18

nr 5 (465) 14­27.03.2025

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Medaliki ­ skarby sprzed lat

Medaliki Częstochowskie i Matki Boskiej Nieustającej Pomocy

Praca

firmy Kasprzykiewicz i Szmak-

i świeckiego, pięknie malowal,

z cennymi i zabytkowymi

fefer jest z cieniutkiej alumi-

mial zdolności literackie i mu-

niowej blaszki, a więc ma tylko

zyczne, to wlaśnie on ulożyl

przedmiotami przypomina

okolo stu lat. Nad przedstawie-

najbardziej znaną wloską kolę-

czasem rozwiązywanie

niem Jasnogórskiej Madon-

dę ,,Tu scendi dalle stelle" (,,Zstą-

lamiglówki. Na pierwszy

ny umieszczono napis Matka

pileś z gwiazd"). Wybral slużbę

rzut oka wydaje się, że

Boska Częstochowska Królowa

Bogu i bliźnim, by objąć opieką

nie da się zidentyfikować

Korony Polskiej, część slów za-

i wyciągnąć z nędzy material-

bardzo zniszczonych

stąpiono skrótami, a na rewer-

nej, a przede wszystkim ­ mo-

sie jest Ukrzyżowany Pan Jezus

ralnej, tych, którzy mieszkają

przedmiotów. Zbyt dlugo

i napis Święty Boże zmiluj się

tak niedaleko od stolicy piotro-

leżaly w ziemi. Jednak

nad nami oraz sygnatura firmy.

wej, a pozostają daleko od Boga.

w większości przypadków

Jest jeszcze jeden częstochow-

Wraz ze wznowieniem kul-

znajduję jakiś trop, który

ski medalik ­ nieduży, ze stopu

tu zrobiono wiele kopii obra-

pozwala określić, jaki to

o zawartości żelaza. Wokól czę-

zu, trafialy one do kościolów

medalik. Czasem jest to

stochowskiego obrazu jest napis

i do domów prywatnych, poja-

kilka liter napisu, które

po polsku, a na drugiej stronie

wojska  napoleońskie  obraz

wialy się kolejne świadectwa

udalo się odczytać kilka liter

zniknąl, ale nie zostal zniszczo-

o wysluchanych modlitwach.

widać dopiero na zdjęciu

napisu i wyraźnie widać dwie

ny ani ukradziony, a trafil do

Od prawie póltora wieku ob-

i to w znacznym zbliżeniu

stojące sylwetki z nimbami. Być

malego kościólka nad samym

raz Matki Boskiej Nieustającej

lub odwrotnie ­ oddaleniu,

może to Święta Rodzina, tylko

ściska jej dloń, spogląda za sie-

Tybrem, gdzie przez kilkadzie-

Pomocy jest w kościele klasz-

czasem ­ fragment obrazu

postać malego Jezuska jest już

bie, jakby nagle byl czymś prze-

siąt lat byl zapomniany. Wisial

tornym w Mościskach ­ byla to

czy sam ksztalt i rodzaj

nieczytelna?

rażony, nawet sandal spadl Mu

w malo widocznym miejscu,

pierwsza placówka na ziemiach

materialu.

Często trafia się medalik

z nóżki. W górnej części obrazu

jako że w innych oltarzach byly

polskich, do której redempto-

z przedstawieniem Matki Bo-

są przedstawieni archaniolo-

już wówczas inne obrazy. W po-

ryści wrócili od czasów wypę-

skiej Nieustającej Pomocy. Jest

wie, którzy trzymają narzędzia

lowie XIX wieku, gdy na miej-

dzenia przez zaborcę. Od tej pory

KRYSTYNA ADAMSKA

P

to jeden z najpopularniejszych

Męki Pańskiej. Tlo obrazu jest

scu kościola pw. św. Mateusza

zaniesiono tu wiele modlitw,

obrazów maryjnych na świe-

o opracowaniu calej puli

zlote i na nim, obok wszystkich

redemptoryści  wybudowali

mialy miejsce cuda i uzdrowie-

uzmyslawiam sobie, że

cie, czczony także przez chrze-

postaci, umieszczone są pod-

nową świątynię, wrócil temat

nia, między innymi ­ urato-

maryjnych  medalików

ścijan obrządków wschodnich.

