15

nr 5 (465) 14­27.03.2025

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Rocznica Lwowskiej Galerii Sztuki

118 lat temu, 13 lutego 1907

roku zostala utworzona

Lwowska Galeria Miejska

(obecnie Lwowska

Galeria Sztuki, w latach II

Rzeczypospolitej ­ Galeria

Narodowa miasta Lwowa),

jedno z najbardziej znanych

muzeów lwowskich,

prawdziwy skarbiec

wybitnych dziel sztuki,

zwlaszcza sztuki polskiej.

Wydarzeniu zostala

poświęcona lekcja Natalii

ODCZYT NATALII FILEWYCZ

Filewycz, prezesa ,,Centrum

Lwowa. Wlaśnie z początkiem 1907 roku

W ciągu 1906 roku zbiory wzbogaci-

ocalenia ukraińskiego

ly się cennymi dzielami sztuki dawnych

do rąk dyrektora Aleksandra Czolowskie-

dziedzictwa kulturowego",

go trafil ladnie wydany katalog pewnej

i wspólczesnych artystów, między inny-

dlugoletniej pracownicy

mi pędzla K. Szwajkarta, Alojzego Rej-

kolekcji, która skladala się z 1 300 pozycji.

Lwowskiej Galerii Sztuki

chana, Artura Grottgera (,,Spotkanie Jana

Katalog, ulożony w języku francuskim, byl

im. B. Woznickiego,

faktycznie ofertą do sprzedaży tych cen-

III Sobieskiego z cesarzem Leopoldem"),

nych i bliżej nikomu nie znanych zbiorów.

Wladyslawa Czachórskiego, Jacka Mal-

autorki licznych publikacji,

Wlaściciel rozeslal ten katalog po calej

czewskiego. Jednak brak pomieszczeń wy-

książek i artykulów

stawowych spowodowal, że te i inne dzie-

Europie i czekal na zainteresowanych

poświęconych historii

la zostaly umieszczone w gmachu ratusza

kupców z krajów europejskich. Udalo się

tejże wielce zaslużonej

ustalić, że owa kolekcja znajdowala się

lwowskiego i zdobily pomieszczenia Sali

dla Lwowa placówki

w odnośnie niedalekim od Lwowa palacu

Obrad Rady Miejskiej, gabinet prezydenta

kulturalnej. Impreza

pewnego ziemianina polskiego Jana Ja-

Ludwików XV i XVI, dyrektoriatu i empire.

miasta lub znajdowaly się w komnatach

do Lwowa, żeby przeprowadzić ostateczne

zostala zorganizowana

Uderzala szafa gdańska, porcelana, wyro-

kowicza, wspólwlaściciela i kierownika

Archiwum Miejskiego.

zalatwienie umowy i sumę dotacji w Ma-

przez ,,Centrum ocalenia

dwóch cukrowni na Podolu, we wsi Sit-

by ze srebra, emalii i kości sloniowej". Byly

Dziela sztuki naplywaly również

gistracie lwowskim, zaś Stroner zostal na

ukraińskiego dziedzictwa

to dziela przeważnie wloskie i holender-

kowce kolo Humania, ale już za granicą,

z hojnych darów lwowian i nie tylko. Na

miejscu, by przypilnować pakowanie zbio-

kulturowego" i Bibliotekę

skie, od XVI wieku po koniec XVIII. Wiele

w Imperium Rosyjskim. Do Sitkowic alar-

przyklad, w 1905 roku znany lwowski

rów. Na podstawie referatu T. Rutowskiego

też plócien francuskich, hiszpańskich i nie-

mowo wyslano Wladyslawa Stronera,

restaurator i milośnik sztuki Szymon Mi-

czlonkowie Magistratu 13 lutego 1907 roku

Naukową Politechniki

mieckich, oryginalów i kopii.

kustosza lwowskiego Muzeum Przemyslu

chal Toepfer przekazal miastu w darze 59

podjęli decyzję, aby ,,zakupić dla miasta

Lwowskiej w cyklu lekcji

Artystycznego, znanego historyka sztuki.

