7

nr 6 (466) 28.03.­14.04.2025

Wydarzenia

www.kuriergalicyjski.com

Groby powstańców styczniowych

na Cmentarzu Lyczakowskim  (cz. 4)

Okazale pogrzeby

prac na cmentarzu jest pomnik na gro-

patriotycznie nastawione tlumy lwo-

miejskich wystąpilo z panem prezy-

zaslużonych Polaków na

dentem... U wstępu na cmentarz, gdy

bie powstańca z roku 1831 Sewery-

wian na czele z prezydentem miasta

trumnę zdejmowano z rydwanu, kapela

Waclawem Dąbrowskim, przedsta-

na Goszczyńskiego, patrioty, znanego

Cmentarzu Lyczakowskim

zaintonowala pieśń ,,Jeszcze Polska nie

polskiego poety. W 1876 roku Julian

wicielami Rady Miejskiej i Wydzialu

byly w polowie XIX wieku

zginęla", a towarzysze broni, podnieśli

Markowski wygral konkurs na projekt

Krajowego odprowadzili zwloki gene-

ważnymi wydarzeniami

trumnę do grobu. Po odśpiewaniu chó-

tego pomnika i kilka lat pracowal nad

rala z domu żaloby przy ulicy Jagiel-

w wychowaniu

jego realizacją. Dopiero w 1880 roku

lońskiej na Cmentarz Lyczakowski.

ru żalobnego i modlitw, przemówili po

patriotycznym

pomnik byl ukończony i uroczyście

Niestety przedstawiciele policji pań-

kolei pp. Kubicki i Ibiański, żolnierze

spoleczeństwa

poświęcony. Markowski przedstawil

z roku 1863. Tak się skończyl pogrzeb.

stwowej (austriackiej) nie tyle zabez-

lwowskiego, zwlaszcza

majestatyczną postać poety w zadumie

Powszechne wspólczucie wzbudzila

pieczali porządek publiczny, jak nad-

siedzącego w krześle na wysokim trzy-

sierota, córka zmarlego generala, która

zór za zachowaniem zebranych osób,

mlodzieży akademickiej

w gronie znajomej rodziny postępowala

zwlaszcza przedstawicieli ducho-

metrowym piedestale, Na bocznych

i robotniczej. W ,,Nowym

za trumną. Losem jej zająć się serdecz-

stronach piedestalu wyryto tytuly jego

wieństwa i wladz miejskich samorzą-

Kurierze Galicyjskim"

najbardziej znanych dziel poetyckich

dowych. Wlaśnie takie zachowanie

nie jest obowiązkiem wszystkich".

(nr 4, 28.02­13.03. 2025r.)

i fragment poematu ,,Poslanie do Pol-

policji oburzylo rzymskokatolickiego

,,Gazeta Narodowa" również przy-

opisalem pogrzeby

arcybiskupa Seweryna Morawskiego,

ski". U podnóża pomnika znajdują się

pomniala, że general Michal Heyden-

dwóch weteranów

który odmówil swego udzialu w po-

cztery kartusze o dużych wymiarach.

reich-Kruk ,,...po upadku powstania

Dwa z nich ozdobiono herbami Polski,

poszedl na tulaczkę do Francji, i tam

grzebie. ,,Kurier lwowski" tak opisal

powstania styczniowego

Litwy i Rusi. Jednak malo kto wie, że

żyl do roku 1872 jako inżynier cywilny,

owe wydarzenie: ,,Pogrzeb jenerala

1863/1864 roku,

projekt przewidywal budowę bardziej

a później dostal się do Galicji. Po kilku

Kruka odbyl się wczoraj po poludniu

mianowicie generalów

okazalego pomnika i tylko brak pienię-

latach żywota inżynierskiego na dro-

przy asystencji siedmiu uniformo-

wojsk powstańczych

wych komisarzy policji z odpowied-

gach krajowych i kolejach zalożyl we

dzy nie pozwolil w pelni zrealizować

Józefa Śmiechowskiego

Lwowie pierwszą krajową wyrobnię

pomysl Markowskiego.

nią ilością ajentów. Ksiądz arcybiskup

(1798­1875) i Antoniego

towarów pończoszkowych. Na nie-

Otóż w sierpniu 1876 roku lwowska

Seweryn Morawski odmówil udzialu

POMNIK NA GROBIE MICHALA

,,Gazeta Narodowa" poświęcila artykul

w obrzędzie pogrzebowym. Trum-

szczęście umarla jego żona. Pozostal

Jeziorańskiego (1827­1883).

