17

nr 4 (464) 28.02.­13.03.2025

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

pedagogiczna, wysoki poziom

Po aresztowaniu zostali zabici

i nowoczesne metody nauczania

w pobliżu wsi Kustycze ­ we-

w Liceum Krzemienieckim spra-

dlug Anny Kamieńskiej zo-

wily, że Zygmunt Rumel poglębial

stali rozerwani końmi. Do dziś

szybko wiedzę, a jego zaintere-

nie wiemy gdzie spoczywają

sowania szly glównie w kierun-

ich szczątki. Następnego dnia

ku literatury, historii, sztuki,

11 lipca w tak zwaną ,,krwa-

z biegiem czasu stawaly się też

wą niedzielę" UPA zaatakowa-

coraz bardziej różnorodne. Byl

la 150 polskich wiosek na Wo-

wysportowany, należal do repre-

lyniu i wśród pożogi dokonala

zentacji liceum w hokeju, co bylo

pogromu ich mieszkańców.

wielkim zaszczytem, uprawial

Postać Zygmunta Jana Rumla

narciarstwo, często odwiedzal

ujmuje nas pięknem i szlachet-

zbudowaną w Mlynach ­ opodal

nością swego dzialania, glębo-

Krzemieńca ­ na stawach Ikwy

kim patriotyzmem, poświę-

nowoczesną plywalnię. Bral

ceniem bez reszty dla spraw

udzial w odbywających się co

Ojczyzny, a także porozumie-

tydzień w sali teatralnej liceum

nocach wiersze i czytal je do-

być zahamowanie rzezi wolyń-

nia polsko-ukraińskiego. Jego

,,Porankach", w której gromadzili

mownikom. Na wspomnianych

skiej i sklonienie Ukraińców do

wiersze brzmiące pięknie też

się wszyscy uczniowie i nauczy-

spotkaniach konspiracyjnych

wspólnej walki z Niemcami.

nutą ukraińską są skarbem na-

ciele. Występowal na nich ze slo-

bywal też Leopold Staff i to on

Ufny w swe szlachetne intencje,

szej literatury. Choć nieliczne,

wem wstępnym dyrektor Juliusz

zwrócil uwagę na szczególny

dobrą opinię wśród Ukraińców

są cenniejsze niż utwory wie-

Poniatowski, a uczniowie przy-

talent literacki Rumla.

z czasów dzialalności przedwo-

lu twórców holubionych po II

gotowywali różnego rodzaju in-

Na polecenie Centralnego

jennej Rumel wyruszyl jednak

wojnie światowej przez wladze

scenizacje poetyckie, recytacje.

Ruchu Ludowego Rumel zostal

10 lipca do kwatery lokalne-

PRL, wielokrotnie nagradzanych

Już wtedy na spotkaniach tych

W 1938 roku Rumel zo-

skierowany na Wolyń w końcu

go dowództwa... aby wypelnić

i publikowanych często w wy-

zwracal uwagę zebranych Zyg-

stal skierowany do Wolyńskiej

1941 r., dokąd wyruszyl wraz

rozkaz. Towarzyszyl mu przed-

dawanych w tysiącach egzem-

munt Rumel, który recytowal

Szkoly Podchorążych Rezerwy

z żoną. Mial nawiązać kon-

stawiciel Okręgu Wolyńskie-

plarzy książkach. Jego wiersze

świetnie (mial znakomite wa-

Artylerii im. Marcina Kątskiego

takt z bylymi czlonkami Ru-

go AK Krzysztof Markiewicz

domagają się wnikliwej lektury,

runki glosowe) nie tylko wiersze

we Wlodzimierzu Wolyńskim.

