28

nr 4 (464) 28.02.­13.03.2025

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Ostatnie lata J. H. Rosena we Lwowie 1934­1937 (cz. 5)

W 1937 roku Jan Henryk

Rosen otrzymal kolejne

zamówienie, tym razem

z niedalekiego Przemyśla.

Do artysty zwrócil się rektor

Wyższego Seminarium

Duchownego, który wlaśnie

poszukiwal artysty do

ozdobienia polichromią

wyremontowanej kaplicy

seminaryjnej. Niewielka

kaplica byla zlokalizowana

w środkowo-pólnocnym

ryzalicie korpusu Wyższego

Seminarium Duchownego przy

ulicy Zamkowej 5, u stóp góry

Zamkowej. Budowę gmachu

rozpoczęto w 1689 roku,

zakończono siedem lat później.

BLOGOSLAWIEŃSTWO ŚW. PIOTRA

JURIJ SMIRNOW

wam wszystkim, którzy trwacie w Chrystu-

szli i owoc przynosili i aby owoc wasz trwal

Pierwotnie kaplica miala wejście od

sie". Postać świętego Piotra przedstawiono

­ aby wszystko dal wam Ojciec, o cokolwiek

ulicy i byla o jedno przęslo krótsza. Ze

Go poprosicie w imię moje. Trwajcie we mnie,

bardzo emocjonalnie, w ruchu, na podobień-

strony zachodniej znajdowalo się wejście

a Ja w was". Wszystkie cztery malowidla fi-

stwo mędrców i proroków starotestamen-

NAWRÓCENIE SZAWLA

do korytarza wewnętrznego seminarium.

towych. Lewą ręką święty wspiera się o ra-

guralne artysta wykonal na tle srebrnym ze

W 1898 roku kaplicę rozbudowano, miano-

mię klęczącego ucznia, który trzyma dlugą

w ruchu, bardzo emocjonalnie sluchają slów

zlotymi laserunkami. W tym tle namalowa-

Mnie wybrali, ale Ja was wybralem i przezna-

wicie przedlużono ją w kierunku pólnoc-

laskę św. Piotra. Drugi mlodzieniec w szacie

Zbawiciela. Dlugi plaszcz jednego z nich ko-

no sceny glówne, również rysunki drugiego

czylem was na to, abyście szli i owoc przy-

nym i przebito wejście od strony poludnio-

loru czerwono-brązowego faldami opada

planu (krajobrazy) wykonane cienką kreską

granatowej klęczy obok i trzyma zapaloną

nosili i aby owoc wasz trwal, aby wszystko

wej. Przy ścianie pólnocnej zbudowano

na ziemię. Na stole nakrytym bialą draperią

farbą brązową. Jak uważa Barbara Hawaj-

świecę. Scena ta symbolizuje również wyj-

dal wam Ojciec, o cokolwiek Go poprosicie

nowy oltarz. Dobudowano też chór mu-

znajdują się kielich i chleb. W srebrno-zloci-

ska, konserwator dziel sztuki z Przemyśla,

ście Kościola z katakumb. Na kotarze artysta

w imię moje".

zyczny. 24 grudnia 1899 roku poświęcono

naszkicowal lódź pod żaglem. Pod obrazem

stym tle namalowano pejzaż ­ ruiny, krzaki,

w tym przypadku artysta naśladowal XVII-

Wszystkie cztery malowidla figuralne są

przebudowaną kaplicę.

cytat z Ewangelii: ,,Laska wam i pokój niech

krowy. W dolnej części obrazu umieszczono

-wieczną skomplikowaną technikę malarską.

sygnowane: w prawym dolnym rogu każde-

W rezultacie przebudowy kaplica po-

stosowny cytat z Ewangelii św. Lukasza.

będą udzielone obficie przez poznanie Boga

Namalowane kreską rysunki można spotkać

go z nich napis: ,,Jan Henryk Rosen.1937". Na

siada uklad jednoprzestrzenny, trójprzę-

i Jezusa, Pana naszego". Drugi obraz po stro-

Po przeciwleglej, poludniowej stronie

też w tle fresków Rosena we lwowskiej Kate-

chórze muzycznym na pilastrze J. H. Rosen

slowy, w formie wydlużonego prostokąta.

kaplicy J. H. Rosen umieścil jeszcze dwa

drze Ormiańskiej.

nie pólnocnej przedstawia scenę ,,Uczniowie

umieścil napis informacyjny w języku laciń-

Przęsla zaznaczone są pilastrami z parami

obrazy. Jeden z nich przedstawia scenę ,,Na-

w Emaus". Artysta przedstawil moment opi-

Otóż po stronie pólnocnej kaplicy we

skim. Malowidla w kaplicy seminaryjnej mia-

pólkolumienek zwieńczonych glowicami.

wrócenie Szawla". Artysta umieścil Chry-

wnękach Rosen umieścil dwa malowidla.

