25

nr 1 (461) 17­30.01.2025

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

a wiele ­ poza splodzeniem licz-

Jednak dość rychlo mama,

Peltwią stoczyl bitwę pod Za-

nego potomstwa ­ wskazuje

,,Maria z Balabanów Maria Do-

dwórzem. Śmierć ponieśli wla-

też na jego wielki temperament

świadczona" ­ jak Ją określil że-

ściwie wszyscy obrońcy Lwowa,

i fantazję. Żona pochodzila spod

gnając się z tym światem wnuk-

w liczbie ok. 330. Ten epizod woj-

Gródka Jagiellońskiego z rodziny

-Poeta, spostrzegla, że coś dręczy

ny polsko-bolszewickiej zwany

osadników-rolników, przyby-

Jej ukochanego Bolka. Skoro zaś

jest slusznie polskimi Termopi-

lych jeszcze za cesarza Józefa II

dowiedziala się o wszystkim,

lami. Z tym, że Spartiaci pod wo-

z Nadrenii. Byla pierwszą w ro-

nie bylo żadnej możliwości, by Jej

dzą Leonidasa nie zdecydowali

dzinie, a może i w calej wsi, któ-

o losach wojny, a nawet nie obro-

wyperswadować podjęcie ,,misji

ra zdecydowala się poślubić Po-

nili Aten przed ich spaleniem

dyplomatycznej". Mimo wszel-

laka. Byl to więc mezalians, ale

przez barbarzyńców. Natomiast

kich wątpliwości byla do tego

bez tytulów arystokratycznych

te kilka godzin, które budionow-

bodaj najodpowiedniejszą oso-

w tle. Niemniej, wszystkie dzieci

cy strawili na wybiciu i wymor-

bą. O ile mi wiadomo, po wyslu-

z tej familii otrzymaly godziwe

dowaniu chlopców pod Zadwó-

chaniu pelnej relacji przejęla się

wyksztalcenie, a pierworodny

rzem sprawily, że Konarmia nie

równie mocno sytuacją syna, co

syn poszedl w profesory Aka-

zrujnowala nadpeltwiańskiego

i jego bogdanki. Byla niewia-

demii Medycznej już we Wro-

grodu i spóźnila się z interwencją

stą dziewiętnastego stulecia

clawiu, na razie kontentując się

w bitwie warszawskiej, na któ-

i zapewne jej poglądy na oby-

przewagami sportowymi, a po-

rej wyniku pewnie by zaważyla.

czaje towarzyskie niedalekie od

tem i asystenturą miejscowego

Byl to zlowrogi cień nad lwow-

żywionych przez Józefa Kania-

skim losem Herbertów. W Lekcji

uniwersytetu. Urodzona w 1900

ka, ale tym bardziej wspólczula

laciny, a więc wspominając swe

r. Maria byla jedną ze starszych

dziewczynie. Równocześnie wi-

sióstr Kaniakówien, a z racji

gimnazjalne czasy, o przyjściu

dok drobnej, starszej już wdowy,

wspomnianego  temperamen-

bolszewików Herbert napisze

która z pelnym zaangażowaniem

tu i nieskrępowanej wyobraźni

nie inaczej tylko: ,,Pracowaliśmy

przemawiala za mlodymi, musial

zostala odkomenderowana do

w pocie czola. Zbliżala się pora

zmiękczyć serce Ojca, któremu

opieki nad mlodszym rodzeń-

owocobrania: w następnym roku

być może i żona przypomniala

stwem. Matka bowiem byla sla-

mieliśmy przejść do poezji Katu-

w międzyczasie, iż sam wstą-

ba i jak nie chora, to w pologu,

lusa i Horacego. Ale wtedy wkro-

pil na ślubny kobierzec wbrew

więc jej funkcje w domu niczym

czyli barbarzyńcy".

woli swych przyszlych teściów.