chu Ludowego i Wiejskiego Ru-

(pseudonim ,,Czort"). Wyruszyli

która ubogaca. Dziś jest też poetą,

Juliusza Slowackiego, Cypria-

Bral udzial w wojnie obronnej

chu Mlodzieżowego, po to aby

zaprzęgiem konnym z woźnicą

który wciąż czeka na swój krzyż

na Norwida, innych mistrzów

we wrześniu 1939 roku w stop-

można bylo organizować tam

Witoldem Dobrowolskim bez

i tablicę pamiątkową ­ w miejscu

slowa, ale i swoje. Po chlubnym

niu porucznika. Po 17 września

konspiracyjne struktury pol-

zbrojnej obstawy w mundurach

choćby symbolicznym ­ na uko-

zdaniu matury w 1935 roku Ru-

dostal się do niewoli sowiec-

skiego państwa podziemnego.

żolnierzy Wojska Polskiego.

chanym przez niego Wolyniu.

mel podążyl do Warszawy, gdzie

kiej, ale podal się za szeregow-

Godzil pracę konspiracyjną ze

zgodne ze swymi zamilowania-

ca, a nie oficera i zostal zwol-

światem poezji, w czasie swych

Dwie matki

mi podjąl studia polonistyczne.

niony. Wrócil na ukochany

często trzydziestokilkukilome-

Ale do Krzemieńca jako student

Wolyń i jakiś czas ukrywal się

trowych marszów po Wolyniu,

Dwie mi Matki-Ojczyzny holubily glowę ­

często powracal, tak jak wie-

w Dubnie. Później, w czasie

przysiadal podobno czasem, aby

Jedna grzebień bursztynu czesala we wlos,

lu innych absolwentów liceum,

okupacji wielokrotnie prze-

pisać wiersze.

Druga rafy porohów piorąc koralowe

którzy zalożyli Zrzeszenie by-

kraczal nielegalnie granicę hi-

Po powrocie do stolicy wio-

Zawodzila na lirach dolę ślepą ­ los...

lych Wychowanków Liceum

tlerowsko-sowiecką na Bugu,

sną 1942 r. i zdaniu sprawoz-

Krzemienieckiego. Celem sto-

często przy pomocy znajome-

dania ze swej misji Rumel na

Jedna oczom tańczyla pasem zlotolitym,

warzyszenia byla pomoc i praca

go przewodnika ukraińskiego.

początku 1943 roku powolany

Czerep drugą obijal ­ pijany jak trzos ­

zmierzająca do rozwoju Wolynia,

W czasie pobytu w Warszawie

zostal przez Kazimierza Ba-

Jedna boso garnęla smutek za blękitem ­

a szczególnie Krzemieńca, ciągle

okupowanej przez hitlerowców

nacha, wybitnego dzialacza

Druga kurem jej piala buntowniczych kos.

wzmacnianie autorytetu i popu-

wlączyl się w dzialania konspi-

chlopskiego, starającego się

laryzacja dzialań oświatowych

racyjne, prowadzil sklep z na-

iść przedwojenną drogą poli-

Dwie mnie Matki-Ojczyzny wyuczyly mowy ­

macierzystej uczelni. W stolicy

czyniami kuchennymi w lokalu

tyczną wojewody Henryka Jó-

W warkocz krwisty plecionej jagodami ros ­

Rumel wraz z przyjaciólmi wy-

przy Placu Narutowicza, który

zefskiego na komendanta VIII

Bym się sercem przelamal bólem w dwie polowy ­

dawal periodyk pod znamien-

byl punktem kolportażu pra-

Okręgu Batalionów Chlopskich

By serce rozdwojone plakalo jak glos...

nym tytulem ,,Droga Pracy"

sy podziemnej. Ubezpieczal też

na Wolyniu. Wrócil na Wolyń,

w języku polskim i ukraińskim.

przeniesienie tajnej drukarni

gdy gwaltownie narastaly tam

Byl przewodniczącym Komitetu

z Placu Trzech Krzyży, a póź-

antypolskie dzialania UPA, to-

ZYGMUNT JAN RUMEL (LIPIEC 1941)

