23

nr 4 (464) 28.02.­13.03.2025

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Groby powstańców styczniowych

na Cmentarzu Lyczakowskim  (cz. 3)

Wśród grobów weteranów

najlepszy dowód czci i pamięci dla zaslug

powstania styczniowego

zmarlego, to najświetniejszy wieniec na

jego trumnę. Toteż do tego wymownego

1863/1864 roku są też

swoim imponującym udzialem tlumu, któ-

groby trzech generalów

ry sunąl powoli za trumną zmarlego gene-

wojsk powstańczych,

rala ­ my ze swojej strony nic dodać nie

mianowicie Józefa

potrzebujemy. Każdy wyraz holdu bylby

Śmiechowskiego

za slaby ­ wszelkie slowa oslabiliby wra-

(1798­1875), Antoniego

żenia, które każdy z nas wyniósl z dnia

Jeziorańskiego (1827­1883)

wczorajszego, dnia pogrzebu generala".

Naprawdę już od godziny 2 po poludniu

i Michala Heydenreich-

ulica Lyczakowska byla calkiem zabloko-

Kruka (1831­1886).

wana przez setki, a później tysiące ludzi,

którzy gromadzili się okolo kamienicy nr

GENERAL ANTONI JEZIORAŃSKI

22, gdzie mieszkal śp. general Antoni Je-

TEKST I ZDJĘCIA

walki otrzymal stopień oficerski. W roku

ziorański. Mimo sloty, mimo blotnistej

JURIJ SMIRNOW

1831 Śmiechowski odbyl cala kompanię

drogi, tlum rósl i rósl z każdą chwilą, tak

Najstarszy z nich ­ general Józef Śmie-

z Moskalami, doslużyl się wyższego stop-

że okolo godziny trzeciej wszelka komuni-

GENERAL JÓZEF ŚMIECHOWSKI

chowski walczyl w powstaniu listopado-

nia oficerskiego i krzyża ,,Virtuti Militari".

kacja ulicą Lyczakowską stala się niemoż-

wym, również styczniowym, o czym świad-

W Galicji na starość nie mógl już zająć

mial przemawiać mlody, a wielce uzdol-

liwą. O godzinie trzeciej wyniesiono trum-

czy napis pomnika na jego grobie: ,,Józef

żadnego miejsca, utrzymywal się z pensji

niony mówca zakonu bernardyńskiego ks.

nę, okrytą żalobnym calunem. Kolega

Śmiechowski, major z r. 1831 odznaczony

pobieranej od Towarzystwa Opieki Naro-

Leon Strusiewicz. Skreślil w swej mowie

zmarlego Jan Dobrzański pożegnal go przy

POMNIK NA GROBIE ANTONIEGO

Krzyżem Virtuti Militari. W r. 1863 mia-

dowej. Przed kilku miesiącami poczul się

życie i zaslugi generala Śmiechowskiego

progu domowym i przypomnial w krótkich

JEZIORAŃSKIEGO

nowany jeneralem przez Rząd Narodowy,

slabym i poszedl do szpitala, z którego już

gorącym patriotycznym slowem... Pogrzeb

slowach jego czyny i zaslugi.

przeżywszy lat 77 zmarl 18 czerwca 1875

nie wyszedl. W chwili konania powtarzal

zakończyl się późno wieczór odśpiewaniem

Kondukt ruszyl ulicą Lyczakowską,

roku we Lwowie". Na jego grobie ustawiono

ciągle slowa: ,,Boże, blogoslaw Polskę".

hymnu narodowego ,,Boże coś Polskę" przez

przez ulicę Ruską i Rynek do katedry

pomnik dluta Juliana Markowskiego, znane-

,,Cześć pamięci patrioty i żolnierza".

chór śpiewaków ,,Gwiazdy". Podczas po-

rzymskokatolickiej. Trumnę nieśli towa-

go rzeźbiarza lwowskiego. Pomnik zostal

Pogrzeb generala na Cmentarz Lycza-

grzebu pan Pawulski zebral na pomnik śp.

rzysze broni, weterani powstania stycz-

wykonany z piaskowca i przedstawia figurę

kowski odbyl się 21 czerwca. ,,Gazeta Na-

generala Józefa Śmiechowskiego 14 zlr. 20

niowego i delegaci miejskiej rady. Za nimi

wielkiego orla o potężnych szponach, usa-

rodowa" umieścila dokladny reportaż z tej

centów, które zlożyl na książeczkę w Ka-

niesiono dziesiątki wieńców, a między nimi

dowionego na glazach kamiennych, deko-

patriotycznej manifestacji. ,,Publiczność

sie Oszczędności. Już rok później w sierp-

wyróżnial się ,,wspanialy laur z napisem

rowanych bogatą ornamentyką w ksztal-

zebrala się bardzo licznie dla oddania czci

niu 1876 roku pieniądze zostaly zebrane

Żolnierzowi polskiemu ­ Rodacy, niesio-

cie liści dębowych i wawrzynowych,

i ostatecznej poslugi patriocie-żolnierzo-

i zamówiono pomnik, który mial wykonać

ny przez panów Dobrzańskiego, Piątkow-

również czapką powstańczą. Obok na tar-

wi. Wszystkie nie urzędowe znakomitości

artysta Julian Markowski. 12 sierpnia 1876

skiego i Strzyżowskiego w strojach na-

czy umieszczono stosowny napis epitafijny.

