28

nr 5 (465) 14­27.03.2025

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Ostatnie lata J. H. Rosena we Lwowie 1934­1937 (cz. 6)

W 1937 roku Jan Henryk

ale już mocno trzymającego ster lodzi.

,,Chrystus w lodzi uciszający wzbu-

Ten szczegól pokazuje, że uczeń już

rzone fale" nie jest do końca zrozumia-

Rosen dostal kolejne

mocno uwierzyl w slowa nauczycie-

ly. Czy może mial ten obraz w przed-

zamówienie dekoracji

dzień groźnych wydarzeń II wojny

la. Postać Chrystusa jakby rozdziela

polichromią świątyni

światowej pokrzepić wiarę w sercach

obraz na dwie części ­ z tylu za lodzią

katolickiej. Tym razem

parafian? Czy może Rosen odczuwal

są groźne, wzburzone i wspienione fale

byl to kościól parafialny

zbliżanie się tych wydarzeń?

i trzepoczący pod wiatrem żagiel. Ko-

pw. Świętego Ducha

Formalnie, ksztaltem obydwa le-

lory tej części obrazu granatowe i sza-

w malej miejscowości

skie obrazy zostaly wykonane na wzór

re, nawet czarne, wzburzone fale lączą

slynnych obrazów J. H. Rosena w ka-

się z ciemnymi chmurami. Z przodu,

Lesko niedaleko Sanoka.

przed burtą lodzi już uspokojona nie-

plicy króla Jana III Sobieskiego na Ka-

Miasteczko liczylo

hlenbergu. Są to prostokątne malowi-

biesko-lazurowa, lekko falista wodna

w owym czasie okolo

gladź jeziora.

dla z dużym pólkolistym wykuszem

4 000 mieszkańców,

Drugie malowidlo ,,Hold Maryi

w części górnej, otoczone nieszeroką

lecz od wieków znane

skladają leskie stany" Rosen umieścil

ramą malowaną zlotą farbą. Potęgu-

bylo w historii Ziemi

w sąsiednim przęśle obok ambony,

ją podobieństwo i pięć herbów kolej-

nad wejściem do zakrystii. Artysta

nych fundatorów kościola, wykonane

Sanockiej jako siedziba

przedstawil sielankową scenę, w cen-

w neobarokowych formach, naśladu-

możnych rodów

jących ksztalty herbów przywódców

trum której pod potężnym drzewem

magnackich, mianowicie

wojsk chrześcijańskich i rycerzy pol-

stoi Najświętsza Maryja Panna w tra-

Kmitów, Stadnickich,

skich w bitwie pod Wiedniem. W cen-

dycyjnych szatach: brązowej sukni

Ossolińskich, Mniszchów,

i jasnoniebieskim plaszczu, który fal-

tralnej części obrazu wśród burzli-

Krasickich. Fundatorem

wych fal artysta umieścil lódź, zaś

dami spada na ziemię. Glowa jej lekko

w niej świetlistą postać Chrystusa

pochylona i otoczona zlotą aureolą.

kościola parafialnego byl

i jednego z jego uczniów. Lewą część

Matka Boska z uwagą przysluchuje się

wojewoda Piotr Kmita.

fresku zajmuje starannie wymalowa-

melodii, którą dla niej wykonują dwaj

mlodzieńcy, pochyleni w glębokich

ny kadlub lodzi z wysoką stylizowaną

JURIJ SMIRNOW

uklonach. Obydwaj są ubrani w dlugie

dziobnicą z nasadą w ksztalcie glowy

jaskrawe antyczne szaty kolorów nie-

smoka. Na burcie lodzi są zawieszone

W 1760 roku śląski architekt Got-

trzy tarcze, calkiem w tradycji okrę-

fryd Hoffman przebudowal wnę-

bieskiego i czerwonego. Symbolizują

one leskie stany rzemieślnicze. W tle

tów Wikingów lub Slowian nadbaltyc-

trza świątyni w stylu barokowym.

malowniczy krajobraz ­ skaliste zbo-

W Galicji Gotfryd Hoffman byl znanym

kich. Taki uklad obrazu przypomina

i popularnym architektem, pracują-

inne malowidlo Rosena, mianowicie

cza i ruiny zamku. Boleslaw Baraniec-

przedstawienie sakramentu ,,Chrztu"

ki sugeruje, że krajobraz przypomina

cym m.in. na uslugach lwowskiego ar-

w kaplicy Seminarium Duchownego

widoki z okolic letniej rezydencji pa-

cybiskupa Hieronima Sierakowskiego

we Lwowie.

