23

nr 1 (461) 17­30.01.2025

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

żandarmerii w Krzywczycach p.

jednak przyszedl do przeko-

z nim bardzo często w teatrze

W końcu Zofia ulegla tym

nimi zaszlo po tym zniknięciu

Bulik i znane już szczególy rze-

nania, że należy się przede

i w Colosseum, zabawiając się

prośbom. Bardzo szybko oka-

adoratora nie wiadomo, jednak

komego samobójstwa uzupel-

wszystkim zająć śmiertelnie

nieraz do później nocy". Miesz-

zalo się, że pan kapitan ,,z calą

bez dlugich namyslów posta-

nil następującym urzędowym

ranną Reiterówną. Wkrótce po

kala z rodzicami przy ulicy

przyjemnością zawarl nową

nowily sprawę rozstrzygnąć

raportem. Pan Bulik siedzial na

mieście rozeszly się pierwsze

Żólkiewskiej, zaś z czasem pan

znajomość i nieraz szeptal Re-

,,po rycersku" ze zbroją w ręku.

posterunku, gdy nagle uslyszal

wiadomości o tym niezwyklym

kapitan zamieszkal w kamie-

iterównie do uszka slodkie

Za teren walki wybraly polan-

dochodzące z lasu strzaly rewol-

zamachu ,,samobójczym", wśród

nicy naprzeciw, ,,co naturalnie

slówka". I tak zwolna rozwijal

kę w lesie krzywczyckim, do

werowe. Slyszal wyraźnie, że

przyjaciólek Reiterówny i Man-

wplynęlo na jeszcze większe

się ten romans na dwie strony,

którego udaly się w towarzy-

padly dwa razy po dwa strzaly

nerówny natychmiast mówio-

zacieśnienie serdecznych wę-

lecz Mannerowna zniepoko-

stwie koleżanki, mającej pel-

i następnie osobno jeden strzal.

no, że to z pewnością z powodu

zlów". W biurze i poza pracą

ila się stosunkiem kapitana do

nić obowiązki sekundantki.

Równocześnie dwukrotne pa-

tego kapitana. Badania policyj-

Zofia Mannerówna wszyst-

koleżanki i nagle zażądala od

W ostatniej chwili, już przy

danie dwóch strzalów już na

ne wykazaly, że stosunek taki

kim opowiadala o ,,swoim ka-

kapitana, by dotrzymal daw-

ulicy Lyczakowskiej, trwo-

posterunku naprowadzilo go na

rzeczywiście istnial i wlaśnie

pitanie, o jego blond wąsach,

nych swych przyrzeczeń i oże-

ga ogarnęla ich serca, zabraklo

domysl, że w lasku odbywa się

byl powodem pojedynku". Kim

o jego czerwonych wylogach

nil się z nią. Ale poważny oficer

odwagi, więc" dla dodania sobie

pojedynek na pistolety. Podążyl

wlaściwie byly bohaterki owej

i o tym blogim uczuciu szczę-

z blond wąsem nawet w my-

animuszu chwycily się ordy-

wtedy szybko w kierunku od-

tragedii? Zofia Mannerówna

ścia, jakiego doznaje, gdy sie-

ślach nie mial takich zamiarów.

narnego środka", czyli wstąpily

glosu strzalów, a przybywszy na

urodzila się w rodzinie księgo-

dzi z nim w teatrze albo w Co-

,,Pan kapitan spostrzeglszy że

po drodze na wódkę, którą się

miejsce katastrofy, ujrzal przed

wego, zajętego w handlu żelaza

losseum". Koleżanki po prostu

to nie przelewki, natychmiast

silnie podniecily. W stanie tym

sobą okropną scenę. Na zie-

F. Rentschnera. Pracowala jako

żólkly z zazdrości, a niektóre

rozpocząl czem prędzej strate-

raźno przystąpily do spelnienia

mi leżala śmiertelnym strzalem

urzędniczka we lwowskiej filii

też chcialy poznać tak piękne-

giczny odwrót i w tym celu po-

swego zamiaru. Sekundantka

ugodzona mloda dziewczyna ­

wiedeńskiej firmy spedycyj-

go bohatera. Wśród nich byla

dal się o przeniesienie ze Lwo-

odliczyla kroki, wyznaczyla

nieopodal druga, lekko ranna.

nej ,,Caro i Jellinek". W wieku

i Gustawa Reiterówna. Byla ona

wa" i wkrótce istotnie zostal

miejsca i podala broń do reki.