sany przez ewangelistę św. Lukasza w takich

ly szeroki rozglos wśród kleryków i księży

W ścianach bocznych każdego przęsla

stusa po prawej stronie kompozycji jako

slowach: ,,Gdy zająl z nimi miejsce u stolu,

Pierwsze z nich to ,,Święty Piotr blogosla-

diecezji przemyskiej. Proboszczowie z zainte-

występują wnęki plaskie, sklepione pól-

wziąl chleb, odmówil blogoslawieństwo, po-

świetlistą postać. Jest to kolejna, by tak po-

wiący miastu i światu", drugi ­ ,,Uczniowie

resowaniem rozglądali się za możliwością za-

koliście, obwiedzione profilowaną opaską.

wiedzieć, niematerialna postać w twórczo-

w Emaus". Na pierwszym obrazie św. Piotra

lamal go i dawal im. Wtedy otworzyly się im

proszenia Rosena do ozdobienia ich świątyń

Ściany boczne kaplicy do wysokości wnęk

oczy i poznali Go". Na obrazie górna i prawa

ści Rosena, postać ,,nie z tego świata", wizja,

przedstawiono z dwoma uczniami w tle pa-

parafialnych. Już w tymże 1937 roku artysta

wylożono boazerią plycinową. W partiach

bliska w ujęciu artystycznym do postaci

noramy Rzymu. Część lewa fresku zaslo-

część obrazu jest zawieszona ciemnoniebie-

dostal zamówienie wykonania polichromii

piętrowych nad każdą wnęką występują

przeora i trzech zakonników na jego fresku

ską kotarą. Na pierwszym planie przy stole

nięta sfaldowaną kotarą koloru brązowego.

w niedalekiej od Przemyśla w miejscowości

otwory okienne. Nad wejściem z korytarzu

,,Obrona Częstochowy" w kaplicy papieskiej

Panoramę starożytnego Rzymu naszkico-

Chrystus w bialej szacie, z rudawymi wlosa-

Lesko. Niestety freski w kaplicy seminaryj-

wewnętrznego usytuowano chór muzycz-

w Castel Gandolfo. W taki sposób Chrystus

mi i zlotą aureolą. Postać Chrystusa wypro-

wano cienką kreską na zlotym tle. Św. Piotr

nej niedlugo cieszyly oczy i serca kleryków

ny z plaskim sufitem z kasetonami. Skle-

stowana, hieratyczna, z glową lekko pochy-

ukazal się Szawlowi, leżącemu wśród skal,

stoi w rozwiniętej różowej szacie, z siwymi

przemyskich. We wrześniu 1939 roku miasto

pienie kaplicy krzyżowe rozdzielone pasa-

zrzuconemu z konia twarzą do ziemi.

wlosami i z wyciągniętą w geście blogosla-

loną w stronę uczniów. Po lewej stronie dwie

zostalo okupowane przez Armię Czerwoną

mi gurtów. Przęslo trzecie, wschodnie jest

Po stronie lewej obrazu artysta umie-

wieństwa prawą dlonią, ze slowami: ,,Pokój

postacie uczniów. Obydwaj mlodzieńcy są

i wlączone do Związku Radzieckiego. Gmach

podwyższone o dwa stopnie i zamknięte

ścil postać siedzącego pod drzewem piel-

Seminarium Duchownego zajęla jednostka

ścianą z ustawionym przy niej oltarzem.

grzyma. Na twarzy jego odbila się glębo-

wojskowa, zaś w kaplicy urządzono salę gim-

W nawie ustawiono dwa rzędy lawek.

ka zaduma. Zamyślony, a jednocześnie

nastyczną. Malowidla ścienne zamazano far-

Jan Henryk Rosen przyjechal do Prze-

wpatrzony w przestrzeń przed sobą, jest on

bą olejną. Po wojnie gmach wrócil do Semi-

myśla i w krótkim czasie sporządzil orygi-

pierwszym świadkiem niezwyklego wyda-

narium Duchownego i postanowiono freski

nalny projekt. Artysta przewidywal wy-

rzenia objawienia Chrystusa. W swoim zna-

odslonić. Jednak zrobiono to bardzo niefacho-

konanie czterech malowidel figuralnych

czeniu ideowym i w wyrazie artystycznym

wo, co spowodowalo, jak pisze Barbara Mie-

we wnękach wschodniej i zachodniej ścian

postać pielgrzyma jest bliska postaci setnika

dzińska-Hawajska, konserwator dziel sztuki,

kaplicy, dekoracji roślinnej ścian i sklepie-

rzymskiego w ,,Ukrzyżowaniu" w katedrze

znaczne zniszczenia malowidel, zwlaszcza

nia, i stosownych napisów w języku laciń-

Ormiańskiej we Lwowie i tegoż Szawla na

wierzchniej warstwy malarskiej, wykonanej

skim. Do pomocy i wykonania polichromii

obrazie ,,Męczeństwo św. Szczepana" (1925

przez Rosena w technice tempery i srebrzenia

roślinnej Rosen zaprosil Kazimierza Smu-

rok, Lwowska Galeria Sztuki). Monumental-

tla obrazów. Kolejna konserwacja polichromii

czaka, zaś malowidla figuralne w techni-

na postać pielgrzyma w dlugim granatowym

miala miejsce w latach 60. XX wieku przez

ce fresku mokrego namalowal osobiście.