role byly rozpisane pomiędzy te

Na razie wszakoż zapanowal

Bądź, co bądź, choć na ślubie po-

kruchy, ale jednak pokój. W dniu

bardziej podrośnięte dziewczę-

kazal się jeden z Leniusów, brat

5.VII.1921 r., czyli niemal do-

ta. Być może ze względu na ową

panny mlodej, to potem jej rodzi-

kladnie 32 i pól roku po swych

praktykę wyslano ją do semina-

na nie utrzymywala kontaktów

rodzicach, Boleslaw Herbert po-

rium nauczycielskiego. Ukoń-

z Kaniakami. Wlaściwie sto-

prowadzil do oltarza Marię z Ka-

czyla je chwalebnie, ale pierwszą

sunki nawiązano dopiero w cza-

niaków. Nie wiem, czy od razu

pracę dostala w podlwowskiej

sie okupacji rosyjskiej Lwowa,

przystąpil do poszukiwania no-

wsi o czysto ukraińskim cha-

kiedy ojciec rodziny zostal ewa-

wego mieszkania, bo jak wspo-

rakterze, stając się z miejsca

kuowany z CK Namiestnictwem,

PODWÓRZE Z WIDOKIEM NA MIESZKANIE HERBERTÓW PRZY UL.

minalem dwupokojowy lokum

przedmiotem zapalów tamtejszej

ale musial na miejscu pozostawić

LYCZAKOWSKIEJ 55 (1 PIĘTRO)

przy pl. Smolki mialo swe duże

męskiej mlodzieży. Toteż rychlo

liczną rodzinę. Wówczas to po-

jawil się ojciec Cristine de domo

plusy. Może więc trochę czasu

zostala ewakuowana do domu

odpowiedni podarunek. Tylko

że moja Babcia, jako mloda mę-

kontentowano się starą siedzi-

rodzicielskiego...

Lenius, pewnie wiedziony lito-

skąd mial na to wziąć pieniądze.

żatka nie umiala gotować, bo do

bą, ale z calą pewnością musiano

Jako się rzeklo, Boleslaw

ścią, bo w mieście panowal nie-

Jakoś utrzymywal siebie i matkę,

tej pory zajmowala się mlod-

ją uznać za zbyt ciasną w chwili,

i Maria od tamtego Parysowe-

dostatek. Zastawszy dom córki

ale teraz kontentowal się żoldem

szym rodzeństwem. Wiem też,

kiedy stalo się jasne, że na świat

go wyroku mieli się ku sobie. Po

zadbanym, swe wnuki dobrze

Najjaśniejszej Rzeczypospolitej,

że Jej teściowa wykazywala się

przyjdzie  pierwsze  dziecko.

pewnym okresie potajemnych

wychowanymi i się ksztalcący-

który dla mających rangę po-

w tej dziedzinie sporą ekspe-

Jeszcze przed jego narodzinami

spotkań nastąpila katastro-

mi, przekonal się do życiowych

rucznika starczal glównie na pa-

riencją, ale w tradycji rodzinnej

Boleslaw Herbert z obu Mariami

fa. Podczas spaceru, trzymając

decyzji córki, które tak potępial.

pierosy, których mój Dziadunio

nie ma śladu po napomnieniach

przeniósl się na ul. Lyczakow-

się za ręce i wychodząc z jakiejś

Te kontakty nie byly zbyt dlugie,

byl prawdziwym smakoszem,

i szkoleniu świeżo upieczo-

ską 55, tuż za miejscem, gdzie ów

bramy natknęli się na ojca mlo-

bowiem Leniusowie wyemigro-

więc nigdy nie palil byle czego.

nej pani domu. Dziadek to mu-

dej damy. Ona szybko przedsta-

owiany lwowską legendą trakt

wali rychlo do Kanady, ale pomo-

I tu znów wybawcą okazala się

sial inaczej rozwiązać, co uczy-

rozszerza się przed kościolem św.

wila swego przyjaciela, ale Józef

gly przetrwać familii mej Babci

moja prababcia (babcia Poety),

nil z wrodzonym sobie taktem

Antoniego lącząc się z niewiel-

Kaniak przybral postać grado-

aż do powrotu jej ojca.

