16

nr 3 (463) 14­27.02.2025

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

O nowej książce ,,Stefan Szajdak. Utwory zebrane.

Poeta autentysta. Wspólzalożyciel grupy poetyckiej ,,Wolyń"

Pod koniec ubieglego roku

by ukazać jak najlepiej jej osobliwość i nie-

na Wydziale Humanistycznym Katolickie-

miala miejsce w Muzeum

zwyklość. Szereg utworów nawiązuje do

go Uniwersytetu Lubelskiego, przerwane

Niepodleglości w X Pawilonie

tamtejszym legend i podań. Z pewnością

przez wybuch kataklizmu.

Cytadeli w Warszawie

wiersze te uprawniają do nazwania Ste-

Manifest grupy poetyckiej ukazal się

promocja nowej książki

fana Szajdaka, ,,piewcą Wolynia", tak jak

w 1935 roku w czasopiśmie ,,Wolyń", wy-

,,Stefan Szajdak. Utwory

przysluguje to miano bez wątpienia jesz-

dawanym w Lucku, a redagowanym wów-

zebrane. Poeta autentysta.

cze kilku innym twórcom z Poetyckiej Gru-

czas przez Józefa Lobodowskiego, później

Wspólzalożyciel Grupy

py ,,Wolyń".

­ po II wojnie światowej ­ jednego z naj-

Poetyckiej ,,Wolyń"

Osobny rozdzial najnowszej publika-

slynniejszych poetów polskiej emigracji,

opublikowanej w 2024 roku.

cji odnosi się do powojennej dzialalności

wspólpracownika paryskiej ,,Kultury"

Spotkanie z autorem książki

artystycznej i kulturotwórczej Stefana

i zwolennika zbliżenia polsko-ukraińskie-

prof. Lechem Wojciechem

Szajdaka po powrocie do kraju, aż do

go. Manifest podkreślal, że wszystkich

Szajdakiem, synem poety,

jego śmierci. Książka zawiera też relacje

tych twórców lączy ,,przeszlość i przy-

nie zgromadzilo zbyt

ze spotkań autorskich Lecha Wojciecha

szlość dumnego Wolynia". Poetów tych

wielu sluchaczy, a szkoda,

Szajdaka promującego swe kolejne, cenne

inspirowala najwyraźniej niezwykla, kre-

bo książka to ogromnie

publikacje. Przynosi też wnikliwe opinie

sowa przestrzeń z calą jej wyjątkowością

cenna, podsumowująca

i refleksje o twórczości Stefana Szajdaka

przyrodniczą i bogactwem różnorodnych

calą dotychczasową wiedzę

pióra Stanislawa Czernika z 1935 r. oraz

kultur, przede wszystkim polskiej, rusiń-

PORTRET STEFANA SZAJDAKA

o tej niezwyklej postaci

Józefa Czechowicza z 1938 r. Do calości

skiej (ukraińskiej), żydowskiej, ormiań-

AUTORSTWA CHRYSTIANA

jaką byl Stefan Szajdak,

zostal też wlączony esej ,,W pieśni powią-

skiej, czeskiej. Poeci publikowali nie tylko

GOMOLCA, SUCHY PASTEL 2017

prezentująca wszystkie jego

żę Wolynia urodę". O odkrytych ostatnio

w czasopiśmie ,,Wolyń", ale w redagowa-

(LECH W. SZAJDAK, ARCHIWUM

wiersze, także te odnalezione

wierszach Stefana Szajdaka" pióra piszą-

nej przez Czeslawa Janczarskiego rubryce

RODZINNE)

ostatnio w niskonakladowych

Kolumna Poetycka Grupy Literackiej Wolyń.

cego te slowa.

periodykach przedwojennych.

Byl to dodatek do ,,Życia Katolickiego" wy-

w 2019 roku tomik ,,Стефан Шайдак.

Bez wątpienia omawiana

Autor zbieral i opracowywal

dawanego przez Kurię Biskupią w Lucku

Bибpaнe" (tlumaczenie na język ukraiń-

publikacja przyczynia

teksty swojego ojca przez 12

oraz w ,,Okolicy Poetów" piśmie ukazują-

ski B. Stolarczuk, A. Fiedoryszina) oraz

się do popularyzacji

lat podczas licznych kwerend

cym się z w Ostrzeszowie i innych.

w 2025 roku tomik zawierający wolyń-

w bibliotekach i archiwach

polskiej kultury

Po wybuchu II wojny światowej Grupa

skie wiersze poety pt. ,,Stefan Szajdak.