pisy zlożone ze skrótów grec-

zaginionego cudownego obra-

wanie kościola w czerwcu 1915

Oryginal znajduje się w Rzy-

jest chyba najwięcej, także

kich slów MP ­ ΘΥ ­ Mary-

zu i jeden z zakonników wpadl

roku, kiedy to Austriacy przez

mie, bliziuteńko bazyliki Santa

wśród tych najstarszych, bar-

ja Matka Boga, IC ­ XC ­ Jezus

na trop zguby. Nic by może nie

dwa tygodnie atakowali mia-

Chrystus, ΟΡМ ­ Archaniol

dzo zniszczonych. W naszej

Maria Maggiore, w kościele re-

stalo na przeszkodzie, żeby ob-

sto oraz we wrześniu 1939 roku,

Michal, OΡГ ­ Archaniol Ga-

kulturze od lat zakorzeniona jest

demptorystów pod wezwaniem

raz wrócil na miejsce, gdyby

kiedy niemiecka bomba spadla

modlitwa i szczególna cześć dla

św. Alfonsa Maria de Ligouri,

briel. Ciekawa jest też symboli-

nie to, że byl bardzo zniszczony.

w ogrodzie klasztornym nie-

Matki Boskiej, szukanie u Niej

gdzie zresztą są też regularne

ka gwiazd, przedstawionych na

Tutaj w historię obrazu wplata

opodal zabranych tam kleryków

wstawiennictwa i obrony.

msze święte w języku polskim.

welonie Matki Boskiej. Więk-

się polski wątek ­ w 1866 roku

i nie wybuchla. We Lwowie ob-

Nic dziwnego, że często tra-

To niewielki obraz procesyjny,

sza, ośmioramienna, nawią-

obraz odnowil Leopold Nowot-

raz czczony jest na Zboiskach,

fiają się medaliki z obrazem

slużący też do modlitwy oso-

zuje do gwiazdy betlejemskiej

ny, urodzony w Tulczynie na

gdzie sanktuarium pod tym

Matki Boskiej Częstochow-

bistej, pelen symboliki, która

czy też narodzin Zbawiciela,

Podolu, uczeń Liceum Krze-

wezwaniem prowadzą księża

skiej. Dwa bardzo zniszczone

przed wiekami byla czytelna

a mniejsza, w ksztalcie krzyża

mienieckiego. Większość ży-

zmartwychwstańcy.

dziewiętnastowieczne medali-

i zrozumiala dla wiernych, zlo-

­ do wspóludzialu Matki w Jego

cia spędzil w Rzymie, tworzyl

Medaliki z przedstawieniem

ki trudno bylo zidentyfikować.

żonej z kolorów, gestów, pozycji,

męce.

niemalże wylącznie prace o te-

obrazu Matki Bożej Nieustają-

Udalo mi się odczytać część na-

przedstawionych  atrybutów

Ciekawa jest historia obrazu,

matyce religijnej oraz odnawial

cej Pomocy są okrągle, mają na-

pisu na jednym z nich i zaraz

czy nawet szczególów samej

nie tylko to, w jaki sposób zna-

obrazy, jest też autorem kilku

pis na obwodzie i, jak przystalo

znalazlam taki medalik w ka-

kompozycji, o których i dziś

lazl się w Rzymie, ale też jego

fundamentalnych prac z zakre-

na nasze tereny, spośród czte-

talogach. Okazalo się, że jest to

warto by przypomnieć. Nie jest

ponowne odnalezienie, tym

su historii sztuki i technologii

rech medalików każdy ma napis

dość popularny wzór! Medaliki

pewne kto, kiedy i gdzie go na-

bardziej, że mamy w niej polski

malarstwa. Cieszyl się uzna-

w innym języku. Jeden ma napi-

są ze stopu o dużej zawartości

malowal. Mógl powstać między

ślad. Ale ­ po kolei. Prawdopo-

niem w kręgu rzymskich elit,

sy po hiszpańsku ,,Matko Boska

żelaza, z cienkiej blaszki, nie-

Nieustającej Pomocy, módl się za

IX i XII stuleciem na wschodzie

dobnie przywiózl go do Rzy-

przyjaźnil się z księdzem Pio-

mną", a z drugiej strony wezwa-

malże idealnie okrągle o brze-

­ być może w Bizancjum, na gó-

mu bogaty kupiec. Ponoć pod-

trem Semenenką, wspólzalo-

gach, dekorowanych prostym

nie do św. Alfonsa jako patrona.