i hrabiego Mikolaja Potockiego (pro-

pieskiej w Castel Gandolfo, gdzie Rosen

CHRYSTUS NA LODZI UCISZAJĄCY WZBURZONE FALE

Oczywiście, umieszczenie Chry-

pracowal w latach 1933­1934.

jekt budowy cerkwi pw. Uspienija

drugich: Któż to jest, że nawet wiatrom

insygnia papieskie i paliusze kar-

J. H. Rosen ze swoim pomocnikiem

(Wniebowzięcia) NMP w klasztorze

stusa z uczniami w lodzi Wikingów

i wodzie rozkazuje i sluchają Go"?

K. Smuczakiem pracowali w świątyni

poczajowskim).

bylo absolutnie oryginalnym wyna-

dynalskie. Mieszkańcy miasteczka

Ciekawostką jest fakt, że ani Jan

leskiej przez cale lato i początek jesieni

W epoce romantyzmu w 1889 roku

z ciekawością przyglądali się pracom

lazkiem Rosena. Chrystus występuje

Henryk Rosen, ani ksiądz proboszcz

1937 roku. Na przeciwleglej do obra-

nadbudowano wieżę kościelną, która

Rosena w świątyni, zaś mistrz swoim

w szerokich zlotych szatach, ze zlotym

Ludwik Paluch nie zostawili wspo-

przybrala wygląd neoromański. Lecz

zwyczajem lubil z nimi porozmawiać,

nimbem dookola glowy. Ramiona jego

zów ścianie prezbiterium nad drugą

wnętrze świątyni pozbawione bylo

a niektórych zapraszal do pozowania

rozwarte we wladczym, majestatycz-

lawką kolatorską namalowano insy-

mnień, z jakiego powodu zostal dla ko-

polichromii, co kontrastowalo z wy-

przy malowaniu fresków. Zachowaly

ściola leskiego wybrany wlaśnie ten

nym geście. Rozwiane wiatrem szero-

gnia papieskie i paliusze kardynalskie.

się wspomnienia niektórych z nich.

temat. Drugi obraz ,,Hold Maryi skla-

Tenże Boleslaw Baraniecki wspomi-

kie szaty tworzą jakby dwa skrzydla,

strojem barokowym. Zwracając do J. H.

Dawny ministrant kościelny Bole-

którymi Chrystus zaslania i chroni

Rosena ksiądz proboszcz Ludwik Pa-

dają leskie stany" i pięć herbów ko-

nal, że ,,Pod koniec lata praca malarza

towarzyszących mu uczniów. Po lewej

miala się ku końcowi. Zaobserwowa-

slaw Baraniecki opisal w prasie lo-

lejnych fundatorów świątyni leskiej

luch wychodzil ze swoich skromnych

stronie Chrystusa widać postać tylko

mają zrozumialy charakter historycz-

możliwości finansowych, dlatego ar-

kalnej swoje wspomnienia ze spotkań

liśmy, że dookola wszyscy się spieszą.

jednego z nich, jeszcze zalęknionego,

z artystą: ,,Rosen z wielkimi honora-

Po jakimś czasie okazalo się, że twórca

ny, zaś pomysl umieszczenia obrazu

tysta opracowal dość skromny pro-

obrazów wyjechal. Jeszcze przez parę

jekt ozdobienia wnętrz polichromią,

mi przyjmowany byl na plebanii. Zaj-

tygodni pracowala ekipa prowadzą-

przewidujący wykonanie tylko dwóch

mowal on duży pokój gościnny, gdzie

malowidel figuralnych w prezbiterium

mieszkal i przygotowywal szkice ob-

ca odnowienie kościola. Wykończyla

i herbów fundatorów kościola pod

otoczenie obrazów Rosena i kończyla

razów... Byl to pan już nie calkiem mlo-

chórem muzycznym.

inne malowidla oraz ozdobniki przy

dy (w 1937 roku mial 46 lat), szczuply,

Jak zawsze w latach 30. Rosenowi

świetlikach na sklepieniu, w miej-

o ujmującej powierzchowności i cie-

towarzyszyl wierny pomocnik Ka-

plym, uważnym spojrzeniu. Gdy z dala

scach, gdzie zwisają żyrandole".