polskich, ukraińskich

ta ulegla rozproszeniu, a losy poszczegól-

Pieśni Wolynia. Стефан Шайдак. Пісні

literackiej Wolynia

i rosyjskich. Ta niezwykla

nych jej twórców byly często bardzo tra-

Волині" (wybór wierszy i opracowanie

w okresie dwudziestolecia

publikacja wydana zostala

giczne, tak jak Jana Zygmunta Rumla czy

tekstu ­ Lech W. Szajdak, przeklad wier-

międzywojennego, poetów

w 20. rocznicę śmierci Stefana

Zuzanny Ginczanki. Z chwilą wejścia na

szy na język ukraiński ­ Oksana Stadnyk,

Grupy Poetyckiej ,,Wolyń",

Szajdaka, 80. rocznicę bitwy

Wolyń armii radzieckiej 17 stycznia 1939

omówienie twórczości przedwojennej S.

szczególnie twórczości

pod Monte Cassino, w której

roku Stefan Szajdak zostal aresztowany,

Szajdaka ­ Svitlana Sukharieva)

i jej wspóltwórcy Stefana

uczestniczyl jej bohater

a następnie zeslany do obozu pracy na

Szajdaka.

Warto wspomnieć, że

oraz 70. rocznicę powstania

Syberii. Tam pracowal ciężko przy budo-

w ostatnich latach pojawil

Biblioteki Pedagogicznej

Warto może jeszcze wspomnieć, że

wspólczesnych. Okladkę ubogaca piękny

wie linii kolejowej w niezwykle trudnych

się caly szereg publikacji

w Środzie Wielkopolskiej,

jeśli chodzi o dzialalność wystawienni-

linoryt autorstwa Jerzego Jankowskiego

warunkach. Trafil na Syberię ­ tak jak

którą wspóltworzyl i byl

na temat Grupy Poetyckiej

czą, że pierwsza w dziejach naszej kultury

do wiersza ,,Mój stól" z 1935 r. Książka

wielu Polaków ­ bez żadnego wyroku są-

jej najdlużej pracującym

wystawa pt. ,,Portret z wierszy i pamięci.

zawiera również zdjęcia licznych i uni-

dowego. Na mocy ukladu Majski ­ Sikorski

,,Wolyń", począwszy

dyrektorem.

Grupa Poetycka Wolyń" zaprezentowa-

kalnych dokumentów. Przede wszystkim

zostal zwolniony z lagru i zglosil się do II

od książki Jadwigi

na zostala w Muzeum Anny i Jaroslawa

zaś szczególowe informacje biograficzne,

Korpusu Polskiego Generala Wladyslawa

Sawickiej ,,Wolyń poetycki

Iwaszkiewiczów w Stawisku w 2017 roku,

dotyczące calego życiorysu poety, ale też

Andersa. Slużyl w III Dywizji Strzelców

MARIUSZ OLBROMSKI

w przestrzeni kresowej"

a zainicjowana i opracowana wspólnie

wnikliwy opis jego dzialalności literackiej

Karpackich dowodzonej przez gen. Broni-

wydanej w Warszawie

przez Lecha W. Szajdaka i piszącego te

w okresie międzywojennym, na terenie

Zanim przedstawię refleksje o niej,

slawa Ducha. Bral udzial w calej kampanii

w 1999 r.

slowa. Ekspozycja powędrowala następ-

Wielkopolski i jego związków z grupą po-

chcialbym lapidarnie przypomnieć o tym

wloskiej, w tym w walkach o Monte Cas-

Jeśli chodzi o twórczość Stefana Szaj-

nie do wielu ważkich dla kultury miejsc

etycką Autentystów oraz z wydawanym

ważnym zjawisku artystycznym w naszej

sino toczących się od 11 do 18 maja 1944

daka to przypomnienie jego poezji i biogra-

w Polsce, między innymi do Wroclawia,

przez Stanislawa Czernika periodykiem

kulturze literackiej dwudziestolecia mię-

roku, za co zostal odznaczony Krzyżem

fii wspólczesnym pokoleniom jest przede

do Domku Miedziorytnika, gdzie byla pre-

,,Okolica Poetów". Opublikowane w niej

dzywojennego, jakim byla Grupa Poetycka

Monte Cassino.

