22

nr 4 (464) 28.02.­13.03.2025

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Dowcipy z pejsami  (cz. 1)

szaty, a sam ubral się w jego

Czy zdarzalo się Państwu

lachmany i zniknąl.

slyszeć żydowskie bajki,

Rankiem dziad się zbudzil,

gdzie ­ na przyklad ­

przetarl oczy, ziewnąl, spojrzal

odważny rycerz Mojsze

na siebie i... rozdziawil gębę.

zwycięża zlego smoka

Co za czort!? Sen odszedl go

i ratuje piękną księżniczkę

natychmiast, gdy zobaczyl na

Sarę? Nie? A dowcipy

sobie czarną sutannę. Uszczyp-

nąl się ­ nie pomoglo. Dal sobie

żydowskie, gdzie chytrzy

dwa piekące klapsy ­ też nic nie

pejsaci kupcy oszukują

pomoglo. ,,Ratunku! ­ pomyślal

latwowiernych klientów?

w rozpaczy. Pewnie, wczorajsza

Ile wlezie! Wiele jednak

gorzalka jeszcze mi z glowy nie

z tych dowcipów ma pod

wywietrzala". I udal do wioski...

sobą realną podstawę, ba

Idzie nasz dziad i oczom nie

wierzy. Chlopy zdejmują przed

­ więcej ­ niektóre z nich

nim slomiane kapelusze, kobie-

mialy miejsce w naszym

HORACY SAFRIN PODCZAS

ty calują w rękę. ,,Kto wie? ­ my-

mieście.

NAUKI W STANISLAWOWSKIM

śli żebrak. ­ Może stal się cud?

GIMNAZJUM

W dawnych czasach różnie by-

walo. Jak mi dojść prawdy?".

Napisal okolo dwudziestu ksią-

IWAN BONDAREW

Nagle stuknąl się w czolo.

żek, z których najbardziej zna-

Między bankierami

Aha! ­ wykrzyknąl radośnie.

ną jest zbiór żydowskich dow-

i żebrakami

­ Mialem jeszcze w spodniach

cipów i anegdot, zatytulowany

We Francji bajki zbieral Char-

trochę grosza. Pójdę do miasta

,,Przy szabasowych świecach".

les Perrault, w Niemczech ­ Bra-

i kupię sobie modlitewnik. Je-

Ukazala się w 1962 r. i byla

cia Grimm, w Danii ­ Hans Chri-

żeli tej nocy nauczylem się na-

wznawiana 10 razy!

stian Andersen. Dla galicyjskich

wet czytać, tom pop!

Wybralem anegdoty, które

Żydów taką osobą stal się Horacy

Tak też zrobil. Otworzyl mo-

mają bezpośredni stosunek do

Safrin (1899­1980). Przyszedl na

dlitewnik, patrzy, ale nie może

starego Stanislawowa. Więk-

świat w Monasterzyskach kolo

przeczytać żadnej litery.

szość ich bohaterów nie są po-

Buczacza, ale od dzieciństwa

W chwili glębokiej rozpaczy

staciami wymyślonymi, lecz

mieszkal w Stanislawowie. Po

podchodzi do niego naczelnik

calkowicie realnymi ludźmi,

ukończeniu szkoly początkowej

powiatu i mówi:

którzy mieszkali w naszym mie-

STANISLAWOWSCY ŻYDZI

wstąpil tam do I gimnazjum. Byl

­ Witajcie ojcze! ­ poczym

ście. Ramy czasowe ­ od starej

niezwykle uzdolniony i w wie-

mocno uścisnąl go za rękę

dobrej Austrii na początku XX w.

ku 14 lat wydal pierwszy tomik

Żebrak, podniesiony na du-

po okres międzywojennej Polski.

wierszy ,,Poezje".

chu, pomyślal: ,,A mam was

Opowieść bibliotekarza

Podczas I wojny światowej

wszystkich gdzieś! Jeżeli sam

walczyl na froncie wloskim

W ostatnich latach sanacji

naczelnik ściska mi rękę, to na

i doslużyl się do stopnia ofice-

większość kierownictwa sta-

pewno jestem prawdziwym po-

ra. Następnie studiowal w wie-

nislawowskiej gminy wyzna-

pem. A to, że nie umiem czytać ­

deńskiej szkole teatralnej i wró-

niowej skladala się przeważnie

to glupstwo! Oni wszyscy też nie

cil do rodzinnego Stanislawowa

z osób o umiarkowanym wy-

umieją!".

w 1920 r. Na utrzymanie zara-

ksztalceniu. Wobec tego, gdy

­ Szanowni panowie radni!

bial grając w żydowskim te-

do rady kahalu nadeszla propo-

­ zakończyl Reiwen Fan. ­ Wy

atrze Goldfadena, na czele któ-

zycja finansowania biblioteki,

z pewnością uważacie, że jeże-

rego stanąl później.

