17

nr 5 (465) 14­27.03.2025

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Conrad ­ duch post-romantyczny

Wracamy raz jeszcze do

Conrada, albowiem postać

jego i twórczość domaga

się wielu omówień,

odwolań czy refleksji...

A także przywolania

wypowiedzi pisarza,

kiedy stajemy wobec

wątpliwości. I tak, na

przyklad, sam Conrad

przyznal, że to powieści

Maryatta wplynęly na

wybór jego morskiego

zawodu, jego pasji dla

morza... A co z wplywem

JÓZEF CONRAD KORZENIOWSKI

nastawiona wobec Polski. Ato-

Conrada od lat chlopięcych,

polskich autorów?

Po latach żeglugi pokazywal te

ksiądz Robak, Litawor. W do-

li postać Konrada Wallenro-

kiedy to wspólna lektura dziela

W latach mlodzieńczych

mickiewiczowskie tomy, opra-

datku wina, zdrada i wyrzuty

da musiala wywrzeć znaczny

wraz z ojcem przyszlego pisarza

poznal przecież polskich

wione w czarne plótno, odwie-

sumienia pojawialy się nie-

wplyw na przyszlego autora

przenikala jakby przez osmozę

poetów romantycznych,

dzającym go w jego domu, w Ca-

rzadko w poezji romantyków.

,,Lorda Jima". Warto tu przy-

do duszy, a potem kontynuowa-

którzy odcisnęli niezatarte

pel House (Kent). I tak wspomina

W przypadku Mickiewicza,

pomnieć tezę Zawodzińskiego

la swoją akcję podczas dlugich

piętno na jego duszy.

go J. H. Retinger cytując slowa

także Conrada, to powtarza-

o motywach emigracji Conra-

lat żeglowania. Loziński zwra-

Conrada: ,,Niczego nie ocalilem

nie się problemu zdrady można

da. Wedlug niej chlopiec, któ-

ca tez uwagę na fakt, że zarów-

z mojego dziedzictwa poza tymi

odnieść do osobistych prze-

remu Rosja wydarla ojczyznę

no ksiądz Robak oraz lord Jim

MAREK BATEROWICZ

I

splowialymi dagerotypami i tą

żyć. Kontynuuje Tarnawski:

i zadręczyla rodziców, a który

giną ostatecznie od kuli, placąc

w tej kwestii wypada przyto-

książką, której nie moglem się

,,Zwlaszcza Wallenrod wydaje

podobnie jak Alf w opowieści

ruiną swych już uczciwych za-

czyć slowa pisarza z wywia-

dość naczytać w czasie mych

się bardzo osobistą koncepcją

Wajdeloty mial później pójść

mierzeń za dawne winy.

du, drukowanego w ,,Tygodni-

dlugich podróży" (vide ,,Conrad

poety, który w czasie pięcio-

w świat z ukrytą w sercu myślą

Na tym nie kończą się mic-

ku Ilustrowanym" (18.4.1914)

and his Contemporaries").