która wręczyla synowi swoje

i talentem. Jednak w znalezieniu

tak szczęśliwego modus viven-

kim, lokalnym targiem (bazar-

wej chmury, z której, co gorsza,

Wreszcie i uczucie lączące

kolczyki, wlaściwie jedyny pa-

di nie lekceważylbym udzialu

kiem). Moja matka Halina Jadwi-

padl grom w postaci wypowie-

mlodych nie bylo do wzgardze-

miątkowy klejnot z początków

ga przyszla więc na świat już jako

dzianych z naciskiem slów: ,,Od

nia. Józef Kaniak byl czlowie-

swego malżeństwa, a wspomi-

,,Marii Doświadczonej", wlaśnie

obywatelka Lyczakowa, a stalo

takich prezentacji jest dom, a nie

kiem bynajmniej nie najwęż-

nany na początku tej opowieści.

,,Doświadczonej" oraz cieplej

ulica!". Tylko tyle i aż tyle. Mlodzi

się to 17.III.1923 roku. Kilkana-

szych horyzontów. To po nim

Trudno się dziwić, że jej synowa

i życzliwej.

ście miesięcy później, 29.X.1924

puścili swe dlonie, a plonąca ży-

i w skutek jego ogrodniczej pasji

tak bardzo byla do nich przywią-

Niestety nie wiem doklad-

r., urodzil się przyszly poeta, Zbi-

wym ogniem na obliczu bogdan-

matka Poety odziedziczyla po-

zana, a po śmierci męża (zmarl

nie, kiedy nastąpily zaręczyny

gniew. Daty dzienne mają tu swe

ka potulnie podreptala za swym

wiedzenie: ,,Kwiat nie zawola,

w 1963 r., więc przez 17 lat byla

Boleslawa Herberta i Marii Ka-

znaczenie, bowiem w tej rodzinie

rodzicielem. Dla Boleslawa Her-

kwiat nie poprosi". Kilkanaście

wdową) wlaściwie się z nimi

niakówny. Jednak jakoś trudno

obchodzi się zarówno imieniny,

berta zacząl się okres prawdziwej

lat później pochylając się nad

nie rozstawala. Gest ów nie byl

mi sobie wyobrazić, by nastąpilo

jak i urodziny. Opiera się to na

męki. Jego ukochana byla skom-

kolyską najmlodszego wnuka

tylko znakiem matczynego od-

to wcześniej niż jesienią 1920 r.

promitowana w oczach rodziny,

realistycznym zalożeniu, że ży-

wyglosil równie sentencjonal-

dania, ale też glębokiej sympatii

Historia ich poznania się, wy-

cie bywa trudne, więc sensownie

a on nie mógl niczego przedsię-

nie: ,,Czas robić miejsce mlodym",

dla przyszlej synowej. Obie pa-

żej przeze mnie opisywana, ma

jest sobie je uprzyjemnić podwój-

wziąć. Z bliskich przy sobie mial

co niestety okazalo się prorocze,

nie bowiem ­ wbrew wszelkim

w sobie pewną lekkość, pomimo

nymi obchodami uroczystości

tylko Matkę, ową Herbertowską

bo kilka miesięcy potem prze-

stereotypom w tej materii roz-

silnych emocji jej glównych bo-

ku czci każdego czlonka familii.