Jak pisal w tymże 1907 roku Tadeusz

obrazów i szkiców, zaś w 1907 ­ kolejnych

w calości prywatną kolekcję, która liczy

i spotkań pt. ,,Kawa na

Po zbadaniu tajemniczej kolekcji przy-

Czapelski w warszawskim ,,Tygodniku ilu-

200. Ze zbiorów Wladyslawa Przybyslaw-

1300 pozycji, z 2000 przedmiotów, wśród

Profesorskiej". (Biblioteka

strowanym": ,,Wśród tych obrazów zazna-

wiózl do Lwowa entuzjastyczne relacje.

skiego, znanego kolekcjonera, syn jego

których 380 dziel dawnych malarzy, 52 mi-

znajduje się wlaśnie przy ul.

czono w katalogu Jana Jakowicza ...utwo-

Mial to być unikatowy zbiór dziel sztuki

Kazimierz Przybyslawski ofiarowal mia-

niatury, 80 akwareli i gwaszy w cudownych

Profesorskiej).

ry takich mistrzów jak Palma Vecchio,

z dawnych palaców Potockich w Tulczynie

stu wspanialą kolekcję ­ 350 medalionów

ramach, także takie dziela sztuki jak meble,

i Niemirowie, Przeździerskich z Czarne-

Andrea del Sarto, Albano, Carlo Maratta,

przedstawiających wybitne postacie Pola-

porcelana, brązy, zegary, tkaniny, zbroje,

go Ostrowa, szambelana Dembowskiego

sporo bolończyków. Są też dziela noszą-

ków. Pod wplywem tych okoliczności coraz

pamiątki archeologiczne, rzeźba i in. Prze-

TEKST I ZDJĘCIA

ce cechy Velasqueza i Ribery, przednich

i innych znanych magnatów podolskich.

bardziej jasną stawala się potrzeba zgrupo-

znaczyć na te cele 225000 koron".

JURIJ SMIRNOW

holendrów i flamandów, parę niepospoli-

Wedlug wlaściciela tych bogactw Jana

wania i rozmieszczenia pod jednym dachem

Aleksander Czolowski po odbiór zbio-

Sala biblioteczna byla przepelniona

tych prac naśladowców czy uczniów Rem-

Jakowicza, w jego zbiorach znajdowaly

dziel rozproszonych w Archiwum i Ratuszu,

ru znów wyjechal do Sitkowiec. Ogromna

publicznością. Wysoki intelektualny po-

się dziela Rembrandta, Rafaela, Rubensa,

brandta, glowy oryginalne z XVII wieku,

udostępnienia zbiorów dla szerokiej publicz-

kolekcja zostala spakowana w 108 pakach

ziom lekcji z tego cyklu, również nazwisko

Van Dycka, niektóre o prominencji i z ko-

z których kilka może ubiegać się o ojco-

ności. Sprawa ta byla niezwykle aktualną

i paczkach i zaladowana na kilka sani i, nie

pani Filewycz, zebraly spore grono milo-

lekcji samego króla Stanislawa Augusta

stwo najwybitniejszych malarzy".

w ciągu dalszych kilku dziesiątków lat. Na

zważając na srogi mróz i zaspy śnieżne, ru-

śników lwowskiej historii i kultury. Nata-

Poniatowskiego i rosyjskiego arystokraty

W zbiorach Jana Jakowicza byly też

przyklad, w 1937 roku w przewodniku po

szyla w drogę do Lwowa. Jednak nie mróz

lia Filewycz bardzo dokladnie opowiadala

dziela znanych artystów polskich, mia-

księcia Michala Woroncowa-Daszkowa

Lwowie znany historyk Aleksander Medyń-

i nie zaspy byly najważniejszą przeszkodą

o trudnych początkach Galerii Miejskiej,

nowicie Bacciareli, Lampi, Smuglewicza,

(wlaśnie byl żonaty z Elżbietą z Branickich

ski pisal: ,,Galeria Narodowa m. Lwowa, za-

dla tej niezwyklej i nader cennej karawany.