letniego zeslania do Rosji, sam

o pomście. Zwraca się też uwagę

kiewiczowskie tropy w twór-

z okazji jego przyjazdu do Polski

Pomimo tej pelnej afektu de-

,,pelzając milczkiem, jak wąż

na to, że liczni zdrajcy i pokut-

czości Conrada. Oto prof. Ju-

w roku 1914: ,,Angielscy krytycy,

klaracji dla epopei Mickiewi-

ludzil despotę" i któremu przez

nicy w powieściach Conrada

liusz Kleiner porównuje balladę

mówiąc o mnie, zawsze podają, że

cza Conrad w rozmowie w roku

pewien czas mogla się roić rola

noszą piętno wallenrodowskiej

,,Czaty", a opowieść Conrada

jest we mnie coś niezrozumia-

1914 wyznal, iż wolal ,,Konra-

Wallenroda. Pobyt w Rosji ­

ponurości. Dostrzeżono i to, że

,,Karain" (vide ,,Dziennik Li-

lego, niepojętego, nieuchwyt-

da Wallenroda" oraz ,,Graży-

na ogól swobodny i wygodny

w ,,Wykolejeńcu" zjawiają się

teracki", 5.6.1949). Tarnawski

nego. Wy jedni to nieuchwyt-

nę". To zaskakujące wyznanie

­ musial, co więcej, narzucić

dwa wersety z ,,Konrada Wal-

z kolei widzi w postaci Baba-

ne uchwycić możecie, niepojęte

na pierwszy rzut oka wydaje

Mickiewiczowi chwile poważ-

lenroda", a jeden z nich nawet

lacziego z ,,Wykolejeńca" Hal-

pojąć. To jest polskość. Polskość,

się nieporozumieniem, ale au-

nych niepokojów sumienia, czy

powieść tę kończy. Ale istnie-

bana, mściwego doradcę Wal-

którą wziąlem do moich dziel

tor ,,Lorda Jima" z pewnością

nie sprzeniewierza się ojczyź-

ją również analizy wychodzą-

lenroda. Mniej oczywiste są

przez Mickiewicza i Slowackie-

wiedzial, co mówi. A badaczy

nie, a zapewne nie oszczędzil

ce poza wallenrodowski krąg

wplywy ,,Grażyny", lecz Tar-

go. ,,Pana Tadeusza" ojciec czytal

twórczości Conrada wyzna-

mu nawet zarzutów serwilizmu

winy i zdrady. I tak, artykul Je-

nawski dostrzega je w dwóch

mi glośno i mnie kazal czytać so-

nie to bynajmniej nie dziwi,

wobec despoty ­ które Boy po-

rzego Lozińskiego pt. ,,Lord Jim

powieściach. Postać kobie-

bie glośno. Nie raz, nie dwa razy.

albowiem motyw winy i zdra-

tem podniósl w jednym ze swo-

a ksiądz Robak" (,,Wiadomo-

ty, która naklania do dziala-

Wolalem ,,Konrada Wallenro-

dy stanowi jeden z czolowych

ich odbrązawiających artyku-

ści", 21 sierpnia 1949 r.) snuje

nia wahającego się mężczyznę,

da" i ,,Grażynę". Później wolalem

motywów powieści Conrada.

lów" (str. 205/6).

analogie między tymi dwiema

występuje w ,,Lordzie Jimie"

Slowackiego. Wiecie dlaczego?

I ­ jak pisze Wit Tarnawski ­

Postacie owych ,,zdrajców"

postaciami:

(Klejnot i lord Jim) oraz w ,,Zwy-

Bo on jest duszą calej Polski...

wiąże się z glębokim przeży-

czy pokutników u Mickiewi-

,,Zamazanie piętna zdrady

cięstwie" (Lena i Heyst). Są

(ostatnie zdanie Conrad ująl po

ciem ich twórcy, który mu-

cza mogly z pewnością wy-

­ oto zagadnienie ,,Lorda Jima".

jeszcze inne echa mickiewi-

francusku)".

sial sam w sobie rozprawić się

wierać wielkie wrażenie na

Uderza tu niezwykle podobień-

czowskie u Conrada, wrócimy

Wiemy też, że kiedy mlody

z zarzutem dezercji i sprzenie-

wyobraźnię Conrada, który

stwo do dziejów hańby Jacka

do nich przy innej okazji. Już

Korzeniowski opuszczal Kra-

wierzenia się ojczyźnie, posta-

sam borykal się z tym proble-

Soplicy ­ bohatera epopei mic-

teraz jednak możemy powie-

ków, wuj Bobrowski ofiarowal

wionym publicznie (choć nie-

mem przez cale życie ­ sądzi też

kiewiczowskiej. Zbieżność ta

dzieć, że na kartach powieści

mu na drogę kilka starych fo-

slusznie!) przez Orzeszkową.

Tarnawski. Osobiście nie sta-

być może nie jest przypadkiem,

Conrada przewija się post-ro-

tografii rodzinnych oraz ,,Pana

A ­ zauważa dalej Tarnawski

wialbym jednak znaku równa-

gdy zważymy, że ,,Pan Tadeusz"

mantyczny duch Polaka, któ-

Tadeusza". Pamiętamy też, że

­ w dzielach Mickiewicza ga-

nia pomiędzy sytuacją takiego

zajmowal zawsze jedno z miejsc

rego wyobraźnię uksztaltowaly

Conrad nawet podczas swoich

leria zdrajców prawdziwych

Wallenroda, a polożeniem eg-

glównych na pólkach biblio-

dziela narodowych romanty-

morskich wypraw nie rozsta-

czy pozornych, faktycznych

zystencjalnym Conrada, któ-

teki Conrada". Poprawniej by-

ków. I jest to oryginalny wklad

wal się z tym utworem, podob-

czy potencjalnych jest również

ry przecież wybral emigrację

loby tu ukazać raczej wplyw

syna rodu Korzeniowskich do

nie jak z dzielami Szekspira.

bogata: Wallenrod, Almanzor,

w Anglii, a ta nie byla wrogo

mickiewiczowskiej epopei na

literatury Albionu.

