23

nr 3 (463) 14­27.02.2025

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

trzy dni ­ od 29 do 31 sierp-

Ministerstwa Spraw Wojsko-

uzbrojenia. Podobnie jak sto lat

nia ­ zaloga Zamościa dzielnie

wych w emigracyjnym rzą-

temu, tak i dziś zaangażowanie

odpierala szturmy przeważa-

dzie URL. To wlaśnie do obozu

i determinacja dwóch sąsiednich

jących sil 1. Armii Konnej. Ten

w Szczypiornie przyjechal 15

narodów mają ogromne znacze-

upór obrońców umożliwil pol-

maja 1921 roku marszalek Jó-

nie dla losów calej Europy. Przy-

skiemu dowództwu dokona-

zef Pilsudski, wypowiadając

klad generala Bezruczki pokazuje,

nie niezbędnych przesunięć

wstrząsające slowa: ,,Ja Was,

że polsko-ukraińskie braterstwo

wojsk i zamknięcie Budionnego

panowie, przepraszam, bardzo

broni nie jest pustym frazesem,

w pulapce. Ostatecznie w trak-

przepraszam". Bylo to symbo-

lecz sprawdzonym w ogniu bojów

cie przebijania się kawalerii

liczne wyrażenie żalu, że mimo

fundamentem bezpieczeństwa

bolszewickiej doszlo do bitwy

odniesionego zwycięstwa mili-

w naszej części świata.

pod Komarowem, uznawanej za

tarnego, podpisany traktat ry-

Wspominając obrońcę Za-

największą bitwę kawaleryjską

ski politycznie niweczyl ideę

mościa, przypominamy zara-

XX wieku.

powolania niepodleglej Ukra-

zem, że historia potrafi toczyć

Choć między plk. Bezrucz-

iny sojuszniczej wobec Polski.

się w bolesnych kręgach, w któ-

ką a kpt. Mikolajem Boltuciem

rych zawsze pojawia się widmo

Dzialalność

(dowódcą 31. Pulku Strzelców

agresywnej rosyjskiej polityki

w międzywojennej Polsce

Kaniowskich) pojawily się róż-

imperialnej. Dlatego tak waż-

nice w relacjonowaniu wyda-

ne jest, by zarówno Polacy, jak

Po

zamknięciu

obozu

rzeń i sprawowaniu dowódz-

w Szczypiornie general Bez-

i Ukraińcy w XXI wieku potrafili

GEN. ANTONI LISTOWSKI (OD LEWEJ), ATAMAN SYMON PETLURA,

twa, liczy się przede wszystkim

ruczko osiedlil się w Warsza-

wyciągać wnioski z doświad-

PLK WOLODYMYR SALSKI, PLK MARKO BEZRUCZKO, BERDYCZÓW,

efekt ich wspólpracy: miasto

czeń przeszlości. Dzisiejsza silna

wie. Pracowal w Wojskowym

21 KWIETNIA 1920 R.

nie wpadlo w ręce wroga, co

koalicja wolnego świata prze-

Instytucie Geograficznym, jed-

prawoslawnym

w znacznym stopniu przesądzilo

ciwko rosyjskiej napaści to kon-

uhonorować generala patrona-

nocześnie angażując się w życie

na warszawskiej Woli.

o sukcesie ,,manewru znad Wie-

spoleczne i kulturalne emigra-

tem ulicy w Zamościu, mieście,

tynuacja myśli politycznej, któ-

prza" i zwycięstwie w Bitwie

cji ,,petlurowskiej". Byl jednym

którego ­ można powiedzieć ­

rej orędownikiem sto lat temu

Warszawskiej. Zaslugi ukra-

byl Józef Pilsudski ­ przekonany,

Przez dziesięciolecia postać

jest wspólbohaterem.

z zalożycieli Klubu Ukraiń-

ińskich żolnierzy do dziś upa-

że ,,nie ma wolnej Polski bez wol-

generala Bezruczki ­ podob-

skiego w stolicy (1924 r.), pelnil

Aktualny wymiar

miętnia tablica w zamojskim

nej Ukrainy" i odwrotnie.

nie jak dzieje calej emigracji

ważne funkcje w Ukraińskim

przymierza: wspólna droga

Arsenale, przywolująca żol-

Komitecie Centralnym. Wśród

ukraińskiej w Polsce ­ nie byla

General Marko

wobec rosyjskiej agresji

nierski trud 6. Dywizji Siczo-

organizacji, które wspóltwo-

zbyt szeroko znana. Dopiero

Bezruczko, ukraiński

wej i polskich jednostek Wojska

rzyl, warto wymienić również

przemiany ustrojowe i odno-

Historia generala Marka

Polskiego.