zentowana dzięki życzliwości Marka Sta-

wszystkim zaslugą prof. Wojciecha Lecha

zostaly wiersze Stefana Szajdaka oglo-

,,Wolyń". Powstala ona w latach trzydzie-

16 lipca 1947 roku wrócil na pokladzie

Szajdaka, wielokrotnego uczestnika Dialo-

nielewicza, dyrektora tej galerii. Ukazal

szone w Kolumnie Debiutantów ,,Okolicy

stych na terenie Wolynia ­ stąd jej nazwa

okrętu z Edynburga do kraju. Zamieszkal

gu Dwóch Kultur, który zarówno twórcom

się wówczas cenny i ciekawie opracowany

Poetów" (1935 r.) i w okresie późniejszym

­ a wspóltworzyli ją: Czeslaw Janczarski

w Środzie Wielkopolskiej, gdzie począt-

Grupy Poetyckiej ,,Wolyń", a szczególnie

katalog tej wystawy. Następnie zawędro-

oraz w innych czasopismach. Poznajemy

(inicjator utworzenia), Waclaw Iwaniuk,

kowo pracowal jako nauczyciel w szkole

dzialalności artystycznej swego ojca, po-

wala do Krzemieńca na Dialog Dwóch Kul-

też jego dzieje na terenie Wolynia, gdzie

Stefan Szajdak i Zygmunt Jan Rumel.

podstawowej. Później pracę tę lączyl też

tur. W Krzemieńcu, opracowana w wersji

święcil wiele uwagi i ogrom wysilku ba-

nauczal w Lucku, Równiem i w Kiwercach,

Z Grupą wspóldzialali następujący poeci:

z funkcją bibliotekarza w bibliotece pe-

bilingwicznej, z przekladem tekstów na

dawczego. Dokonal ­ jak wspomnialem

początki wspólpracy i zawiązane przyjaź-

Stefan Bardczak, Zuzanna Ginczanka, Jó-

dagogicznej. Od 1966 roku aż do przejścia

­ odkryć wielu zapomnianych utworów

język ukraiński, zostala wyeksponowana

nie z czlonkami Grupy Poetyckiej ,,Wolyń",

zef Lobodowski, Jan Śpiewak, Wladyslaw

na emeryturę w 1975 byl dyrektorem tej

ojca, które odnalazl ostatnio w przedwo-

w muzeum Juliusza Slowackiego, a następ-

a także wszystkie utwory literackie, jakie

Milczarek, Bazyli Podmajstwicz oraz Zofia

biblioteki. Do końca życia tworzyl ogla-

jennych niskonakladowych periodykach

nie przekazana jako dar strony polskiej,

przed wojną zdolal opublikować w ramach

Wierzbicka. Blisko wspólpracowal z twór-

szając swe utwory w wielkopolskich

literackich. Wykazal się w tych pracach

a konkretnie Muzeum Anny i Jaroslawa

dzialalności tej grupy.

cami tej Grupy Józef Czechowicz. Nie miala

periodykach, publikując kolejne, cenne

Iwaszkiewiczów w Stawisku, którego pra-

godną podziwu wytrwalością i wnikliwo-

We wspomnianych utworach wolyń-

ona wspólnego programu artystyczne-

książki poetyckie, recenzje książek histo-

ścią. Pojawily się liczne opracowane przez

cami wówczas kierowalem jako dyrektor.

skich, można odnaleźć zarówno zapis jego

go realizowanego konsekwentnie przez

rycznych, scenariusze do filmów peda-

Lecha W. Szajdaka książki. To bilingwiczna

Później wystawa prezentowana byla

osobistych przeżyć, losów początkującego

wszystkich jej czlonków.

gogicznych, uczestnicząc w spotkaniach

Antologia Poezji Grupy Poetyckiej ,,Wolyń"

jedynie przez prof. Lecha W. Szajdaka

pedagoga, mlodego pioniera, który odważ-

Bez wątpienia miala charakter nowa-

autorskich i wydarzeniach kulturalnych.

w dwóch częściach (2018 i 2019). Z kolei

w następujących miejscach: Palac Dzia-

nie wyruszyl z Wielkopolski, z rodzinnych

torski, a jej pojawienie się bylo tym cen-

W sumie 30 utworów udalo mu się opu-

w Środzie Wielkopolskiej, mieście, gdzie

lyńskich, Poznań (2018 r.), Muzeum Ro-

stron, na nieznany mu wcześniej teren.

niejsze, że tamtejsze środowisko intelek-

blikować na Wolyniu przed II wojną świa-

Stefan Szajdak osiadl po II wojnie świa-

mantyzmu, Opinogóra (2019 r.), Narodo-

Także zapis ówczesnych realiów tam-

tualne bylo niewielkie. Trzeba wspomnieć,

tową. Tym bardziej jest cenne odnalezienie

towej, pracowal i tworzyl, ukazala się

wa Biblioteka Medyczna Ukrainy, Kijów,

tejszego życia kresowego, jak i ciekawe

że na tym terenie nie dzialal wówczas ża-

jego opublikowanych i zapoznanych po

w 2021 roku bogato ilustrowana książka-

świadectwo jego zmagań i nowatorskich

Ukraina (wersja polsko-ukraińska) (2019

den uniwersytet, oprócz ludowego w Ró-

wojnie utworów wlączonych do najnow-

-biografia Stefan Szajdak. Poeta Auten-

poszukiwań poetyckich, ambitne odkry-

r.), Środa Wlkp. (wersja polsko-ukraińska)