Ale nadto widzial równocześnie

16 lat zakochala się w przystoj-

córką szynkarza i wlaściciela

przeniesiony do austriackiego

Chwila ciszy i padly strzaly...

calkiem wyraźnie jak powiada

nym oficerze c.k. armii kapita-

realności przy ulicy Sykstu-

garnizonu w dalekiej miejsco-

Cóż, epilog smutny. Jedna oka-

­ i ponad wszelką wątpliwość

nie-audytorze Janie L. Od tego

skiej. Pracowala w tym samym

wości Poli. Ze ,,zbolalym ser-

zala się na cmentarzu, druga ­

pewnie, że przed nim uciekla

czasu utrzymywala z nim gorą-

biurze spedycyjnym ,,Caro i Jel-

cem" zawiadomil o tym Zofię,

w więzieniu. A pan c.k. kapitan

trzecia jakaś panna, która, we-

cy stosunek milosny. Jak podaje

linek". Zazdrościla Mannerów-

również Gustawę. Ślad po nim

w nowym miejscu zakochal się

dle jego zdania, byla w tym wy-

,,Wiek Nowy":" Do niego należa-

nie jej adoratora i udając wierną

zaginąl, zaś we Lwowie zostaly

na pewno w nowej dziewczy-

padku sekundantką. Chcial ją

lo jej serce, jemu też poświęcala

przyjaciólkę namawiala Zofię

dwie zakochane kobiety, każda

nie. Trudno przecież w tym ży-

początkowo ścigać, po namyśle

caly swój wolny czas. Bywala

by zaznajomila ją z kapitanem.

z rozbitym sercem. Co między

ciu bez milości.

Wyróżnienie ,,Semper Fidelis"

tracą pamięć ­ tracą życie. Przy

humanitarną w Ukrainie 39

pomocy najmlodszego pokole-

razy, w tym roku już 13 wypraw.

nia Dolnoślązaków, ocalają tę

Odwiedzają także żolnierzy

GRAŻYNA ORLOWSKA-SONDEJ ­ dziennikarka

pamięć. Udokumentowali oni

walczących na froncie, pokazu-

w Internecie ponad sto tysięcy

ją okrucieństwo tej wojny. Aby

Grażyna

Orlowska-Son-

000 osób. Tylko nieliczni przy-

polskich mogil na wschodzie.

nie zatracić idei naszej akcji,

dej urodzila się w podlubelskiej

chodzili porozmawiać z kimś

Nie tylko porządkują cmen-

wolontariusze, którzy w ubie-

wsi 7 lipca 1949 roku, do któ-

życzliwym ­ większość prosila

tarze, również budują pomni-

gle wakacje nie mogli wyjechać

rej z Lublina przeprowadzili się

o pomoc. Te cotygodniowe dyżu-

ki, fundują tablice, upamięt-

do Ukrainy, porządkowali mo-

jej rodzice. Tam spędzila swoje

ry byly nie tylko dziennikarską

niają naszych rodaków, którzy

gily zeslańców w Kazachsta-

dzieciństwo. Kiedy ukończyla

slużbą. Staly się one calą machi-

spoczywają na obcej, chociaż

nie i polskie groby w Moldawii

Żeńskie Liceum Ogólnoksztal-

ną pomocy, często materialnej.

kiedyś swojej ziemi. Fundacja

i na Litwie. W tym roku planują

cące w Lublinie, wiadomo bylo,

Kilka razy w roku od ponad 20

Studio Wschód, którą Grażyna

również wyjazd do Kazachsta-

że pójdzie na polonistykę. W lu-

lat Grażyna Orlowska-Sondej

Orlowska-Sondej zalożyla po-

nu i Moldawii. W dzialaniach

belskim Radiu Studenckim zaj-

wozi dary za naszą wschodnią

nad 7 lat temu, oprócz przygo-

skierowanych na WSCHÓD,

mowala się kulturą. Uważala, że

granicę. Od 18 lat Święta Bożego

towania i koordynowania akcji

widać golym okiem wielkie

taka tematyka najbardziej nobi-

Narodzenia spędza wśród Pola-

MOGILĘ PRADZIADA OCAL OD

zaangażowanie mlodych ludzi,

lituje. Pracę magisterską pisala

ków na obczyźnie.