HEYDENREICH-KRUKA

konkursowi i jego laureatowi. Między

z dzieckiem. Dla 13-letniej córki Lu-

nę tedy pokropil czcigodny ksiądz

8 kwietnia 1886 roku we

innymi gazeta pisala: ,,Dnia 9 sierp-

arcybiskup Izaak Isakowicz w oto-

dwiki nie pozostaje nic, jak tylko opieka

Lwowie zmarl kolejny

rękodzielników lwowskich". Byly też

narodu polskiego".

czeniu licznego grona duchownych,

nia rozstrzygniętym zostal konkurs

zaslużony dowódca

wieńce od weteranów powstania li-

W swoim pamiętniku general Hey-

świeckich i zakonnych. O godzinie

rzeźbiarski na pomnik dla Seweryna

powstania styczniowego

w pól do czwartej wyruszyl olbrzy-

Goszczyńskiego, mający się wznieść na

stopadowego z roku 1831, wieniec

denreich-Kruk m.in. napisal: ,,Przez

­ general Michal Jan

Cmentarzu Lyczakowskim we Lwowie.

z napisem ,,Towarzysze broni swojemu

cale życie moje tylko dobro kraju mia-

mi pochód z ulicy Jagiellońskiej. Na

Heydenreich-Kruk

Z pięciu nadeslanych modeli komitet

generalowi". Okolo chorągwi ,,Gwiaz-

czele postępowaly bractwa kościelne

lem na celu. Radbym, aby dziecko moje

budowy pomnika uznal za najpięk-

z chorągwiami. Potem oddzial straży

otrzymalo wychowanie czysto polskie".

dy" i ,,Skaly" szly masy robotników,

(1831­1886).

ochotniczej pod dowództwem Macie-

Niestety we Lwowie nie zostalo nikogo

zwlaszcza mlodzieży rzemieślniczej,

niejszy model p. Juliana Markowskie-

z krewnych generala. Prasa donosila, że

a za wieńcem mlodzieży ­ kilkuset

ja Majewskiego z kapelą ,,Harmonii",

go. Wedlug tego modelu wzniesionym

TEKST I ZDJĘCIA

babka Ludwiki, pani Ostrowska miesz-

studentów. Przy kościele oo. Bernar-

która grala rzewne marsze żalobne,

więc będzie pomnik, a roboty kolo niego

JURIJ SMIRNOW

a dalej dlugi szereg deputacji i gremiów

niebawem się rozpoczną. Na postumen-

dynów pochód żalobny objąl i prowa-

ka w Paryżu, zaś jej matka chrzestna

z wieńcami, między innymi z napisem

pani Moszczańska ­ w Egipcie. Michal

dzil dalej na cmentarz ksiądz kanonik

Michal Jan Heydenreich-Kruk

cie czworograniastym, którego ściany

,,Bohaterowi wolności od Polek". Dalej

Heydenreich-Kruk bardzo chcial wi-

Mazurak. Tysięczny tlum ludzi powoli

urodzil się w Warszawie jako syn

oprócz tablic dla napisów, zawierać będą

Towarzystwo Strzeleckie lwowskie,

ruszyl ulicą Piekarską. Jak podawal

spolonizowanego Niemca (de Hennig

stosowną ornamentykę, przedstawio-

dzieć córkę nauczycielką dzieci pol-

towarzysze broni na czele z pulkow-

reporter ,,Kuriera lwowskiego", ,,...czolo

von Heydenreicha) i Francuzki Emilii

ny jest Goszczyński w postaci siedzą-

skich, dlatego wedlug testamentu ge-

orszaku bylo już nad grobem przygo-

Chaignon. Studia odbyl na uniwersy-

nikiem Rębajlo, sluchacze weteryna-

nerala losem Ludwiki zaopiekowala

cej, wsparty na księdze, spozierający

się pensja pani Niedzialkowskiej we

w dal. U czterech rogów postumentu na

towanym tuż kolo grobu generala śp.

tecie w Kijowie. Od 1850 roku oficer

rii, koleżanki córki zmarlego Ludwi-

Lwowie.

piedestalach umieścil rzeźbiarz czte-

Antoniego Jeziorańskiego, gdy kara-

armii rosyjskiej, absolwent Akademii

ki, Stowarzyszenie rękodzielników

Na grobie generala Michala Hey-

Sztabu Generalnego, sztabskapitan

,,Skala", mlodzież szkól średnich, Po-

wana z trumną zwolna posuwala się

ry siedzące figury, wyobrażające po-

Pulku Dragonów. W 1863 roku posta-

dopiero na początku ulicy Piekarskiej,

lacy-honwedzi z roku 1848/1849

ematy Goszczyńskiego, to jest: ,,Zamek

denreich-Kruka ceniona we Lwowie

a za rydwanem żalobnym szly jeszcze

(weterani powstania węgierskiego),

kaniowski", ,,Sobótkę", ,,Trzy struny"

firma Leopolda Schimsera ustawi-

nowil przylączyć się do powstania.

tysiące ludu. Liczne grono radnych

sluchacze Politechniki, korporacje

i ,,Poslanie do Polski". Figury te są pięk-

Zwolnil się ze slużby wojskowej i zostal

la obelisk z polerowanego marmuru

przez wladze powstańcze skierowany

z napisem: ,,Michal Heydenreich-Kruk,

nie pomyślane i wybornie modelowane.

na Podlasie, mianowany naczelnikiem

jeneral wojsk polskich z r. 1863, ur.

