11

nr 1 (461) 17­30.01.2025

Wydarzenia

www.kuriergalicyjski.com

Herbertowskie silva rerum

Czyli o książce ,,Mój wujek Zbyszek" Beaty Lechnio

Tuż po pożegnaniu

czytamy: ,,Halina Herbert-Żebrowska (17.

Rafala Żebrowskiego na

III.1923 ­ 29.X.2017) ­ moja Mama odeszla

w wieku 94 lat. Byla starszą siostrą po-

cmentarzu slużewieckim

ety. 17 marca 2023 roku, gdyby żyla, ob-

w Warszawie ­ historyka,

chodzilaby swoje 100 urodziny. Zbigniew

poety, chrześniaka

zaś imieniny. Byla zawsze wierna haslu

i siostrzeńca Zbigniewa

Leopolis Semper Fidelis. Studentka tajnych

Herberta, kustosza

wykladów profesorów Uniwersytetu Jana

pamięci rodu, autora

Kazimierza we Lwowie. Sanitariuszka dla

obszernej monografii

uchodźców ocalonych z Powstania War-

szawskiego. Absolwentka Wydzialu Le-

,,Zbigniew Herbert.

karskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kamień na którym mnie

Lekarz pediatra, bardzo oddana chorym

urodzono" trafila do

dzieciom. Po śmierci mojego taty samot-

mych rąk książka jego

na Matka-Polka, mężnie stawiająca czolo

siostry Beaty Lechnio ,,Mój

przeciwnościom losu. Zapalona podróż-

wujek Zbyszek" z listem

niczka, milośniczka teatru i książek. Uko-

BEATA LECHNIO

Posty Beaty Lechnio, które cieszyly

jego siostra wraz z mężem Tadeuszem,

chana siostra, zawsze dumna z osiągnięć

i obszerną dedykacją.

brata. Nie mam innego przyjaciela poza

się dużym zainteresowaniem czytelni-

doktorem medycyny, nazywanym przez

urodzenia, pochodzeniem, rodziną, biogra-

Napisala w niej, między

Tobą. Jedna pozostalaś mi na świecie ­ pisal

ków ­ a jest ich w książce 59 ­ byly pier-

poetę żartobliwie ,,szwagroszczakiem"

fią. Także z jego formacją duchową i inte-

innymi: ,,Chcialam aby

wotnie publikowane w internecie od 10

i gdzie wzrastaly ich dzieci: Beata i Rafal.

lektualną, rodem spod Wysokiego Zamku.

do niej Zbigniew Herbert. Mama korespon-

moja książka nie byla

dowala z nim ­ Kochany braciszku Beniu,

listopada 2022 . Ostatni zamieszczony

Ale, że wlaśnie w ich mieszkaniu w dwu-

Jego postawą będącą reakcją na dziejące

biografią, ale obrazem

slodki z Ciebie chlopiec, prawdziwie lycza-

w tym wydawnictwie ukazal się 1 grudnia

piętrowym budynku przy ulicy Reymonta

się w jego rodzinnym mieście tragiczne

kochającego syna, brata,

kowski. Po śmierci swojego brata mama

2023. Zatem cala książka-album powstala

59, pisal swą slynną książkę ,,Barbarzyń-

wydarzenia z czasów II wojny światowej.

niedawno.

ca w ogrodzie". Przed laty odwiedzalem

W Poście 16 zatytulowanym ,,W sercu

bardzo zaangażowala się w dzialalność

wujka, wspanialego

To jakby wielokrotny, serdeczny, a za-

tam panią Halinę zawsze przyjaźnie i ser-

ukryl Lwów", autorka reflektuje: ,,Zbigniew

szkól noszących imię Zbigniewa Herber-

poety, pamiętającego

ta. Ogromnie lubila spotykać się z mlo-

razem refleksyjny portret Wielkiego Lwo-

decznie przyjmowany, spędzilem tam nie-

Herbert, urodzony w 1924 roku i wychowa-

i przestrzegającego

dzieżą i chętnie opowiadala o rodzinnym

wianina przede wszystkim w kręgu rodzin-

jedną godzinę, oglądalem rodzinne albumy,

ny we Lwowie, opuścil miasto, by już nigdy

kruszących się tablic

Lwowie".

nym, ale nie tylko, bo na wielu drogach jego

rozmawialiśmy o autorze ,,Barbarzyńcy

do niego nie wrócić. Lwów to miasto w któ-

wartości. Czy mi się to

Zbigniew Herbert chorowal na ciężką

twórczego życia. Inaczej rzecz ujmując: to

w ogrodzie". Ale dopiero z książki Beaty

rym wzrastal, miasto bardzo mu bliskie. Byl

udalo?... (...)

