojanie Mikuli ­ dokumentacja

wielu mieszkańców Lubuskiego i Dolnego

nia o to, co polskie. Projekt dal mi duży

terenowa polskiego dziedzictwa kulturowe-

Śląska posiada korzenie wlaśnie na Buko-

zasób wiedzy o pięknym regionie, jakim

go w Rumunii". Jego celem bylo zewidencjo-

winie. Po wojnie wielu Bukowińczyków

jest rumuńska Bukowina, przede wszyst-

nowanie grobów na tamtejszym cmentarzu.

osiadlo chociażby w Dzierżoniowie.

kim oszalamiająca natura jak i gościnność

Na wielu z nich widnieją polskobrzmiące na-

Tegoroczny projekt odbyl się 17 do

miejscowych spoleczności. To co najistot-

zwiska. Z kolei kapliczki i krzyże przydrożne

27 lipca, jesienią odbyly się wydarzenia

niejsze, podczas pracy nad projektem byla

byly ważnym elementem tutejszej ducho-

popularyzujące jego efekty. Wolontariu-

możliwość obcowania wśród polskich

wości. Byly budowane przez spoleczności,

sze opowiadali o Polakach na rumuńskiej

mniejszości znajdujących się w Rumuni,

dla których wiara wyznaczala rytm dnia co-

Bukowinie. Spotkali się z uczniami I LO

które wplotly się przez lata w kulturowy

prof. Helena Krasowska

dziennego. W Pojanie Mikuli kapliczki budo-

w Glogowie, studentami socjologii na Uni-

krajobraz Bukowiny, nadając tym samym

Instytut Slawistyki PAN:

Michal Klimek-Żolnowski

wali Polacy, ale też i Niemcy. Nad jedną z nich

wersytecie Zielonogórskim. Otwarte spo-

unikatowy charakter tego regionu. W spo-

student Uniwersytetu

napisy w języku polskim i niemieckim gloszą:

Bukowina to miejsce mojego urodze-

tkania odbyly się w glogowskim muzeum

sób praktyczny zobaczylam od kuchni jak

Zielonogórskiego

,,Pracuj cale życie dla wieczności".

nia. Kiedy tylko dr Magdalena Pokrzyń-

oraz w Dzierżoniowie ­ w tamtejszym mu-

niekiedy wymagająca jest praca polegają-

­ Kapliczek nie stawiano przypad-

ska zaprosila mnie do wolontariatu w tym

Zdecydowalem się wziąć udzial w pro-

zeum i ośrodku kultury.

ca na dokumentowaniu spoleczności żyją-

kowo ­ mówi dr Magdalena Pokrzyńska

projekcie, bez zastanowienia się zgodzi-

jekcie, aby doświadczyć czegoś nowego, zo-

cych, ale też tych, o których możemy się

Uczestnicy projektu

z Uniwersytetu Zielonogórskiego, koor-

lam. Pobyt i praca w projektach w latach

baczyć na wlasne oczy Polaków mieszkają-

dowiedzieć już tylko z opowiadań i cmen-

na Bukowinie mówią:

dynatorka projektu. Każdy z obiektów ma

2023 i 2024 pokazaly i przekonaly mnie

cych od lat na Bukowinie. Chcialem przeżyć

tarzy. Po udziale w projekcie, myślę, że

swoją historię. Dzięki projektowi sfinanso-

do tego, że polskie dziedzictwo na Bukowi-

nową przygodę i zobaczyć jak to wszystko

już żaden z cmentarzy nie będzie dla mnie

wanemu przez Instytut Polonika, udalo się

nie jest wyjątkowe, stąd też wynika moja

wygląda, jak ci ludzie funkcjonują. Patrio-

niemym pomnikiem przeszlości, ale miej-

spisać te opowieści i wykonać dokumenta-

postawa, że mogę coś zrobić dla mojej ma-

tyzm, który jest glęboko zakorzeniony

scem, które trzeba wysluchać, bo ma nam

cję fotograficzną i techniczną.

lej ojczyzny. Teraz mogę oddać Polsce mój

w moim sercu, sprawil że postanowilem

wiele do opowiedzenia.