większość byla przeciwna.

li sami nie czytacie książek, to

Mlody aktor poznal wielu in-

Wówczas o slowo poprosil

caly żydowski kahal naszego

teresujących ludzi, od których

bibliotekarz, znany literat i hi-

miasta też ich nie czyta?

zaczerpnąl ciekawe historie

storyk Reiwen Fan, który opo-

Biedna wdowa

i plotki, które legly u podstawy

wiedzial taką przypowieść:

W SYNAGODZE

żydowskich dowcipów i aneg-

,,Bylo to w pewnej ukraiń-

Ajzik Golicer, czy nie naj-

­ Dlaczego?

większy bogacz w naszym mie-

W taką tragiczną chwilę do

dot. ,,Osobiście znalem furma-

skiej wiosce. Nie wiadomo, co

­ Wyobraź sobie, sami mają

na Faifla ­ wspominal Safrin ­

naszlo miejscowego popa, ale

ście, znalazl się na granicy ban-

drzwi Golicerów zapukala nie-

wódkę, a sprzedają ją innym...

pewnego razu zapragnąl rzu-

kructwa. Nabral olbrzymich

dawno owdowiala kobieta. Ze-

czlowieka o szlachetnym sercu.

cić wszystko i uciec. Zrobil to

pożyczek w bankach i u osób

chciala pod odpowiedni procent

Na cmentarzu zaprzyjaźnilem

Zlożona rzecz

bardzo szybko: przebral dziada,

prywatnych i nie mial możli-

zdeponować pozostawiony przez

się z kilkoma żebrakami, wy-

Damski krawiec Benis Lit-

który spal pod plotem w swoje

wości zwrotu pieniędzy.

męża spadek ­ tysiąc dolarów.

wodzącymi swój ród od począt-

man, najdowcipniejszy spośród

Ajzik bez wahania bierze

ków zalożenia naszego miasta.

stanislawowskich  rzemieśl-

pieniądze i podaje wdowie wla-

Kolo znajomości Horacego

ników, lubil powtarzać, że ,,nie

snoręcznie podpisany bon. Gdy

Safrina nie ograniczalo się jed-

odzież zdobi czlowieka!". Dlate-

wdowa wyszla, malżonka po-

nak do przedstawicieli stani-

go okropnie partaczyl.

wiada Ajzikowi:

slawowskiego ,,dna". ,,Bylem na-

Pewna niezadowolona klient-

­ Czy ty masz sumienie? Jak

wet gościem bankiera i magnata

ka podala go do sądu, aby otrzy-

mogleś tak postąpić z biedną

naftowego Gartenberga, którego

mać odszkodowanie za zepsuty

wdową?

malżonka nosila kolię z brylan-

material.

Po chwili zastanowienia, ten

tami po pięć karatów. W ka-

Sędzia pyta krawca:

odpowiedzial:

wiarni siedzialem przy jednym

­ Nazwisko?

­ Zaczekaj! Ile może dać

stoliku z baronem Popperem

­ Litman.

biedna wdowa? Pięć, dziesięć,

(tym, który zbudowal pierwszą

­ Imię ?

no ­ dwadzieścia dolarów. Ale

kolej wąskotorową w Karpa-

- Proszę wysokiego sądu,

podarować najbiedniejszemu

tach ­ aut.), który zamawiając

u nas, Żydów, imię jest bardzo

z biednych tysiąc dolarów może

filiżankę kawy za 40 groszy, za-

zlożoną rzeczą.

jedynie wariat.

wsze zostawial kelnerowi jako

­ Dlaczego zlożoną?

napiwek srebrną dwuzlotówkę".

Dziwni ludzie

­ Proszę tylko posluchać. Po

Za pierwszych sowietów

Berl, znany stanislawowski

żydowsku nazywam się Baj-

pracowal jako kierownik ob-

pijak i wlóczęga, lubil zadawać

nisz, co po polsku brzmi jak Be-

wodowego Domu twórczości

pytania.

nis. W szkole wolali na mnie Be-

ludowej. W czerwcu 1941 ewa-

­ Czy wiesz, jacy Żydzi są

rel-kap, a w synagodze ­ reb Ber.

kuowal się na Wschód i dzięki

najglupsi na świecie?

Na wywieszce nad moim zakla-

temu uniknąl tragedii swoich

­ Chelmscy Żydzi?

dem zaznaczono Bernard, a moja

wspólplemieńców, którzy zgi-

żona nazywa mnie idiotą.

­ Nie!

nęli w stanislawowskim getcie.

­ A, kto!

Po wojnie przeniósl się do

(cdn.)

­ Szynkarze

Polski i zamieszkal w Lodzi.

GALICYJSCY ŻYDZI