rze Athos lub na Krecie, jednak

czas morskiej podróży, w czasie

życielem Zgromadzenia Zmar-

perelkowatym wzorem. Mają

Dwa medaliki (jeden z napisem

bardziej prawdopodobne jest, że

sztormu, kiedy wydawalo się,

twychwstańców,  pracownię

jednak zaskakująco toporne

po polsku, drugi ­ po lacinie)

namalowany zostal dużo póź-

że nie ma już ratunku, kupiec

Nowotnego odwiedzali też Cy-

wykonanie postaci, z wyraź-

mają rewers z przedstawieniem

niej, w XV lub nawet XVI wieku

wyjąl obraz ze skrzyni, podróż-

prian Kamil Norwid, Zygmunt

nymi koronami i bardzo sche-

Świętej Rodziny, gdzie malutki

w kręgu szkoly wenecko-kre-

ni padli na kolana, modlili się

Krasiński i Ignacy Kraszewski.

Pan Jezus jedną rączką mocno

matycznymi szczególami twa-

teńskiej. Obraz jest w typie Ho-

i sztorm ucichl. Zamiast zabrać

Z kolei ojciec malarza związany

rzy i rąk, a na obwodzie napis S.

trzyma się szaty Matki, a drugą

degetria, czyli Przewodniczka,

obraz do domu, jak planowal,

jest z Odessą, gdzie do końca ży-

MARIA CZESTOCHOVIENSIS.

­ szaty świętego Józefa, lącząc

gdzie Matka Boska wskazu-

kupiec oddal obraz, który już

cia byl nauczycielem muzyki.

ich swoją osobą. Jest to bardzo

Z drugiej strony jest przedsta-

je nam na Dzieciątko Jezus, ale

zostal uznany za cudowny, do

Przy okazji warto też wspo-

wyraźny i mocny przekaz w od-

wienie Trójcy Przenajświętszej,

nie patrzy na Niego, tylko pel-

kościola i przez 300 lat obraz

mnieć o zalożycielu zgro-

niesieniu do roli i rangi rodziny

gdzie Bóg Ojciec trzyma przed

ne smutku spojrzenie kieru-

byl w kościele pw. św. Mate-

madzenia  redemptorystów.

w spoleczeństwie.

sobą Pana Jezusa na krzyżu, a na

je w naszą stronę. Malutki Pan

usza. Po zniszczeniu tego i oko-

Św. Alfons Maria Ligouri byl

Jest też medalik z napi-

dole, przy samym kraju medali-

Jezus mocno tuli się do Matki,

lo 40 innych kościolów przez

doktorem prawa kościelnego

sem w cyrylicy, po ukraińsku.

ka, nie na górze, jak zazwyczaj,

Чудотворний образ Матері

przedstawiony jest Duch Świę-

Божої Неустанної Помочі,

ty w postaci golębia. Goląb jest

a z drugiej strony ­ grecki rów-

malutki, ustawiony bokiem,

noramienny krzyż, otoczony

ma zlożone skrzydla, trudno go

wzorem roślinnym i napis ,,Член

nawet dostrzec nad stylizowa-

брацтва". Chodzi o Bractwo za-

nymi chmurkami. Odczytanie

lożone w Stanislawowie w 1927

rewersu tego medalika bylo

roku, statut organizacji zostal za-

jednym z najtrudniejszych za-

twierdzony przez papieża Piusa

dań. Wydawalo się, że nie będę

XI, a dzialalo ono pod opieką oo.

potrafila zidentyfikować, co

redemptorystów i mialo za za-

to za obraz, nie byl podobny do

danie szerzenie kultu maryjnego

żadnych znanych mi kompo-

oraz ożywienie życia duchowe-

zycji świętych obrazów, które

go w parafiach. Ciekawe, że zna-

by mogly być przedstawione na

lazlam w katalogach identyczny

rewersie maryjnego medalika.

medalik z prawoslawnym krzy-

Dolączylam więc zdjęcie z ka-

żem i z napisem po rosyjsku oraz

talogu do zdjęć naszych znisz-

taki sam, też z prawoslawnym

czonych medalików.

krzyżem, ale z napisem w języku

Inny, nowszy i dobrze za-

polskim.

chowany medalik krakowskiej