Ukraińskie Towarzystwo Woj-

wa polsko-ukraińskiego dia-

Bezruczki to nie tylko wspo-

dowódca i wybitny

logu historycznego przywró-

mnienie tragicznej karty dzie-

skowo-Historyczne. W 1931

sojusznik Polski w wojnie

Koniec wspólnej kampanii

roku Bezruczko stanąl na jego

cily pamięć o nim. W Ukrainie

jów Ukrainy i Polski, lecz także

z bolszewikami w 1920

i los emigranta

czele, kontynuując badania

imię Bezruczki nadano ulicom

inspiracja dla wspólczesnych

roku, staje się dziś

Po zwycięskiej obronie Za-

i dokumentowanie walk o nie-

w Kijowie, Równem oraz Win-

pokoleń obu narodów. Jego los

symbolem jedności

mościa 6. Dywizja Siczowa do-

podleglość Ukrainy. Publiko-

nicy. W Równem dodatkowo

przypomina, że w momentach

w obliczu wspólnego

lączyla do glównych sil URL na

umieszczono poświęconą mu

największego zagrożenia moż-

wal także w czasopiśmie ,,Za

zagrożenia. Jego

Podolu. Ich celem bylo wyzwo-

Derżawnist´".

tablicę pamiątkową w językach

na wypracować skuteczny so-

lenie kolejnych regionów z rąk

Sytuacja polityczna emigran-

ukraińskim i polskim. W Polsce

jusz, którego fundamentem jest

odwaga i umiejętności

bolszewików. W toku ofensy-

tów z URL ulegla poprawie po za-

pamięć o bohaterskim obrońcy

wzajemny szacunek i dążenie

przyczynily się do

wy wojska ukraińskie posu-

machu majowym w 1926 roku

Zamościa uhonorowano między

do wolności. W 1920 roku woj-

obrony Zamościa i calego

nęly się aż do linii Mohylów

i powrocie Pilsudskiego do wla-

innymi poprzez nadanie jego

skowa i polityczna wspólpraca

frontu poludniowego

Podolski ­ Bar ­ Latyczów. Jed-

dzy. Na emigracji odrodzilo się

imienia rondu na wroclawskim

Pilsudskiego z atamanem Sy-

w krytycznym momencie

nak 18 października 1920 roku

osiedlu Stablowice w czerwcu

Centrum Państwowe URL z rzą-

monem Petlurą, a tym samym

Bitwy Warszawskiej.

wszedl w życie rozejm zawarty

2018 roku. Wcześniej, 15 sierp-

dem kierowanym przez premie-

wklad Bezruczki i jego 6. Dy-

przez Polskę z Rosją Sowiecką

ra Wiaczeslawa Prokopowycza.

nia 2016 roku, minister obrony

wizji Siczowej, stanowily real-

w Rydze. Polscy politycy zde-

narodowej Antoni Macierewicz

ną silę w walce z bolszewikami.

Bezruczko pelnil wówczas funk-

Po klęsce politycznej spowo-

cydowali o zakończeniu dzialań

zlożyl wieniec na jego mogile

Obecnie, w obliczu pelnoska-

dowanej traktatem ryskim mu-

cję wiceministra spraw wojsko-

wojennych, tym samym wyco-

w Warszawie. W 100. rocznicę

lowej napaści Rosji na Ukrainę,

sial pozostać na emigracji, jednak

wych przy gen. Wolodymyrze

fując faktyczne wsparcie mili-

Bitwy Warszawskiej w sierpniu

obserwujemy niezwykle ści-

także w międzywojennej Polsce

Salskim. Bliska wspólpraca ze

tarne dla Ukraińskiej Republiki

2020 r. imię Bezruczki otrzy-

slą wspólpracę polsko-ukraiń-

stroną polską obejmowala m.in.

