28

nr 24 (460) 31.12.2024­16.01.2025

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Ostatnie lata J. H. Rosena we Lwowie 1934­1937 (cz. 3)

Nie mając zamówień we Lwowie,

Jan Henryk Rosen byl zmuszony

przyjmować zamówienia

na polichromię świątyń

prowincjalnych, między

innymi w kościele parafialnym

w Krościenku Wyżnym (1936 r.),

w nowo zbudowanym kościele

w Podkowie Leśnej niedaleko

Warszawy (1936 r.) w kaplicy

Seminarium Duchownego

w Przemyślu (1937 r.) i kościele

w miejscowości Lesko niedaleko

Sanoka (1937 r.). W 1937 roku

artysta otrzymal zamówienie na

wykonanie projektów witraży

okiennych dla neogotyckiego

kościola pod wezwaniem

Najświętszego Serca Jezusa

w Skarżysku Kamiennej

w górach Świętokrzyskich.

Projekty witraży do kościola

Najświętszego Serca Jezusa

w Skarżysku Kamiennej byly

już ostatnią pracą J. H. Rosena

wykonaną w kraju.

ŚW. MARCIN DZIELĄCY SIĘ PLASZCZEM Z ŻEBRAKIEM

Mościckiego, Ordynariatu Biskupa Przemy-

stylizowany w duchu sztuki lat 30. XX wie-

JURIJ SMIRNOW

ku, i inspirowany polichromią kaplicy Semi-

skiego J. E. ks. dra Franciszka Bardy, sta-

Kościól w Krościenku Wyżnym, malej

narium Duchownego we Lwowie, również

raniem miejscowego proboszcza kanonika

górskiej miejscowości w województwie

autorstwa Rosena. Trzeba jednak podkreślić,

Jana Telmy, komitetu parafialnego: hrabiny

lwowskim. Miejscowość odlegla od Krosna

Heleny Potockiej, Antoniego Michalskiego,

że nie obrazy figuralne, lecz ornamenty ro-

o 5 kilometrów, leży w dolinie rzeki Wisloka

Macieja Folty, Mikolaja Dębca oraz parafian,

ślinne i dlugie napisy inskrypcyjne dominu-

i powstala w XIV wieku za czasów króla Ka-

ją w polichromii świątyni. Na ten szczegól

kościól ten wymalowany w Roku Pańskim

INSKRYPCJA I FRAGMENT ORNAMENTU

zimierza Wielkiego. Miejscowy kościól pa-

zwracal uwagę jeszcze podczas wykonania

1936. Projektowal polichromię i wykonal ob-

rafialny pod wezwaniem św. Marcina zostal

24 m2 obrazów i weźmie na siebie nadzór

ornamentu z ptaszkami. Druga inskrypcja jest

polichromii proboszcz Jan Telma, który mię-

razy Jan Henryk Rosen. Polichromię wykonal

zbudowany dopiero w latach 1908­1910

artystyczny nad wszystkimi pracami.

umieszczona po prawej stronie obrazu na calą

Kazimierz Smuczak". Polichromia kościola

dzy innymi pisal: ,,Obrazy na zlotym tle, sty-

wedlug projektu lwowskiego profesora

Polichromię roślinną-ornamentalną we-

jego wysokość. Tekst stanowi cytat z Ewan-

pw. św. Marcina w Krościenku Wyżnym pre-

lowe napisy i ornamenty roślinne czynią wra-

Teodora Talowskiego, wybitnego architekta

dlug projektu Rosena mial wykonać Kazi-

gelii od św. Lukasza. Inicjaly na obydwóch

zentuje wysoki poziom artystyczny projektu

żenie stronic z rękopisów średniowiecznych.

projektanta wielu świątyń, m.in. kościola

mierz Smuczak. Do pomocy mial 14 malarzy,

napisach Rosen namalowal czerwoną kre-

Jeżeli chodzi o same obrazy, zdania mogą być

oraz wykonania. Calość polichromii robi silne

św. Elżbiety we Lwowie. Byla to świątynia

z nich trzech z ukończoną akademią sztuk

ską i wyzlocil. Pole dookola górnej części in-

podzielone, może teksty z Ewangelii i ,,Żywo-

wrażenie i jest dopasowana do neogotyckiej

neogotycka, zbudowana z nieotynkowa-

pięknych. Rosen zgodzil się wykonać swoją

skrypcji jest w calości wypelnione roślinnym

tów świętych są przydlugie, lecz calość robi

architektury świątyni autorstwa prof. Teo-

nej cegly na planie krzyża, z wydlużonym

pracę za 7 000 zlotych. Tyleż zaplacono K.