Liderem projektu bylo Stowarzysze-

dlug wdzięczności. To Państwo Polskie

pojechać i pomóc udokumentować ślady

nie Glogowska Edukacja Kresowa. Przy

mi oplacalo stypendium, abym mogla się

naszej historii. Bardzo zdziwilo mnie to, jak

Projekcie wspólpracowali także: Instytut

ksztalcić w naszym kraju. Teraz widzę

plynnie miejscowi mówią po polsku gwarą,

Socjologii Uniwersytetu Zielonogórskiego,

sens mojej pracy i praktycznego zastoso-

która jest zbliżona do gwary góralskiej. By-

Związek Polaków w Rumunii oraz Muzeum

wania zdobytych umiejętności.

lem pod wrażeniem ich kultury. Spacerując

Miejskie Dzierżoniowa. Wolontariusze re-

po wiosce rumuńsko-polskiej widać bylo

Zdzislaw Lewandowski

prezentowali różne instytucje i różne mia-

golym okiem, które podwórko należy do

Stowarzyszenie Glogowska

sta, byli w różnym wieku ­ od licealistki,

polskiej części tamtej spoleczności. Praco-

Edukacja Kresowa

poprzez studentów, osoby czynne zawo-

witość, zaradność i gościnność to są cechy

dowo, w tym badaczy Bukowiny, aż po

Udzial w grupie wolontariuszy re-

które opisują tych ludzi. Na widok autokaru,

emerytów i pasjonatów historii.

alizujących projekt ,,Cmentarze, krzyże

mieszkańcy wychodzili z domu, interesowa-

Malgorzata Jaszczolt

Sebastian Zielonka

W projekt Glogowskiej Edukacji Kre-

i kapliczki przydrożne..." byl moim drugim

li się, kto przyjechal, a gdy dowiadywali się,

Narodowy Instytut Kultury

Towarzystwo Projektów

sowej zaangażowali się studenci Uniwer-

pobytem w Rumunii. W trakcie prowadze-

że z Polski, z otwartymi rękoma witali nas

i Dziedzictwa Wsi w Warszawie:

Innowacyjnych, sympatyk

sytetu Zielonogórskiego Wiktoria Kolen-

nia prac dokumentacyjnych w Pojanie Mi-

i gościli w swoich domach. Podczas prze-

Glogowskiej Edukacji Kresowej

Od kiedy zetknęlam się z Mircea Elia-

kuli ­ polskiej wsi na Bukowinie w Rumunii

dowicz i Michal-Klimek Żolnowski. ­ Ten

prowadzania wywiadów nie raz zostalem

i Instytutu Socjologii UZ

de, znanym, światowej klasy religioznawcą

wyjazd otworzyl mi oczy i sprawil, że czu-

uczestniczylem w grupie dokumentującej

poczęstowany ciastem czy herbatą. Ich

podczas studiów etnograficznych na UJ pod

nagrobki na miejscowym cmentarzu. Pod-

otwartość i chęć podzielenia się wszystkimi

ję się bardziej ciekawa świata ­ podkreśla

Udzial w projekcie byl dla mnie podró-

koniec lat 80., a także po przeczytaniu jego

czas tych prac mialem możliwość pozna-

Wiktoria. ­ Mam 18 lat, ale uważam, że

informacjami, przeżyciami i wspomnienia-

żą sentymentalną do mitycznej krainy,

kilku powieści o milości ­ marzylam, żeby

nia wielu Polaków, którzy pozostali po II

mi, które dzięki tym wywiadom pozostaną

warto korzystać z takich okazji, przeżyć

o której slyszalem od najmlodszych lat.