nie zaprzestal slużby dla sprawy

Ludowej. Pozbawieni sojuszni-

mal skwer w dzielnicy Wola

ską, przejawiającą się zarówno

ukraińskiej, angażując się w pra-

tworzenie ukraińskiego sztabu

ka Ukraińcy nie byli w stanie

w Warszawie. Nadal jednak

we wsparciu dyplomatycznym,

cę spoleczną, wojskowo-histo-

wojskowo-powstańczego, który

sprostać przeważającym silom

pozostaje kwestią otwartą, by

humanitarnym, jak i dostawach

ryczną i publicystyczną.

mial opracować plany odtwo-

bolszewickim i 21 listopada

Dziś, kiedy Rosja znów ataku-

rzenia sojuszniczej armii ukra-

1920 roku przekroczyli rzekę

je Ukrainę, pamięć o Bezruczce

ińskiej na wypadek ponownego

Zbrucz ­ nową granicę wyzna-

odżywa, a jego przyklad przypo-

konfliktu z ZSRR oraz koordy-

czoną w Rydze.

mina o odwiecznej konieczności

nować dzialalność wywiadow-

wspóldzialania w obronie wol-

czą na terytorium USRS (Ukra-

Żolnierze 6.

ności. Nie ulega wątpliwości,

ińskiej Socjalistycznej Republiki

Dywizji Siczowej

że solidarność i aktywna po-

Sowieckiej).

moc Polski w obliczu agresji na

zostali rozbrojeni

Ostatnie lata życia

Ukrainę stanowią kontynuację

i internowani w Polsce.

i spuścizna

idei wspólnego frontu, wypra-

5 grudnia 1920 roku

Po wybuchu II wojny świa-

cowanej przed laty w ogniu woj-

dotarli do obozu

towej general Bezruczko nie

ny polsko-bolszewickiej. Postać

w Aleksandrowie

zdecydowal się na wspólpra-

generala Bezruczki jest więc nie

Kujawskim, gdzie

cę z III Rzeszą, w przeciwień-

tylko świadectwem historii, lecz

stwie do części bylych żol-

i przeslaniem: że wolność ma

przebywalo lącznie

nierzy petlurowskich, którzy

wysoką cenę, ale można ją obro-

ponad 3 500 osób.

ulegli zludzeniom związanym

nić, gdy dziala się razem ­ w imię

Komendantem

z niemiecką polityką wobec

uniwersalnych wartości i posza-

obozu zostal sam

narodów ZSRR.

nowania niepodleglości każdego

gen. (awansowanego

narodu.

W 1940 roku,

wcześniej plk.) Marko

W holdzie gen. Marko Bez-

po śmierci gen.

Bezruczko.

ruczce i wszystkim ukraiń-

skim i polskim żolnierzom, któ-

Salskiego, Bezruczko

Od wiosny 1921 roku inter-

rzy w 1920 roku walczyli ramię

objąl stanowisko

nowani stopniowo opuszczali

w ramię, a których żywa trady-

ministra spraw

obóz, znajdując pracę lub za-

cja braterstwa broni stanowi dziś

wojskowych w rządzie

kladając rodziny. Ostatecznie

inspirację dla wspólnej europej-

emigracyjnym URL.

w grudniu 1921 roku część żol-

skiej drogi Polski i Ukrainy.

Caly czas przebywal

nierzy przeniesiono do Szczy-

Źródlo:

piorna pod Kaliszem, gdzie

w okupowanej przez

Bezruczko przebywal do 1924

na podstawie artykulu prof. dra

Niemców Warszawie,

roku.

hab. Miroslawa Szumily ,,Mar-

gdzie zmarl 10 lutego

Równolegle, od maja do

ko Bezruczko", Biuletyn IPN nr

1944 roku. Pochowano

GRÓB GEN. MARKA BEZRUCZKI NA CMENTARZU

sierpnia  1921  roku,  pel-

1­2 (170­171), styczeń ­ luty

go na cmentarzu

PRAWOSLAWNYM NA WOLI W WARSZAWIE

nil on obowiązki kierownika

2020.