,,Zamek kaniowski" przedstawia postać

wojskowym województw lubelskie-

w Warszawie 19 września 1831 r., zm.

kozaka Nebaby, ,,Sobótka" ­ postać góra-

we Lwowie 8 kwietnia 1886 r. Cześć

go i podlaskiego. 8 sierpnia 1863 roku

la Janosza, ,,Trzy struny" ­ przedstawia

najlepszemu Polakowi bohaterskiemu

odzial powstańczy pod jego dowódz-

postać niewieścią z wieńcem na glowie

dowódcy spod Żyrzyna". W tymże gro-

i lutnią o trzech strunach w ręku. ,,Po-

twem zwyciężyl w bitwie pod Żyrzy-

nem. Bylo to największe zwycięstwo

bie spoczywa też żona generala Eliza

slanie do Polski" ­ wyobrażono w posta-

Polaków w powstaniu styczniowym.

z Ostrowskich Heydenreich, urodzona

ci także niewieściej rozrywającej kaj-

Przez Rząd Narodowy Michal

w Marsylii w r.1848, zmarla we Lwo-

dany, obok niej Orzel Bialy. Calość jest

Heydenreich-Kruk zostal mianowa-

bardzo okazalą i pelną piękna oraz my-

wie w r. 1881.

Dodamy, że pomnik na grobie in-

ny generalem. Niestety po klęsce pod

śli, wykazującej dokladne zrozumienie

Fajslawicami zmuszony byl wycofać

natchnień, które poeta wyśpiewal. Fi-

nego generala z roku 1863, miano-

się do Galicji, później wyjechal do Pa-

gura Goszczyńskiego będzie naturalnej

wicie Józefa Śmiechowskiego wyko-

wielkości ­ cztery figury na rogach też

ryża. Aktywnie uczestniczyl w życiu

nal wnuk Leopolda Schimsera Julian

naturalnej wielkości, zaś wysokość ca-

polskiej emigracji. W 1869 roku zdo-

Markowski. Ten znany i zaslużony dla

Lwowa artysta wykonal na Cmenta-

byl w Paryżu uprawienia cywilnego

lego pomnika będzie stóp 16. Pomnik ten

inżyniera budownictwa kolejowe-

wykonany z pińczowskiego piaskowca

rzu Lyczakowskim ponad 60 nagrob-

będzie niewątpliwie najpiękniejszym

go. W 1872 roku powrócil do Galicji,

ków w piaskowcu, granicie i marmu-

na Cmentarzu Lyczakowskim. Miejsce

osiadl we Lwowie. Jako inżynier pra-

rze. Jedną z najbardziej znanych jego

na którym zostanie umieszczony, wy-

cowal na kolei arcyksięcia Albrechta.

Bral udzial w dzialalności lwowskich

brano bardzo stosowne ­ niedaleko od

organizacji patriotycznych i wete-

bramy, na lewo przy rozpoczynającej się

alei naprzeciw kaplic, tak, że wszyst-

rańskich. Wspólnie z Agatonem Gil-

lerem należal do Konfederacji Narodu

kim wchodzącym przez bramę wspa-

Polskiego.

niale w oko wpadać będzie. Do grobu

Pochowano generala przy glównej

z ciosu, którego budowa na tym miejscu

alei cmentarnej, obok grobu genera-

w tym jeszcze tygodniu rozpocznie się,

przeniesione zostaną nabalsamowane

la Antoniego Jeziorańskiego. Lwow-

zwloki wieszcza z mogily w której do-

ska prasa umieścila dokladne opisy

tej patriotycznej manifestacji. ,,Ga-

tąd spoczywają. Panu Markowskiemu

winszujemy uznania, jakiego się do-

zeta Lwowska" z dnia 12 kwietnia

umieścila dokladny życiorys genera-

czekal na konkursie piękny jego projekt.

Jeżeli go tak pięknie wykona, jak dobrze

la, ujęty w patriotycznych slowach,

TABLICA NA POMNIKU

w szkicu zmodelowal, utworzy dzielo

również opis jego pogrzebu. 11 kwiet-

SEWERYNA GOSZCZYŃSKIEGO

wysokiej wartości artystycznej".

nia w godzinach popoludniowych

POMNIK NA GROBIE SEWERYNA GOSZCZYŃSKIEGO