naszego miasta byly zgromadzone na po-

roku ,,Gazeta Narodowa" donosila, że ,,Pan

rodowych". Naprzód postępowal oddzial

Nie zachowala się druga tablica z krótkim

grzebie, również mlodzież rzemieślnicza

Markowski wykonal na Cmentarzu Lycza-

straży ochotniczej ogniowej, potem kler

napisem: ,,Jeneralowi Józefowi Śmiechow-

i wszystkie prawie zakony. Pomiędzy do-

kowskim pomnik dla arcybiskupa ormiań-

zakonny z krzyżem i bractwa kościelne.

TABLICA NA GROBIE ANTONIEGO

skiemu ­ Naród".

stojnikami wydzielal się prezydent miasta

skiego Grzegorza Michala Szymonowicza,

Za nimi przedstawiciele cechów lwow-

JEZIORAŃSKIEGO

Bardzo zaniedbany pomnik generala

Aleksander Jasiński, wiceprezydent, wielu

niedawno zmarlego i ma poruczenie sobie

skich ze sztandarami i przedstawiciele

zostal odnowiony w 2020 roku przez pol-

radców miejskich, panowie Mieczyslaw

wykonanie pomnika wedlug wlasnego mo-

pochowany przy glównej alei cmentarnej,

Stowarzyszenia ,,Gwiazda", dalej liczne

sko-ukraińską grupę konserwatorów, przy

Darowski, Kornel Ujejski, redaktorzy pism,

delu dla jenerala Józefa Śmiechowskiego.

niedaleko wejścia glównego i kaplicy Lo-

grupy robotników kolejowych, urzędni-

wsparciu finansowym polskiego Minister-

artyści, malarze i wiele pań. Na pogrzebie

Ten pomnik przedstawia orla na skale, na

dyńskich. Na jego grobie skromny obelisk

ków Wydzialu Krajowego, w którym śp.

stwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

celebrowal powszechnie szanowany ks.

której niżej umieszczona czapka krakow-

z polerowanego granitu z tablicą spiżową.

Antoni Jeziorański pracowal za życia jako

(MKiDN). Pogrzeb generala Józefa Śmie-

kanonik Zablocki. Przed trumną niesiona

ska, palasz i inne emblemata wojskowe

Napis glosi, że general byl żolnierzem Wio-

pracownik techniczny. Osobną kolumną

chowskiego byl we Lwowie jednym z pierw-

byla chorągiew ,,Gwiazdy", za trumną we-

w bardzo gustownym rozlożeniu".

sny Ludów, walczyl na Węgrzech (m.in.

ruszyla mlodzież akademicka i szkól śred-

szych pogrzebów weteranów powstania

teran Jan Pawulski niósl na poduszce krzyż

General Antoni Jeziorański (1827­

w bitwie pod Kereszetur i Temesvar), zaś

nich, też sluchacze szkoly rolniczej w Dub-

styczniowego, organizowanym tak uroczy-

zmarlego ,,Virtuti Militari" ...Nad grobem

1882) zmarl we Lwowie 16 lutego i zostal

w szeregach armii tureckiej bral udzial

lanach, szkoly weterynarii i szkoly leśnej.

ście, z udzialem przedstawicieli wladz miej-

w wojnie krymskiej z Rosją i walkach pod

Za nimi ,,nieprzejrzany tlum ludności, któ-

skich samorządowych, prawdziwą manife-

Sewastopolem. Jako general wojsk po-

ry plynąl jak rzeka szerokim i imponują-

stacją patriotyczną, w której uczestniczyli

wstańczych 1863 roku, mianowany Naczel-

cym lożyskiem". Na trumnie spoczywala

nie tylko przedstawiciele organizacji wete-

nym wodzem sil zbrojnych województwa

konfederatka, szarfa w kolorach narodo-

rańskich, lecz wiele organizacji mlodzieżo-

lubelskiego, odznaczyl się w walkach pod

wych i szpada dowódcy. Dwaj weterani

wych, robotniczych i cale miasto.