o najcenniejszych dzielach sztuki w jej

z Bialej Cerkwi, córką wielkiego hetmana

Szwejkarta. A jeszcze zlote i srebrne mo-

lożona w roku 1907, obejmuje obrazy mala-

W podnieceniu zapomniano o granicy pań-

zbiorach, o mecenatach i ludziach, którzy

rzy obcych od XV wieku do początków XIX

koronnego Franciszka Ksawerego Bra-

nety (58 zlotych i 700 srebrnych), ordery

stwowej. Przecież trzeba bylo przewieźć

stali przy organizacji tej cennej placówki

nickiego). Otóż Tadeusz Rutowski i Alek-

i cale garnitury francuskie. Najbardziej zna-

wieku, obrazy malarzy polskich i w Polsce

ten caly skarb, owe 108 pak, cenne dziela

kulturalnej naszego miasta. Bogate ma-

sander Czolowski postanowili osobiście

ny obraz calej kolekcji, mianowicie obraz

pracujących od początków XVIII wieku po

sztuki, meble, zlote i srebrne rzeczy przez

terialy dotyczące powstania i rozwoju

rzekomego Rafaela, budzil silne emocje, byl

odwiedzić palac w Sitkowcach i spiesz-

dzień dzisiejszy, miniatury polskie i obce,

granicę państwową Imperium Rosyjskie-

Galerii Miejskiej są rezultatem wielolet-

perlą najwyższej klasy i mial sygnaturę na

nie wyruszyli w drogę razem z prezesem

rzeźby, medaliony polskie, brązy i plakiety.

go i Cesarstwa Austrowęgierskiego. Zaś

niej pracy Natalii Filewycz w archiwach

rok 1508 wedlug tegoż T. Czapelskiego "...

Jednak obrazy Galerii Narodowej m. Lwowa

lwowskiego Towarzystwa Sztuk Pięk-

w Rosji obowiązywal zakaz wywozu dziel

i bibliotekach lwowskich. Dzięki żmudnej

nie mają wlasnego gmachu, któryby umoż-

nych, malarzem Stanislawem Rejchanem

byl ujęty w starą, nader charakterystycz-

sztuki za granicę. Aleksander Czolowski

pracy badaczki obecni na lekcji uslyszeli

i doradcą prawnym A. Lisiewiczem, pel-

ną ramę. Kupiony przez króla Stanislawa

liwil ukazanie ich w calości w jednym ze-

nie mial żadnych dokumentów od wladz

o wielu malo znanych faktach, dotyczą-

nomocnym przedstawicielem lwowskiej

Augusta z galerii Borghese w Rzymie za

spole i w odpowiednich dla dziel sztuki wa-

rosyjskich, żadnego zezwolenia celnego

cych zwlaszcza pierwszych lat organizacji

pośrednictwem biskupa Albertrandiego za

Rady Miejskiej. Z upoważnienia Rady Miej-

runkach. Są one ulokowane w dwu różnych

na wywóz tych wszystkich skarbów. Jak

galerii. Jak opowiadala prelegentka, ,,...do

sumę 30000 dukatów, byl oddany potem

miejscach. Pierwszy dzial Galerii znajduje

skiej i prezydenta Lwowa Michala Michal-

powiedziala Natalia Filewycz: ,,Ta awan-

pierwszych wydarzeń, które przyczynily

w zastaw przez króla przy wyjeździe do

się w gmachu zbiorów im. Boleslawa Orze-

skiego dysponowali sumą ponad 200000

turnicza wyprawa, nie zważając na ostry

się do utworzenia galerii, można zaliczyć

zlr. W dniach 5­8 lutego czlonkowie ko-

Petersburga w roku 1797 szambelanowi

chowicza (ul. Ossolińskich 3), drugi dzial

mróz i carski zakaz wywozu dziel sztuki za

dar majora armii austriackiej Karla Kun-

misji na miejscu w palacu Jana Jakowicza

Dembowskiemu". Do tego obrazu Jan Ja-

w gmachu Miejskiego Muzeum Przemyslu

granicę, powiodla się: ogromna kolekcja...