astmę, mial trudności z mówieniem, pra-

fascynująca mozaika, ukazująca często

Lechnio dowiedzialem się, że to dzielo

synem Marii z Kaniaków i Boleslawa Her-

wie nie opuszczal lóżka, ale do końca życia

nieznane spoleczeństwu aspekty zlożo-

wlaśnie tam jej wuj rozpocząl tworzyć,

berta ­ legionisty, prawnika, ekonomisty,

pracowal twórczo nad zbiorem poezji ,,Epi-

nej biografii poety oraz skomplikowane

w tym mieszkaniu. Dziś na miejscowym

dyrektora banku oraz zakladu Ubezpieczeń

MARIUSZ OLBROMSKI

log burzy", który ukazal się na kilka mie-

dzieje recepcji jego twórczości. Fotografie

cmentarzu w Otwocku można znaleźć gro-

Spolecznych ,,Westa". 26 grudnia 1924 Zby-

Pozycja, która ukazala się dzięki

sięcy przed jego śmiercią. Zmarl 28 lipca

wykonane w różnym okresie jego życia,

bowiec w którym pochowani zostali Bole-

szek zostal ochrzczony w kościele świętego

wsparciu Polskiej Fundacji Narodowej jest

1998 w Warszawie, kiedy wlaśnie szalala

począwszy od lwowskich lat dzieciństwa,

slaw i Maria Herbertowie, rodzice poety,

Antoniego we Lwowie. Rodzina Herbertów

nowością na rynku wydawniczym. Zosta-

nad miastem burza. Zostal pochowany na

z wielu miejsc, z wielu miast i krajów, wy-

jak również jego siostra Halina wraz z mę-

mieszkala przy ulicy Lyczakowskiej 55/5.

la opublikowana w Kolobrzegu w 2024

Cmentarzu Powązkowskim, najstarszej

konane w różnych okolicznościach, z ro-

żem. Nieprzypadkowo zatem w Owocku

W roku 1932 przenieśli się na ulicę Piekar-

roku, w 100. rocznicę urodzin autora ,,Bar-

nekropolii w stolicy. Choć nie mógl realnie

dziną, z wieloma przyjaciólmi i znajomymi,

istnieje Rondo Zbigniewa Herberta. Choć

ską, a potem na Tarnawskiego, aż wreszcie

barzyńcy w ogrodzie", jak również z okazji

po wojnie powrócić do swego rodzinnego

ukazują artystę jako postać sympatyczną,

czy miasto nie powinno uhonorować go

zamieszkali na ulicy Obozowej 3. Mój wuj

25-lecia Ogólnopolskiego Przeglądu Twór-

miasta, warto jednak pamiętać, że jego

zarazem uwiklaną w tragizm historii pol-

jeszcze w inny sposób? To pytanie nie tyl-

uczyl się przed wojną w VIII Państwowym

czości Zbigniewa Herberta ,,Herbertiada"

życzeniem przed śmiercią bylo to, aby być

skiej i europejskiej XX wieku. We wstępie

ko moje, ale też autorki książki...

Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego,

w Kolobrzegu. Koordynatorem projektu

pochowanym w rodzinnym grobowcu we

Maria Dorota Pieńkowska ­ poetka, mu-

Każda strona publikacji Beaty Lechnio

a po zajęciu Lwowa przez Niemców konty-

wydania tej książki byl Jacek Pechman.

Lwowie. Choć nie udalo się tego spelnić to

zealniczka i kuratorka slynnej wystawy

budzi zainteresowanie. W miarę lektury-

nuowal naukę na tajnych kompletach. Zdal

Książka, o dużym formacie, starannie

jednak do jego trumny wlożono garść zie-

,,Zbigniew Herbert. Epilog ,,Burzy", która

-oglądania powstaje w świadomości czy-

maturę w 1944 roku. Pracowal zarobkowo

wydana na kredowym papierze, w twardej

mi z Cmentarza Lyczakowskiego.