Rawą, Lubochnią, Studzianną, Żarnowiem,

z roku 1831 pp. Brzozowski i Korostyński

W nowej rzeczywistości politycznej

Pieskową Skalą i Kobylanką. Pogrzeb ge-

nieśli na poduszce sztandar narodowy,

autonomii Galicyjskiej i samorządu miej-

nerala odbyl się w niedzielę 19 lutego 1882

ofiarowany śp. generalowi przez Polki

skiego zasadniczo różnil się ten pogrzeb

roku i przerósl w potężną manifestację

z Radomia w czasie powstania 1863 roku.

od pogrzebów Benedykta Kolyszki (1834

narodową.

Za trumną postępowaly w żalobnych sza-

r.) i Wincentego Szeptyckiego (1836 r.),

W przeddzień pogrzebu lwowski

tach wdowa i córka. W drzwiach katedry

generalów powstania listopadowego,

,,Dziennik Polski" zwrócil się do obywateli

pochód żalobny spotkal na czele ducho-

które odbywaly się pod nadzorem policji

miasta z wezwaniem: ,,|Pogrzeb śp. Jene-

wieństwa ks. infulat Karol Mosing, zaś To-

austriackiej. Profesor Stanislaw Slawomir

rala Antoniego Jeziorańskiego odbędzie się

warzystwo Lwowskiego Choru Męskiego

Nicieja opisuje pogrzeb generala Wincen-

w niedzielę 19 bm. o godzinie 3 po poludniu,

powitalo pieniem żalobnym hymnu ,,Beati

tego Szeptyckiego: ,,W dzień pogrzebu ge-

ulica Lyczakowska l.22. Celem oddania na-

mortui" Mendelsona. Ksiądz infulat Karol

nerala Wincentego Szeptyckiego doszlo

leżnego holdu zaslugom, oddanym w spra-

Mosing objąl celebrę i poprowadzil kon-

do przykrego incydentu, szeroko komen-

wach ojczystych, wodza spod Kobylanki,

dukt aż na Cmentarz Lyczakowski. Nad

towanego wówczas we Lwowie. Otóż na

zapraszają podpisani wszystkich prawych

otwartą mogilą przemawial ks. Olszewski

chwilę przed rozpoczęciem uroczystości

obywateli i patriotów do wzięcia jak najlicz-

z zakonu księży Bernardynów (we Lwowie

pogrzebowych do mieszkania zmarlego

niejszego udzialu przy oddaniu mu ostatniej

wlaśnie Bernardyni opiekowali się Cmen-

wtargnęla policja austriacka i zdarla zeń

poslugi. W pogrzebie przyrzeklo więc czyn-

tarzem Lyczakowskim), a przemawial

mundur generalski, w którym chciano

ny udzial Towarzystwo muzyczne ,,Harmo-

bardzo wzniośle i patriotycznie. Zmarlego

zlożyć go na wieczny spoczynek. Caly

nia". Ta ostatnia odegra przy wyruszeniu

pożegnali też koledzy weterani, przedsta-

garnizon (austriacki) stanąl w gotowości

konduktu marsz żalobny Szopena".

wiciele stowarzyszeń powstańców stycz-

bojowej dla przeszkodzenia jakimkolwiek

Otóż, kolejny numer tegoż ,,Dziennika

niowych, m.in. inżynier Raciborski, kolega

demonstracjom".

Polskiego" opisal podnioslą patriotyczną

śp. generala z pola walki, ,,...a pożegnal go

Prasa lwowska dokladnie opisala or-

manifestację narodową podczas pogrzebu

w tych dzielnych, żolnierskich slowach,

ganizację i przebieg pogrzebu. ,,Gazeta

generala Antoniego Jeziorańskiego, w któ-

które wystrzegając się wszelkiego kraso-

Narodowa" w swoich relacjach m.in. pisa-

rym wzięlo udzial cale miasto. ,,Kilkuna-

mówstwa, silą swoją i lapidarną treścią

la: ,,Jeneral Józef Śmiechowski umarl we

stotysięczny udzial publiczności w odda-

porywają sluchaczów". Na pożegnanie

Lwowie, w szpitalu powszechnym, dnia

niu ostatniej poslugi temu, który z szablą

odegrano uroczysty hymn pogrzebowy

18 czerwca 1875 roku. Śmiechowski na-

w ręku slużyl Ojczyźnie, który jako wię-

,,Salve Regina". Prasa też zauważyla, że

leżal do lepiej zaslużonych w Ojczyźnie...

zień stanu przejęczal mlode lata w kaza-

porządek podczas pogrzebu, mimo wielo-

Za czasów Napoleona jako mlodzieniec

matach więziennych, a jako mąż dojrzaly

tysięcznego udzialu publiczności nie byl

POMNIK NA GROBIE JÓZEFA ŚMIECHOWSKIEGO

wstąpil w szeregi narodowe i na polu

piórem kreślil dzieje swego żywota: to

ani na chwilę zaklócony.