hla, który to w 1874 roku ofiarowal miastu

kowicz dysponowal nawet oryginalnym

pracowali w dzień i w nocy, oglądając

Artystycznego (ul. Hetmańska 20)".

przecięla pas graniczny i przybyla do Lwo-

swoją kolekcję obrazów i rycin. Nie mając

każdy obraz, meble, rzeźby, okazy prze-

wlasnoręcznym listem samego króla Sta-

Wielkimi entuzjastami tworzenia we

wa. Potem w gorączkowym przeliczaniu

odpowiedniego pomieszczenia, 130 obra-

Lwowie prawdziwej, na skalę europejską

myslu artystycznego. Tylko obrazów bylo

nislawa Augusta z pieczęcią, zweryfiko-

okazalo się, jak często zdarza się w takich

zów i 1660 rycin Rada Miejska przekazala

386, a jeszcze ,,...ponad 1000 ,,numerów"

wanego później we Lwowie przez Wojcie-

galerii sztuki byli: dr Aleksander Czolow-

sytuacjach, że jakąś paczkę w pośpiechu

na przechowanie Zakladowi Ossolińskich,

cha Kętrzyńskiego, dyrektora Zakladu im.

dziel przemyslu artystycznego i zabyt-

ski ­ dyrektor Archiwum Miejskiego i dr

zapomniano i za kilka dni przywiozla ją do

gdzie utworzono Muzeum Lubomirskich".

ków archeologicznych, też meble z czasów

Ossolińskich. W tym liście król stwierdzal,

Tadeusz Rutowski ­ wiceprezydent miasta

Lwowa córka Jakowicza (oczywiście też

W 1902 roku dr Wladyslaw Dulęba

iż obraz ten byl identyczny z tym, który

nielegalnie)". W końcu lutego 1907 roku

ofiarowal 5000 koron, które zostaly prze-

zakupil w Rzymie i poczytywal za oryginal

w salach Muzeum Przemyslu Artystycz-

znaczone na zakup dziel sztuki dla przy-

rafaelowski. Otóż, lwowskim wyslannikom

nego otwarto wystawę zakupionych skar-

szlej galerii miejskiej. Tę sumę zdeponowa-

trudno bylo powstrzymać emocje. Zgodnie

bów. To byl początek nowej historii zaku-

la Rada Miejska i już w1903 roku dokonala

uważali, że nie można przegapić unikatowej

pionej kolekcji, a wlaściwie rozpoczęla się

pierwszych cennych zakupów, mianowicie

możliwości nabycia tak cennych dziel sztu-

historia Lwowskiej Galerii Miejskiej.

obrazów Wilhelma Leopolskiego ,,Śmierć

ki. Ale chodzilo też o cenę. Za swoje zbiory

Po zakończeniu lekcji prezes Natalia

Acerny", Jana Styki ,,Polonia", Jana Matejki

Jan Jakowicz chcial znacznie większą sumę,

Filewycz odpowiadala na liczne pytania

,,Śluby Jana Kazimierza". Kolejne trzy cen-

niż zaofiarowana przez lwowian. Jednak po-

obecnych. Za datki na rzecz Zbrojnych Sil

ne obrazy mistrzów polskich zakupiono

średnik niejaki Dornhelm za pewną prowizję

Ukrainy można bylo również nabyć książ-

na wystawie ,,Towarzystwa Milośników

namówil Jakowicza na obniżenie ceny. Jako-

kę jej autorstwa o historii Lwowskiej Gale-

Sztuki" w Krakowie. W 1906 roku zostal

wicz też spieszyl się pozbyć swoich zbiorów

rii Sztuki im. B. Woznickiego. Nagrodą dla

zakupiony ze zbiorów zmarlego Matkow-

­ bal się rozruchów rewolucyjnych i znisz-

pani Filewycz byly też wdzięczne oklaski

skiego obraz A. Grabowskiego ,,Portret

czenia cennych dziel przez zbuntowanych

obecnych na lekcji milośników sztuki i hi-

ZDJĘCIE ZE STAREJ GALERII MIEJSKIEJ

storii lwowskiej.

Franciszka Smolki".

chlopów. T. Rutowski i A. Czolowski wrócili