ornamentem ze stylizowanymi ptaszkami.

wrażenie". W ,,Kronice parafialnej" tenże ks.

dora Teofila Talowskiego, witraży autorstwa

prezbiterium i transeptem, z wysoką wieżą-

Smuczakowi z pomocnikami. Nie budzi wąt-

Fresk ,,Uczniowie św. Jana Chrzciciela u Chry-

Stefana Matejki (wykonane w 1910 roku

Jan Telma zapisal: ,,Piękna architektura ścian

-dzwonnicą i monumentalnym frontonem.

pliwości, że inspiracją projektu ozdobienia

stusa" w swoich wymiarach, umieszczeniem

w Krakowskim Zakladzie Witraży i Mozai-

i sklepienia, rosenowska polichromia, barw-

W latach 30. XX wieku ksiądz proboszcz

kościola w Krościenku poslużyla polichro-

inskrypcji i otaczającym je ornamentem, jest

ki S. G. Żeleńskiego) i neogotyckich oltarzy

ne witraże, a nawet posadzka tworzą nie-

Jan Telma rozpocząl remont kościola i po-

mia Rosena w kaplicy Seminarium Duchow-

bliźniacze do obrazu ,,Uzdrowiony trędowaty

zwyklą harmonię". To zdanie jak najbardziej

wykonanych przez Andrzeja Lenika z Kro-

stanowil ozdobić go stosowną polichromią

nego we Lwowie. Bylo to życzenie księdza

u stóp Jezusa". Na fresku Rosen przedstawil

opisuje wrażenie, jakie wywiera ozdobienie

sna. Roślinny ornament żywo przypomina

ścienną. W tej sprawie proboszcz konsul-

proboszcza, które podtrzymal też ks. Gerard

Chrystusa i dwóch uczniów św. Jana Chrzci-

świątyni i w tym ważne miejsce należy się

karty średniowiecznych rękopisów ilumi-

towal się też z pochodzącym z Krościenka

Szmyd. Otóż projekt J. H. Rosena przewidy-

ciela w malym, pustym pomieszczeniu z ma-

nowanych, oczywiście zmodernizowany,

Janowi Henrykowi Rosenowi.

Wyżnego księdzem Gerardem Szmydem,

wal wykonanie pięciu wielkich obrazów fi-

lym oknem. Taka aranżacja zbliża ten obraz

proboszczem parafii św. Marii Magdaleny

guralnych, malowanych temperą na tynku,

do sceny przedstawiającej Eucharystię we

we Lwowie, znanym i cenionym duchow-

mianowicie ,,Poselstwo uczniów św. Jana

lwowskiej kaplicy seminaryjnej. Bogatą bor-

nym. Ks. Szmyd stale utrzymywal kontakty

Chrzciciela do Jezusa", ,,Uzdrowiony trędo-

diurę dookola inskrypcji zdobi w dolnej części

z Krościenkiem Wyżnym i pomagal parafii.

waty u stóp Jezusa", ,,Św. Marcin dzielący się

precyzyjnie wykonane przedstawienie pawia

Wlaśnie ks. G. Szmyd polecil Jana Henry-

plaszczem z żebrakiem", ,,Św. Cecylia z anio-

z ogromnym ogonem.

ka Rosena, którego znal osobiście (w 1931

lem" i ,,Pan Jezus na krzyżu". Obok każdego

Fresk ,,Święta Cecylia z aniolem" Rosen

roku J. H. Rosen ozdobil polichromią kaplicę

obrazu artysta wykonal inskrypcje w języku

umieścil w lewej nawie bocznej (pytanie dla-

w kościele św. Marii Magdaleny). Ksiądz Jan

polskim z tekstem wziętym z Ewangelii i ,,Ży-

czego nie nad chórem muzycznym?). Nad ma-

Telma zwrócil się jednak najpierw do kilku

wotów świętych" ks. Piotra Skargi.

lowidlem umieszczono inskrypcję i otoczono

innych artystów, pragnąc wybrać najlep-

Każdy obraz oraz inskrypcję otaczal

wspólną bordiurą z ornamentem roślinnym.