byla prezentowana ongiś także w Prze-

telnika portret artysty żywy, mieniący

jako karmiciel wszy w Instytucie profesora

oprawie, jest zbiorem tekstów oglaszanych

Myślę, że prezentację książki Beaty

myślu, a później we Lwowie w czasie pa-

się wieloma odcieniami, niebanalny, Czę-

Weigla. Ausweis Instytutu byl gwarancją

pierwotnie w internecie przez autorkę jako

Lechnio ,,Mój wujek Zbyszek" warto za-

miętnych Dni Zbigniewa Herberta ­ pisze:

sto nawet dla tych, którzy szczególnie

bezpieczeństwa dla wielu znakomitych

posty ­ czyli krótkie komentarze ­ wraz

kończyć odpowiedzią twierdzącą na jej

,,Większość postów odnosi się bezpośred-

interesują się jego biografią i twórczością

lwowian. Wszy karmili między innymi:

z wierszami Zbigniewa Herberta, cytatami

pytanie zawarte w cytowanej na począt-

nio do źródel. Znajdziemy tu cytaty z twór-

­ zaskakujący. Odkrywamy serdeczność

kompozytor, pianista Andrzej Nikodemo-

z jego wypowiedzi oraz innych osób, glów-

ku dedykacji: ,,Czy mi się to udalo?". Tak

czości i korespondencji Herberta, opinie

Herberta i jego więzy rodzinne. Pisane ,,od

wicz, poeta Leszek Elektorowicz czy aktor

nie z kręgu rodziny. Zostaly one zaprezen-

publikacja rzeczywiście pięknie wpro-

osób bardziej lub mniej znanych, wątki

serca", ciekawe ,,portrety" poszczegól-

Andrzej Szczepkowski. Herbertowie opu-

towane na poszczególnych stronach razem

wadza czytelnika w atmosferę rodzin-

osobiste, świadectwa dnia codziennego

nych czlonków rodziny: jego mamy Marii,

ścili Lwów 26 marca 1944 roku i wyjechali

z interesującymi zdjęciami wybranymi

ną, szczególnie we Lwowie i w Otwocku;

i publicznej dzialalności. Autorka wydoby-

ojca Boleslawa, zmarlego przedwcześnie

do Krakowa. Tak zakończyl się jego Lwów,

ze zbiorów wlasnych autorki jak i z archi-

przedstawia poetę jako kochającego i ko-

wa to, co jej zdaniem najtrafniej definiuje

brata Januszka, babci Marii z Kaniaków,

który pozostal w sercu, wspomnieniach

wum herbertowskiego znajdującego się

chanego syna, brata i wujka w wielu oko-

osobowość bliskiej jej osoby, a zarazem

siostry Haliny oraz jej męża Boleslawa.

i twórczości".

w Bibliotece Narodowej, a liczącego ponad

licznościach i okresach jego życia. Teksty

niepospolitego twórcy o wielkiej skali glo-

Także zamilowania wodniackie i kajako-

W poście 12 autorka wspomina lwow-

dwa tysiące obiektów. Także z archiwum

autorki zwięzle i komunikatywnie odno-

su, pelnego uroku, a zarazem pryncypial-

we pisarza, podróżnicze, począwszy od

skie zabawy rodzeństwa, które często byly

Jacka Pechmana. Dopiero zebrane razem

szą się do najbardziej istotnych zagadnień

nego w pilnowaniu niezbywalnych warto-

wyprawy rodzinnej do Jastarni na Helu

odzwierciedleniem ich przeżyć w instytu-

wspomniane teksty wraz z fotografiami

biografii i twórczości Herberta. Budzi do

ści". Każdy z zamieszczonych w książce

latem 1939 roku, tuż przed wybuchem

cjach kultury miasta: ,,Halina i Zbigniew

przedstawiającymi poetę i nie tylko, sta-

niego sympatię i szacunek, do jego mi-

postów w polączeniu z fotografiami, sta-

wojny. Przyjaźnie literackie i artystycz-

bawili się ze sobą doskonale. Ich zabawy

nowią przejmujące dzielo, które jest za-

strzostwa artystycznego i do niezlomnej

nowi osobną calość, godną przemyślenia

ne autora ,,Pana Cogito". Również to, że

byly najczęściej związane z aktualnymi

równo książką historyczno-literacką jak

postawy obrońcy fundamentów naszej

i wnoszącą do świadomości czytelnika

poeta chociaż obdarzony byl subtelnym

przeżyciami. Po wizycie w teatrze urządzali

i albumem. Znajdujemy w nim również fi-

cywilizacji, którymi są: prawda, wolność,

nowe treści, wlaśnie poprzez skumulowa-

humorem, na co dzień byl uroczy, uwiel-

przedstawienia dla domowników. Zwiedza-

nezyjne rysunki Zbigniewa Herberta, który

demokracja, chrześcijańska zasada milo-

nie, zlączenie razem tych trzech elemen-

bial bawić towarzystwo, to jednak w glę-

nie galerii obrazów owocowalo zapalem do

jak wiadomo, byl obdarzony talentem pla-

sierdzia i poszanowania godności każdego

tów. Stąd każda ,,cząstka" tej różnorodnej

bi serca przecież kryl fakt, że w istocie

malowania wlasnych arcydziel, a następnie

stycznym, lubil rysować. Ogrom jego pracy

czlowieka. Do jego glębokiego patrioty-

calości może być przedmiotem rozmyślań

byl glęboko porażony wojną i historią.