klanialiśmy się mu, nie odzywal się,

zimierz Jan Smuczak. Wedlug wspo-

W malym Lesku nikt

ale widzial nas i odwzajemnial się lek-

mnień Smuczaka, mistrz powierzyl

nie wiedzial, że artysta

mu nie tylko namalować, ale też zapro-

kim uśmiechem. Jednak przez dlugie

wyjeżdża nie do Lwowa,

godziny, kiedy pracowal, zwykle przed

jektować owe herby. Jednak nie zosta-

lecz w daleki świat, do

obiadem, a niekiedy też po poludniu,

la zaprojektowana żadna polichromia

byl skupiony i tak zajęty swym ma-

roślinna lub geometryczna, na pew-

Stanów Zjednoczonych

no parafia nie dysponowala większą

lowaniem iż wydawalo się, że niczego

i że polichromia, w leskiej

sumą pieniędzy. Jan Henryk Rosen

dookola nie widzi. Pracowal bardzo

świątyni byla już ostatnią

osobiście zaprojektowal i wykonal

systematycznie".

jego pracą w Polsce.

dwa wielkie obrazy figuralne na tema-

Dwa malowidla figuralne artysta

umieścil w prezbiterium, na ścianie po

ty historyczne.

Wspomnienia świadków (tenże B.

lewej stronie między pilastrami. Bliżej

Zamówienie księdza Ludwika Pa-

Baraniecki w roczniku ,,Bieszczad 8",

oltarza glównego Rosen umieścil obraz

Ustrzyki Dolne, 2001 rok) jednoznacz-

lucha dotarlo do Rosena na wiosnę

,,Uciszenie przez Chrystusa wzburzo-

1937 roku, a już z początkiem czerw-

nie świadczą, że Jan Henryk Rosen

osobiście wykonal obydwa malowidla

ca projekt byl przygotowany i rozpo-

nych fal na jeziorze Genezaret". Ewan-

figuralne i nie potwierdzają domy-

częto prace w kościele, które zosta-

geliści św. Mateusz i św. Lukasz opisu-

ly zakończone na początku jesieni.

ją to wydarzenie prawie tymi samymi

slów niektórych wspólczesnych auto-

W rezultacie kilkumiesięcznej pracy

slowami. Otóż św. Lukasz powiada:

rów, że byl on tylko autorem szkiców,

powstal oryginalny zespól malowi-

,,I stalo się pewnego dnia, że wstąpil

zaś niby obrazy wedlug tych szkiców

do lodzi On i uczniowie Jego i rzekl do

w kościele leskim malowal Kazimierz

del ściennych, który skladal się na

nich: Przeprawmy się na drugi brzeg

Smuczak już po wyjeździe Rosena do

dwa wielofiguralne malowidla, mia-

jeziora. I odbili od brzegu. A gdy ply-

USA. Polichromia Jana Henryka Ro-

nowicie ,,Chrystus w lodzi uciszający

wzburzone fale" i ,,Hold Maryi skladają

nęli, On zasnąl. I zerwal się gwaltowny

sena w leskim kościele szczęśliwie

leskie stany" oraz pięć herbów kolej-

wicher na jeziorze i fale ich zalewa-

przetrwala II wojnę światową i lata

powojenne. W 1988 roku podczas od-

nych fundatorów i kolatorów kościo-

ly, i byli w niebezpieczeństwie. Tedy

przystąpili do niego i zbudzili Go, mó-

la: Kmitów (do 1579 roku), Stadnickich

nowienia świątyni, malowidla rów-

i Barzych (1580­1594), Stadnickich

wiąc: Mistrzu, Mistrzu, giniemy. A On

nież poddano konserwacji. Jak podaje

(1594­1769), Ossolińskich (1731­1769),

obudziwszy się, zgromil wiatr i wzbu-

Boleslaw Baraniecki, ,,mozolną tę pra-

Mniszchów (1769­1799) i Krasickich

rzone fale, a one uspokoily się i nastala

cę z pieczolowitością przeprowadzili

z Siecina (1799­1944).

cisza. I rzekl do nich: Gdzie jest wia-

dwaj specjaliści-konserwatorzy za-

W prezbiterium nad lawką kola-

ra wasza? Oni zaś, przestraszywszy

bytków ­ Jerzy Wojtowicz i Andrzej

się, zdumiewali się i mówili jedni do

Szczepkowski z Sanoka".

torską Kazimierz Smuczak namalowal

HOLD MARYI SKLADAJĄ LESKIE STANY