,,Marię z Balabanów". To raczej on

niósl się do lepszej rzeczywi-

powszechnionym ­ bardzo się

haterów. A przecież jeszcze latem

Jednak wiedziony przyrodzoną

powinien się nią zajmować, a już

stości. Poza tym byly i względy

kochaly i byly sobie bliskie. Dla

1920 r. na Lwów ciągnęla bolsze-

pragmatycznością mój Dziadek

rola swatki wydawala się dla niej

praktyczne. Pan Bóg poblogo-

Marii z Balabanów pojawiająca

wicka nawala, w postaci ,,slaw-

niezbyt odpowiednia. Dwukrot-

jedno z nich postanowil polą-

slawil go licznym potomstwem,

się w jej życiu Maria z Kania-

nej" armii konnej Budionnego.

czyć, bowiem Halinka i Zbyszek,

nie ją zostawial pod Boską opie-

ale glównie żeńskim. Posiadanie

ków byla kimś w rodzaju wy-

Lepiej zresztą byloby powiedzieć

zwany Beniem, celebrowali je ra-

ką, kiedy wyruszal do Krakowa

licznych córek na wydaniu bylo

czekiwanej córki, której niedane

,,oslawionej" Konarmii, której

zem, albowiem w urodziny sio-

do Legionów w 1914 r., a potem

sporym klopotem dla ówcze-

jej bylo mieć, bo powila czterech

glównymi tytulami do wątpliwej

stry przypadaly imieniny brata.

1 XI 1918 r., by przekradać się do

snych ojców. Co prawda poten-

chlopców (dwóch pierwszych

chwaly staly się zbrodnie, mor-

To oczywiście anegdotyczny

swoich w czas obrony Lwowa.

cjalny zięć nie posiadal żadnego

zmarlo we wczesnym dzieciń-

dy i wszelkiego rodzaju przejawy

Mieszkali we dwoje w malym

szczegól, niemniej na ul. Lycza-

majątku, ale też nie oczekiwal

stwie na dyfteryt). Natomiast

barbarzyństwa. Jej ,,wódz" przed

mieszkanku w samym centrum

kowskiej i na granicy pomiędzy

posagu. Mial 28 lat, i już byl dok-

synowa miala wreszcie ,,dla sie-

wyruszeniem obiecywal swym

jej górną a dolną częścią (w XIX

przy placu Smolki, z widokiem

torem praw od 1918 r., co przy

bie" czulą rodzicielkę, w zastęp-

podwladnym lupy i kobiety. Oni

w. byly to dwie wyodrębnione

na pomnik wybitnego kreatora

wszystkich zawirowaniach wo-

stwie wlasnej mamy, która ciągle

już widzieli wieże miasta ­ swej

na planach miasta drogi) na po-

galicyjskiej polityki liberalnej.

jennych robilo pewne wrażenie.

byla nie w pelni sil. Kiedy więc

glównej zdobyczy, co zdawalo się

czątku lat 20. uwite zostalo nowe

Drugi z braci Herbertów miesz-

Umówiono się więc, że mlodzi się

wiele lat później w wierszu Sio-

zapowiadać zrealizowanie ich

gniazdo rodzinne; pelnoprawne,

kal wówczas w odleglym Pozna-

pobiorą, kiedy Boleslaw Herbert

stra Herbert umieści frazę: ,,bylo

najdzikszych fantazji. Jeszcze 17

niu. Ale jakże tu konfrontować

bo zagościly w nim pisklęta.

opuści szeregi Wojska Polskiego.

to tak proste jak zamienienie

sierpnia 1920 r. samodzielny od-

to kruche Matczysko z tym po-

Wszakoż kandydat na męża

miejsca przy stole/gdy rodzi-

dzial wydzielony Romana Abra-

Rafal Żebrowski byl naj-

tężnym ojcem wybranki ­ tym

stanąl znów przed nie lada dy-

ce wyszli i babka pozwalala na

hama, syna profesora lwowskie-

bliższym krewnym Zbigniewa

bardziej, że pierwsze i jak dotąd

lematem, bowiem jeśli mial się

wszystko", nie bylo w niej ani

go, dowodzony podówczas przez

Herberta ­ synem jego siostry

jedyne spotkanie nie bylo nazbyt

zaręczyć z Marią Kaniaków-

okruszyny przesady. Uświada-

kpt. Boleslawa Zajączkowskie-

Haliny Herbert-Żebrowskiej.

obiecujące.

ną, to powinien jej wręczyć

miam sobie nawet w tej chwili,

go, 33 kilometry od grodu nad