Redakcyjnego. Jak sama nazwa

niej pod wplywem tych prze-

lerowane i częściowo inspi-

wskazuje szczególnie starano się

żyć powstal wiersz ,,Drukarnia"

rowane prze hitlerowców. Na

Bez mogily

budować ­ i popularyzować ­ na

opublikowany w prasie pod-

początku lipca tego roku Rumel

lamach tego periodyku rozumia-

ziemnej. W tamtym czasie Ru-

jako delegat rządu polskiego

Pamięci Zygmunta J. Rumla

ny po norwidowsku etos pracy.

mel kontynuowal też studia na

podjąl rozmowy ze struktura-

,,Droga Pracy" byla dodatkiem

uniwersytecie podziemnym, na

mi wojskowymi Ukraińskiej

Gdzie szczątki rozerwane

do ,,Życia Krzemieńckiego", więc

tajnych kompletach, na których

Powstańczej Armii, choć wo-

nikt dziś dotąd nie wie

poruszala zagadnienia związane

organizowano też wieczory li-

kól plonęly już niektóre wio-

próchno munduru

glównie z tym terenem.

terackie. Na jednym z takich

ski polskie i ginęli niewinni

może jeszcze na nich wisi

W swych przedwojennych

spotkań poznal swą przyszlą

mieszkańcy. Znajomi Rumla

publikacjach Rumel opowia-

żonę Annę ­ uczennicę i ak-

uważali, że jego misja jest zu-

i tylko jego czaszka dawniej

dal się za ideą Polski jako pań-

torkę eksperymentalnego Te-

pelnie spóźniona i nie daje żad-

pelna dobrych myśli

stwa wielonarodowego, potę-

atru Osterwy ,,Reduta", poetkę.

nych szans na szczęśliwy final.

wędruje poprzez ziemi ciszę

pial przejawy antysemityzmu.

Ich ślub odbyl się w 1941 roku.

Sam poeta mial przed wyjaz-

Byl orędownikiem budowa-

Zamieszkali w Warszawie na

dem na te rozmowy zle prze-

A niósl ojczyzny ­ matki dwie

nia porozumienia i najbliższej

ulicy Zajęczej, Zygmunt pisal po

czucia. Celem spotkania mialo

w spojrzeniu swoim czulym

wspólpracy między wszyst-

obdarzal obie je zachwytem

kimi mieszkańcami tych ziem.

Publikowal  artykuly  także

po krzemienieckich ścieżkach

w dwujęzycznym piśmie ,,Mlo-

wiedzy i etosu pracy krążyl

da Wieś ­ Molode Selo" wy-

a Slowackiego wizje trwaly

dawanym w Krzemieńcu, mial

przy nim w domu wieszcza

bardzo wielu przyjaciól Ukra-

w dzień każdy nocą aż do świtu

ińców, nie tylko w tym mieście.

Należal ­ jak wspomnialem ­ do

Nic nie zostalo po nim oprócz

Grupy Poetyckiej Wolyń, której

wierszy i legendy która trwa

dzialania artystyczne popieral

i w pamięci naszej nadal krąży

pilsudczyk wojewoda wolyń-

ski, Henryk Józewski. Publi-

Z pożogi i tragedii uszla calo

kowal wiersze na lamach tygo-

krokiem poety i obrońcy

dnika ,,Wolyń", redagowanego

trwalsza nad wojska i granice

wówczas przez Józefa Lobodow-

pięknem Wolynia nawiedzona

skiego wielkiego zwolennika

dumna tych ziem przeszlością

wspólpracy polsko-ukraińskiej,

także już po II wojnie światowej,

TABLICA UPAMIĘTNIAJĄCA ZYGMUNTA JANA RUMLA ODSLONIĘTA

kiedy przebywal już na emigra-

W 2013 R. W WARSZAWIE NA PLACU REMBIELIŃSKIEGO

MARIUSZ OLBROMSKI

cji w Hiszpanii, w Madrycie.

(LESSERA) W ALEJACH UJAZDOWSKICH

22.II.2025