żynie. Absolwenci Liceum Krzemienieckie-

szej o nim książki. Dzisiaj wraca tak ­ jak

tysta. Wspólzalożyciel Grupy Poetyckiej

wanie osobnej, literackiej drogi. Wreszcie

(2022 r.), Lucian Blaga Library, Cluj Napo-

go i innych szkól gimnazjalnych, a także

inni twórcy tej grupy ­ w żywy obieg na-

,,Wolyń.

­ co równie ciekawe ­ utwory te zawierają

ca, Rumunia, (wersja polsko-rumuńska)

ci już pracujący, często rozpoczynali tuż

szej kultury literackiej, nie tylko w Polsce,

Z kolei w Warszawie w roku 2023 opu-

sugestywne obrazy przestrzeni wolyń-

(2022 r.), Muzeum Niepodleglości, War-

przed wybuchem II wojny światowej stu-

ale i na Wolyń, bo jego wiersze ukazaly się

blikowano jego książkę Grupa Poetycka

skich ,,malowanych" slowem, tamtejszej

szawa, (wersja polsko-ukraińska) 2023 r.),

dia na uczelniach w glębi kraju. Tak bylo

także w Ostrogu, w 2015 r., w ramach serii

,,Wolyń" ­ geneza, przedstawiciele, wiersze

przyrody, realiów życia. Przynoszą slow-

Ilowa, Biblioteka Kultury, VIII Bukowiński

na przyklad z Zygmuntem Janem Rumlem,

Biblioteki ,,Wolanie z Wolynia", jako tom

pod redakcją Tadeusza Skoczka, a wydaną

ne tonacje, motywy, które można również

Festiwal Nauki, (wersja polsko-ukraińska)

który po ukończeniu Liceum Krzemie-

97. redagowanej niestrudzenie przez wie-

przez Muzeum Niepodleglości.

odnaleźć w jego późniejszej, powojennej

(2023 r.), Przemyskie Centrum Kultury

nieckiego podjąl studia polonistyczne na

le lat przez ks. Witolda Józefa Kowalowa.

Opublikowana w 2024 roku pozy-

twórczości. To zauroczenie krajobrazem,

i Nauki Zamek, Przemyśl (wersja polsko-

uniwersytecie w Warszawie. Tak stalo

Wiersze jego ukazaly się też w przekladzie

cja książkowa Stefan Szajdak. Utwory

życiem wiejskim; pelen wnikliwości dialog

-ukraińska) (2023 r.), Muzeum Regionalne

się też ze Stefanem Szajdakiem, który

na język ukraiński Oksany Stadnik w tomie

zebrane. Poeta Autentysta. Wspólzalo-

z przyrodą; odkrywanie jej ,,przekazu", cią-

w Ostrzeszowie im. Wladyslawa Golusa

jako nauczyciel pracę rozpocząl w Kępnie

,,Stefan Szajdak. Blisko i bliżej. Стефан

życiel Grupy Poetyckiej ,,Wolyń" zostala

gle zmiennego, w poszczególnych porach

(wersja polsko-ukraińska) (2024 r.). Do

i Ostrzeszowie w rodzinnej Wielkopolsce,

Шайдак. Близько і ближче" wydanym

bardzo starannie opracowana i wydana

dnia i roku, zawsze dla poety fascynujące-

powyższych miejsc prezentacji przygoto-

ale od 1 stycznia 1934 roku przeniósl się

w Środzie Wielkopolskiej w 2018 r. Wybo-

w Poznaniu przez firmę Bogucki Wydaw-

go. Wciąż na nowo określanie go slowem,

wane zostaly katalogi bilingwiczne zawie-

na Wolyń, początkowo do Lucka, Równe-

ru wierszy i opracowania tekstu dokonal

nictwo Naukowe z wieloma zdjęciami

nową metaforą, wyrażanie nową sklad-

rające biogramy oraz wiersze czlonków

go, a następnie do Kiwerc, gdzie pracowal

Lech Wojciech Szajdak.

z okresu przedwojennego, także z okresu

nią, tworzenie coraz to innych zestrojów

Grupy w języku polskim, ukraińskim oraz

jako nauczyciel w szkole podstawowej.

Ponadto w przekladzie na język ukra-

II wojny światowej, jak i z czasów nam

brzmieniowych, niekiedy neologizmów,

rumuńskim.

W 1938 roku rozpocząl studia zaoczne

iński w Równem opublikowany zostal