pojechać do Rumunii. Ziścilo się to dopiero

wojnie światowej na Bukowinie kultywu-

niezapomniane chwilę i nauczyć się na-

na dlużej, jako ich dziedzictwo, zapisane

Mój dziadek Jan opowiadal o Bukowinie,

w roku 2022 podczas prywatnej wyprawy

jąc tradycje polskie w domach rodzinnych.

w przestrzeni Internetu, byla po prostu zdu-

prawdę wiele ­ zaznacza Michal.

miejscu urodzin jego dziadków w Nowym

przez ten kraj. Mialam wtedy taką ideę, by

Pamięć i dziedzictwo kulturowe jest wi-

miewająca. Możliwość uczestnictwa w tym

Żmudna praca na cmentarzu w Pojanie

Solońcu oraz o tamtejszych zwyczajach.

udokumentować dziedzictwo niematerialne

doczne w kościele, Domu Polskim, jak i na

projekcie, pokazala nieco odmienną kulturę

Mikuli polegala na odczytywaniu inskryp-

W naszym domu znajduje się zegar, który

Polaków na Bukowinie, ale tego nie udalo

cmentarzu pokazując wielokulturowość

ludzi, którzy są tego samego pochodzenia

cji, które byly spisywane na karty inwen-

jest przekazywany z pokolenia na poko-

się wtedy zrealizować. W kolejnym roku

mieszkańców tej wsi i regionu.

co ja, którzy wlasnymi rękoma karczowali

taryzacyjne. Stanowily one material przy-

lenie ­ wedlug opowieści, podróżowal on

kończąc po 25 latach pracę w Państwowym

tamtejsze lasy i budowali domy. Te opo-

gotowany do bazy Instytutu Polonika.

wraz z moją rodziną z Nowego Solońca do

Wiktoria Kolendowicz

Muzeum Etnograficznym w Warszawie, roz-

wieści i przeżycia, uksztaltowaly mnie na

Groby byly fotografowane, a cmentarz

Gradiszki na Balkanach, a później trafil do

studentka Uniwersytetu

poczęlam kolejną w Narodowym Instytucie

nowo, zbudowaly przede wszystkim świa-

zmierzony i opisany. W efekcie każda oso-

Kruszyna. Udzial w projekcie byl dla mnie

Zielonogórskiego

Kultury i Dziedzictwa Wsi. Tam trafilam na

domość o ludziach, którzy mimo iż mieszka-

ba zainteresowana poszukiwaniem przod-

niezwyklym doświadczeniem ­ poznalem

Przegląd ,,Bukowińskie spotkania" w Jastro-

W te wakacje moglam robić wiele

ją w innym państwie i na co dzień poslugują

ków spoczywających na cmentarzu

wiele wspanialych osób, które poszerzy-

wiu i Górali Czadeckich, których poznalam

rzeczy, ale postanowilam pojechać na

się innym językiem, nie zapominają o swo-

w Pojanie Mikuli będzie miala możliwość

ly moje horyzonty oraz zdobylem nową

już wcześniej w województwie lubuskim

wolontariat do Rumunii, żeby przeżyć coś

jej przeszlości, a ich ogromny patriotyzm

przejrzeć te zasoby. Jednak do bazy tra-

wiedzę o życiu codziennym mieszkańców

podczas Festiwalu ,,Polska od kuchni". Za-

wyjątkowego i zobaczyć, jak wygląda ży-

pozwala codziennie pielęgnować tradycję

fiają te najstarsze z obiektów. Na cmen-

Bukowiny. Praca badawcza na cmentarzu

fascynowalam się ich historią, strojem,

cie gdzie indziej. Ludzie okazali się niesa-

polską, którą przekazują swoim dzieciom

tarzu można odnaleźć groby z XIX i XX

uświadomila mi, jak ważna jest troska

kulinariami ­ bogatym dziedzictwem, które

mowicie życzliwi ­ często zapraszali mnie

od najmlodszych lat. Ten projekt wzbudzil

w. Obok grobów polskich są także groby

o dokumentowanie miejsc pamięci, które