urządzano uroczysty wernisaż, do którego

w tym zakresie jest imponujący. W Bibliote-

zmu wspólbrzmiącego z każdym slowem

i oddzialywać na czytelnika ze zwiększoną

Byl twórcą cierpiącym, także w związ-

wykorzystywano zaslony w oknach i kilimy

ce Narodowej przechowywanych jest 290

twórczości.

ekspresją. W pracy spotykamy ,,cząstki"

ku z manipulacjami ubeckimi wobec jego

na ścianach. Boleslaw Herbert jako czlo-

szkicowników z okolo 5 tysiącami rysun-

Warto te refleksje zakończyć jeszcze

rodzinne, humorystyczne, także tragiczne,

osoby i twórczości w okresie PRLu, jak

wiek nowoczesny dostrzegal ogromną rolę

ków tworzonych od roku 1958 aż do śmierci

cytatem z postu 34, w którym autorka

zaskakujące. Także podniosle jak na przy-

też po jego rozpadzie. Zmagającym się

sportu, co w pelni przekazal swoim dzie-

poety. Jego poglębione refleksje o malar-

przedstawia fragment wypowiedzi Her-

klad utrwalony na fotografii i opatrzony

z nieustannymi próbami niszczenia jego

ciom. Zabieral je na mecze sportowe. Dzieci

stwie europejskim zawarte w ,,Barbarzyń-

berta ­ który na pytanie ­ Kim jest pisarz

komentarzem moment wręczenia Orderu

wizerunku wśród spoleczeństwa. Że byl

chętnie później rywalizowaly w wielu kon-

cy w ogrodzie", ,,Martwej naturze z wędzi-

? odpowiedzial: ,,...pisarz musi być po stro-

Orla Bialego w święto narodowe w dniu

również artystą cierpiącym fizycznie,

kurencjach ­ biegach, skokach, rzutach.

dlem", czy w ,,Labiryncie", również w wielu

nie czlowieka konkretnego, a nie państwa,

3 Maja 2007 roku przez pana prezydenta

szczególnie w późnym okresie życia, gdy

Wszystkie te atrakcje nie mogly się równać

wierszach, licznych artykulach, jakże wiele

historii. Mówić prawdę i calą prawdę, i tyl-

Lecha Kaczyńskiego, przyznany poecie

zostal doświadczony dręczącymi go cho-

z prawdziwymi lwowskimi świętami. We

mówią o jego zamilowaniach i świetnej zna-

ko prawdę. Ten kto chce nie tylko zapelnić

pośmiertnie. Order odebraly: siostra po-

robami. I że wobec tego faktu przyjąl po-

wspomnieniach mojej mamy święta wiąza-

jomości dziejów sztuki, jej doglębnym zro-

strony, ale też potwierdzić zawód charak-

ety Halina i jego żona Katarzyna Herbert

stawę pokory, którą przejmująco wyrażal,

ly się z nastrojem absolutnej cudowności,

zumieniu. Książkę Beaty Lechnio otwiera

terem, powinien być odważny. Pisanie jest

z domu Dzieduszycka. Calość książki ,,Mój

między innymi, w dwóch swych ostatnich

w centrum której stal ojciec ­ w domowym

rysunek wspólczesnego artysty lubelskie-

próbą zmierzenia się ze światem, a myśli

wujek Zbyszek" to fascynujące silva re-

tomach poezji: ,,Elegii na odejście" oraz

narzeczu zwany Czarodziejem".

go Bernarda Homzika, na którym utrwalil

niezależne są pewnym aktem odwagi".

rum. Często poznajemy okoliczności malo

w ,,Epilogu burzy".

Także ewokacje Beaty Lechnio o jej

portret autora ,,Pana Cogito". To swoisty

Sądzę, że książka-album, którą staralem

znane. Na przyklad to, że poeta nie tylko

W tym zlożonym wizerunku zostaly

mamie odnoszą się w wielu fragmentach

uklon autorki i podziękowanie za inicjaty-

się lapidarnie scharakteryzować, w pelni

często bywal w podwarszawskim Otwoc-

wyeksponowane oczywiście liczne od-

do miasta Semper Fidelis. W poście 9 zaty-

wę i pracę.

spelnia także to oczekiwanie.

ku, mieście gdzie po wojnie zamieszkala

niesienia lwowskie, związane z miejscem

tulowanym ,,Siostra Zbigniewa Herberta"