Czlowiek, który przeżyl wlasną śmierć

przedstawione w oglądanym przez nas

w Gdańsku pochodzi z Bolechowa kolo Stry-

ja. Powiedzial nam o tym reżyser filmu Ja-

filmie dokumentalnym pt. Sila modlitwy.

roslaw Mańka, z którym polączyliśmy się

Glówny bohater przeszedl przez tak zwa-

ną śmierć kliniczną, doświadczając tego, co

telefonicznie po projekcji. Ten sam twórca

Nieraz można uslyszeć opinię, że ktoś

nie wierzy w życie po śmierci, ponieważ

czeka każdego z nas po śmierci. Przez dwa

nakręcil film o lwowiaku Julianie Godlew-

jeszcze nikt stamtąd nie wrócil, aby nam

miesiące jego życie wisialo na wlosku, raz

skim, który oglądaliśmy w listopadzie minio-

byl po jednej, a raz po drugiej stronie. Jak

nego roku.

powiedzieć jak tam jest.

Spotkanie nasze, jak zwykle zakończy-

W dniu 25 lutego br. w domu księży

stwierdzil, caly czas byl świadom tego co

się z nim dzieje: zobaczyl jak zostaly ocenio-

liśmy agapą, mając okazję do wspólnych

i braci paulistów we Lwowie, odbylo się na-

rozmów i radowania się z bycia razem. Choć

sze kolejne spotkanie sympatyków kultury

ne jego czyny, odczul przez sekundę palenie

chrześcijańskiej. Jak zwykle rozpoczęliśmy

ogniem piekielnym, slyszal modlitwy, które

toczy się wojna, każdego dnia giną żolnierze

byly za niego zanoszone przez konkretne

i cywile, wielu przepada bez wieści, a życie

je od modlitwy przed Najświętszym Sakra-

codzienne staje się coraz trudniejsze, to

mentem prosząc Boga o zakończenie wojny

osoby, pamiętal kto i jakimi slowami się

modlil. Wreszcie po osądzeniu jego życia

jednak trwamy w nadziei, że ten czas cier-

i sprawiedliwy pokój, a także powierzając

pienia i lez kiedyś się wreszcie skończy i bę-

Mu wszystkie ofiary tej krwawej konfron-

poczul się dobrze i wiedzial, że już nigdy

tacji i wiele innych intencji.

nie będzie czul się źle. Dlatego też bardziej

dziemy mogli cieszyć się pokojem w naszym

Następnie czekaly nas dwa zupelnie

pragnąl pozostać w tamtej rzeczywistości

kraju, a potem w domu Ojca.

ode mnie tę modlitwę, której nauczyl mnie

pt. Dominum et vivificantem, przybliżając

niespodziewane zdarzenia. Najpierw brat

mój ojciec ­ i pozostańcie jej wierni". Mlo-

wiernym Trzecią Osobę Boską. Tak więc

niż wracać do ziemskiego życia. Pan Bóg

jednak ma swoje plany. Dziś Andrzej Duffek

Adam przypomnial nam jak w czerwcu 1979

dy Karol Wojtyla posluchal rady swojego

brat Adam rozdal nam tekst modlitwy do

MARIA BARANOWA

roku Jan Pawel II na spotkaniu z mlodzieżą

ojca i odmawial tę modlitwę do końca swo-

Ducha Świętego i zachęcal do wysluchania

opowiada o tym, co mu się zdarzylo poma-

w Warszawie wypowiedzial następujące

ich dni. Ta pobożność do Ducha Świętego

prośby św. Jana Pawla II, aby ją codziennie

gając innym odkryć prawdę o naszym życiu

PS

slowa: ,,kiedyś mój rodzony ojciec wlożyl

i przeznaczeniu.

Zwiastun filmu można zobaczyć

pomogla mu sprostać jakże nielatwemu

odmawiać.

na stronie:

mi w rękę książkę i pokazal w niej modli-

życiu i wielkim wyzwaniom. Już jako pa-

Drugie  nieoczekiwane  zdarze-

Ciekawostką jest fakt, że rodzina

twę o dary Ducha Świętego (...). Przyjmijcie

Andrzej Duffeka, który mieszka teraz

www.youtube.com/watch?v=_2Zu5lZ5vrU

pież napisal encyklikę o Duchu Świętym

nie to świadectwo Andrzeja Duffeka