ZAPOMNIENIA, ufundowala

ich bezgraniczne oddanie ziemi

o teatrze wspólczesnym. Ale już

Pani Grażyna uważa, że na

obelisk pomordowanym w 1944

swoich przodków. wrażliwość

na podyplomowych studiach

Dolnym Śląsku każdy ma coś

z akcji porządkowania zapo-

roku mieszkańcom Hanaczowa

i ciekawość losów naszych ro-

dziennikarskich, na Uniwersy-

z Kresów: a to sąsiad zza Buga,

mnianych cmentarzy.

kolo Przemyślan, wybudowala

daków. Wiele razy rodzice tych

tecie Warszawskim, przekonala

a to swach ze Lwowa. Wśród ta-

W 2010 roku narodzilo się

pomnik ofiarom NKWD w Bo-

mlodych wolontariuszy pytają,

się, że życie jest ciekawsze niż

kich ludzi latwo jest coś dla Ro-

na Dolnym Śląsku prawdziwe

ryslawiu, zamontowala tabli-

co wy tam na Kresach robicie

teatr. Kiedy pojechala na pierw-

daków wyprosić, coś zalatwić.

pospolite ruszenie, pod haslem

cę na cmentarzu w Antoniówce

w tymi naszymi dziećmi, że one

szą praktykę reporterską do

Kresy potrzebują naszej pomo-

MOGILĘ PRADZIADA OCAL OD

kolo Lwowa, odbudowala cmen-

wracają jakieś inne, szlachet-

PGRu w Olsztyńskiem i pozna-

cy, ale przede wszystkim naszej

ZAPOMNIENIA. Ten projekt za-

tarz Legionistów w Rokitnie na

niejsze, bardziej dojrzale....

la twardych, pelnych namięt-

pamięci. Za wschodnią grani-

interesowal ponad 200 tysięcy

Wolyniu, odnowila pomnik

Grażyna Orlowska-Sondej

ności ludzi, dziennikarstwo

cą pozostali Polacy, stęsknie-

uczniów, którzy co roku zbierali

Żelaznej Brygady w Pasiecz-

za swą wspanialą dzialalność

stalo się pasją. Za cykl reporta-

ni za ojczyzną, spragnieni każ-

symboliczne zlotówki, przezna-

nej i Zielonej, rekonstruowala

zostala wielokrotnie uhonoro-

ży na ten temat zostala wyróż-

dego kontaktu z przybyszami

czone na porządkowanie pol-

wojskową mogilę w Niżniowie

wana. Otrzymala Zloty Krzyż

niona w konkursie Tygodnika

z Macierzy. Zostaly też polskie

skich cmentarzy na Wschodzie.

w woj. stanislawowskim.

Zaslugi (2005) i Krzyż Oficer-

Kulturalnego.

cmentarze, bardzo często zapo-

W czasie wakacji armia mlo-

Wszystkie te wydarzenia

ski Orderu Odrodzenia Polski

Do Wroclawia przyjechala

mniane, zrujnowane, wdeptane

dych ludzi porządkowala groby

dokumentuje od 22 lat w tele-

(2018), kilka resortowych od-

za mężem, ale i zainteresowana

w ziemię, a jednak dramatycz-

naszych przodków, uczyla się

wizyjnym programie STUDIO

znaczeń przyznanych przez

historią tej ziemi. Na początku

nie nawolujące o pomoc. Rato-

na Kresach patriotyzmu i pol-

WSCHÓD, a od czterech lat nosi

Ministerstwo Kultury i Dzie-

jej pracy w TV Wroclaw tropila

waniem kresowych mogil Gra-

skiej historii. Wielu odnalazlo

on nazwę WSCHÓD i ukazuje

dzictwa Narodowego, również

tajemnice Dolnego Śląska, za-

żyna Orlowska-Sondej zajmuje

miejsca, gdzie mieszkali ich

się co tydzień w TVP Polonia.

Medal Edukacji Narodowej oraz

inspirowana przez jej promoto-

się prawie 24 lata. Zaczęlo się

dziadkowie i pradziadkowie.