plaszczu spadającym do ziemi jest też naj-

konserwatorów krakowskich, którzy nawet

Tematyka malowidel nawiązywala do

bardziej jaskrawym kolorystycznym akcen-

nawiązali kontakt korespondencyjny z Janem

istoty powolania, która jak najbardziej

tem tego fresku. Można sugerować, że ta po-

Henrykiem Rosenem, który mieszkal w USA.

odpowiadala przeznaczeniu kaplicy semi-

stać byla dla J. H. Rosena bardzo ważną, jest

Artysta udzielil fachowych wskazówek

naryjnej. Po pólnocnej stronie kaplicy we

w niej jakiś ukryty symbol (czy to naprawdę

i przyslal konserwatorom kopię obrazów.

wnękach artysta umieścil scenę ,,Ucznio-

pielgrzym? Ma twarz Rosena). Na srebrno-

Kolejne prace konserwatorskie rozpoczęto

UCZNIOWIE W EMAUS

wie w Emaus", w następnej wnęce ­ ,,Świę-

-zlocistym tle obrazu artysta naszkicowal

w 1996 roku. Rektor Wyższego Seminarium

ty Piotr blogoslawiący miastu i światu"

bogaty pejzaż architektoniczny, również

Duchownego byl bardzo zaniepokojony sta-

(,,Blogoslawieństwo św. Piotra"). Po

postacie ludzi i drzewa. U dolu malowidla

nem malowidel i postanowil przeprowadzić

przeciwleglej poludniowej stronie artysta

znajduje się stosowny laciński cytat z Nowe-

remont kaplicy oraz gruntowną konserwa-

umieścil kompozycję ,,Nawrócenie Szaw-

go Testamentu: ,,Podnieś się i stań na nogi, bo

cję polichromii. Precyzyjne badania stanu

la" i ,,Powolanie Apostolów Jakuba i Jana".

ukazalem się tobie po to, aby ustanowić cię

polichromii i jej konserwację przeprowadzi-

Ściany boczne na calej przestrzeni po-

slugą i świadkiem tego, co zobaczyleś i co

la Barbara Miedzińska-Hawajska. Wedlug

kryte są srebrnym ornamentem. Ornament

ci objawię". Drugi obraz po tejże stronie ka-

jej relacji, badania ujawnily bardzo zly stan

okalający luk wieńczący wnęki zostal wyko-

plicy ilustruje slowa Ewangelii o powolaniu

zachowania polichromii, w niektórych miej-

nany w ksztalcie girland na tle ścian utrzy-

Apostolów Jakuba i jego brata Jana. Na fre-

scach glębokie pęknięcia tynku, zluszczenia

manych w ogólnej tonacji zielonej. W górnej

sku przedstawiono moment spotkania Pana

warstwy malarskiej. Zniszczeniu ulegly duże

części ścian wokól otworów okiennych

Jezusa z nimi nad brzegiem jeziora obok lodzi.

partie srebra i wykonane na nich brązową

ornament roślinny. W części oltarzowej

Chrystus stoi w bialej szacie spadającej fal-

farbą rysunki. Pejzaże w tle malowidel byly

polichromii nie ma. Wyżej nad ornamentem

dami na ziemię i w jasnobrązowym plaszczu.

zniszczone lub prawie nieczytelne. W wyniku

roślinnym na ścianach bocznych i nad chó-

Glowę Chrystusa otacza zlocista aureola.

prac konserwatorskich udalo się przywrócić

rem umieszczono napisy w języku lacińskim,

W tle srebrnego pejzażu widoczny jest zarys

polichromii stan i wygląd w wersji autorskiej

które obiegają kaplicę dookola. W języku

brzegu. Po lewej stronie kompozycji stoją

z 1937 roku. Usunięto nie tylko wszystkie

polskim cytat z Ewangelii św. Jana brzmi:

dwaj powolani Apostolowie, ubrani w krót-

zniszczenia spowodowane czasem, ale też

,,Nie wyście Mnie wybrali, ale Ja was wy-

kie tuniki. W części dolnej obrazu stosowny

ślady wcześniejszych nieudanych zabiegów

POWOLANIE APOSTOLÓW

bralem i przeznaczylem was na to, abyście

cytat z Nowego Testamentu: ,,Nie wyście

renowacyjnych.