szą (czy może najtańszą) ofertę. Wedlug

ornament roślinny. Na wszystkich ścia-

Tekst inskrypcji pochodzi z ,,Żywotów świę-

wspólczesnego monografisty dziejów tego

nach i sklepieniach umieszczono ornament

tych" Piotra Skargi. Czwarty obraz znajduje

kościola ks. Jana Szpunara, znany lwowski

roślinny. Szersze pasy ornamentalne zdo-

się w prawej nawie bocznej i przedstawia św.

malarz Julian Makarewicz ocenil wykonanie

bią luk tęczowy i ściany nad przejściami

Marcina, patrona świątyni. Święty rycerz

swego projektu polichromii na 28 000 zlo-

z nawy glównej do bocznych. Na tych pa-

stoi w zbroi obok konia i wedlug legendy

tych. Artysta malarz Witkowski, mlody ab-

sach obok stylizowanych liści i kwiatów

ofiarowuje polowę swego plaszcza żebrako-

solwent Akademii Sztuk Pięknych w Krako-

Rosen umieścil liczne przedstawienia pta-

wi. Ten fresk różni się od innych dość bogatą

wie, pochodzący z sąsiedniej miejscowości

ków, siedzących na galązkach lub fruwa-

gamą wykorzystanych przez artystę kolo-

Iskrzynia, zgodzil się malować kościól za

jących. Ten szczegól wyraźnie nawiązuje

rów. Nad malowidlem dluga inskrypcja z ,,Ży-

11 000 zlotych. Jego dość skromny projekt

polichromię świątyni w Krościenku do

wotów świętych" Piotra Skargi, w której opi-

naśladowal standardowe wzory z końca

wzorów polichromii kaplicy Seminarium

sano spotkanie św. Marcina z żebrakiem i sen

XIX wieku. Byl to projekt przeciętny, bez

Duchownego we Lwowie. Bogactwo skali

świętego. Ostatnie ­ piąte malowidlo pod

polotu fantazji, który wcale nie odpowiadal

barw potęgowano użyciem zloceń.

chórem przedstawia Pana Jezusa na krzyżu,

ambicjom ks. Jana Telmy. Wtedy zaproszo-

W prezbiterium po stronie Ewangelii Ro-

a pod nim stojącą Matkę Bożą wraz ze św. Ja-

no wlaśnie J. H. Rosena, który przyjechal

sen umieścil obraz przedstawiający ,,Posel-

nem Ewangelistą. Lęk tęczowy Rosen ozdo-

do Krościenka, obejrzal świątynię, której

stwo uczniów św. Jana Chrzciciela do Jezusa".

bil bogatą w kolory i wzory szeroką bordiurą.

architektoniczne formy wywarly na nim

Po przeciwleglej stronie ­ scena przedstawia-

Wśród stylizowanych liści i kwiatów artysta

wrażenie. Jednak i wymagania proboszcza

jąca Jezusa, a przed nim postać klęczącego

starannie wymalowal wyobrażenia ptaków,

byly bardzo ambitne. Ściany wielkiego ko-

Samarytanina, jednego z dziesięciu trędowa-

mianowicie pawia (który powtarza się w ko-

ściola mialy ozdobić pięć wielkich obrazów

tych przez niego uzdrowionych. Obydwa ob-

ściele kilka razy), kolibra, lirników. Kronika

figuralnych i bogata polichromia inspiro-

razy namalowano na tle zlotym. Malowidla

kościelna zanotowala, że do wykonania zlo-

wana już powszechnie znaną polichromią

zostaly umieszczone na poziomie okien pre-

ceń w kościele ,,użyto z topionego zlota duka-

Rosena w kaplicy Seminarium Duchownego

zbiterium i obramione pasem dekoracyjnym.

towego wartości 3000 zlotych".

we Lwowie. Rosen zgodzil się na propozycję

Po prawej stronie i nad obrazem umieszczono

Nad wejściem na chór muzyczny umiesz-

ks. Jana Telmy i to za bardzo skromne wy-

inskrypcje. Górna napisana czarną stylizo-

czono napis informacyjny: ,,Za pontyfikatu

nagrodzenie. Uzgodniono, że osobiście J. H.

waną czcionką w języku polskim i obramio-

Jego Świętobliwości Piusa XI, Prezydentu-

Rosen wykona projekt, osobiście namaluje

na szerokim pasem barwnego roślinnego

ry Rzeczypospolitej Polskiej prof. Ignacego

ŚW. CECYLIA Z ANIOLEM