Zrealizowala ponad 1 500 od-

kilkanaście przyznanych przez

ra na studiach dziennikarskich,

w 1999 roku od apelu mieszkań-

Spotkania z ziemią przodków

cinków. To największe w Polsce

organizacje kresowe i komba-

znanego reportażystę Krzysz-

ców Kolomyi, którzy nie chcieli

byly zawsze wzruszające i nie-

kresowe archiwum, to również

tanckie. Najbardziej ceni sobie

tofa Kąkolewskiego. Między

pozwolić na likwidację swojej

zapomniane. Wolontariusze po-

dokumentacja najważniejszych

nagrodę, Parlamentu Europej-

innymi odkryla, że w Pieruszy

zabytkowej nekropolii ­ pa-

rządkowali również cmenta-

wydarzeń w Ukrainie, Litwie,

skiego z 2009 roku ,,za budo-

kolo Wolowa, Niemcy ukryli

miątki po przodkach. Wówczas

rze w polskiej wsi Wierszyna

Bialorusi, ale również na Sy-

wanie mostów między Europą

pod koniec wojny część skar-

Grażyna Orlowska-Sondej zro-

na Syberii i groby zeslańców

berii, w Kazachstanie, w Mol-

Środkową i Wschodnią" i medal

bu króla Priama. Resztki tego

zumiala jak silna jest magia Kre-

w pólnocnym Kazachstanie.

dawii i na rumuńskiej Buko-

Rajdu Katyńskiego ,,Za Twoje

skarbu odkopala pod koniec lat

sów na Dolnym Śląsku. Na apel

W rekordowym 2019 roku ob-

winie, wszędzie tam, gdzie

Polskie Serce".

osiemdziesiątych i zrealizowa-

Rodaków z Kolomyi odpowie-

jęli opieką 150 kresowych ne-

żyją nasi rodacy i biją polskie

Choć nie jest kresowian-

la na ten temat kilka telewizyj-

dzialo tysiące osób. Cmentarz

kropolii, w zachodniej i środ-

serca. Obecnie wrócila ze swo-

ką, ani nie pochodzi z rodziny

nych reportaży.

zostal odbudowany i ponownie

kowej Ukrainie, na których

jej 527 podróży na Wschód. Od

kresowej, jej polskie serce za-

Od początku swojej pracy

poświęcony w 2004 roku. Potem

pracowalo 1 200 uczniów, stu-

roku wszystkie te wyjazdy

wsze mocniej bije na Kresach.

dziennikarskiej byla blisko wi-

przyszedl czas na ratowanie ko-

dentów i nauczycieli. Pozo-

zdominowala wojna w Ukra-

Doceniając jej zaslugi Poznań-

dzów. Opowiadala o ich proble-

lejnych nekropolii w Drohoby-

stawili po sobie wielkie dzie-

inie. Wolontariusze, którzy do-

ski Oddzial Towarzystwa Mi-

mach i dramatach, zalatwiala

czu, Tuliglowach, Podhajcach,

lo: tysiące ocalonych mogil, ale

tychczas zbierali symbolicz-

lośników Lwowa i Kresów Po-

sprawy czasem beznadziejne.

Żytomierzu,

Berdyczowie,

także nieopisaną wdzięczność

ne zlotówki na porządkowanie

ludniowo-Wschodnich w 2024

Przez 17 lat do Dolnośląskiego

Lubarze, Moczulance. Od daw-

bezradnych dotąd strażników

mogil, teraz pomagają ofiarom

roku przyznal jej wyróżnienie

Magazynu Reporterów, a potem

na pani Grażyna spędza każde

tych cmentarzy, naszych roda-

wojny, również naszym roda-

w postaci Lwa Semper Fidelis.

do Reporterów w Drodze ­ pro-

wakacje na kresowych cmen-

ków, do których powrócil ka-

kom, którzy często w tej woj-

BIULETYN INFORMACYJNY NR 1

gramów, które redagowala i pro-

tarzach, nawet kiedy wybuchla

walek ojczyzny. Bo ojczyzna to

nie są zapomniani i bezbronni.

(124) ROK 36 ODDZIAL W POZNANIU,

wadzila, zglosilo się ponad 60

pandemia, nie zrezygnowala

ziemia i groby. A narody, które

W ubieglym roku byli z pomocą

STYCZEŃ ­ GRUDZIEŃ 2024