11

nr 6 (466) 28.03.­14.04.2025

Wydarzenia

www.kuriergalicyjski.com

Rocznica Lwowskiej Galerii Sztuki  (cz. 2)

118 lat temu,13 lutego 1907

z rotundą w Stryjskim parku, w której Pa-

roku zostala utworzona

norama byla zmontowana. Bylo to wielkim

Lwowska Galeria Miejska

wyzwaniem dla Galerii i osobiście jej dyrek-

tora Marcelego Harasimowicza, który byl

(obecnie Lwowska

nie tylko znanym malarzem, ale też konser-

Galeria Sztuki, w latach II

watorem dziel malarstwa. Sprawa w tym,

Rzeczypospolitej ­ Galeria

że plótno Panoramy i rotunda znajdowaly

Narodowa miasta Lwowa).

się w nienajlepszym stanie technicznym.

Temu wydarzeniu zostala

W 1918 roku podczas walk polsko-ukraiń-

poświęcona lekcja Natalii

skich o Lwów Panorama zostala jeszcze

Filewycz, prezes ,,Centrum

bardziej uszkodzona. Magistrat miasta

ocalenia ukraińskiego

poręczyl M. Harasimowiczowi przeprowa-

dziedzictwa kulturowego",

dzić niezbędne prace konserwatorskie i za-

bezpieczyć plótno od dalszych możliwych

dlugoletniej pracownicy

uszkodzeń. Rada miejska postanowila prze-

Lwowskiej Galerii Sztuki

znaczyć na ten cel 38000 koron. Podczas

im. B. Woźnickiego,

wzbogacala się cennymi dzielami sztuki.

Czolowskiego zostala przewieziona do

stylowe meble, porcelanę i wyroby ze

renowacji plótna przez Z. Rozwadowskiego

autorki licznych publikacji,

,,Nie zważając na niesprzyjające wydarze-

Lwowa i umieszczona w palacu Lozińskich.

srebra.

i M. Harasimowicza tylko w plótnie zlikwi-

książek i artykulów

nia okresu od 1914 po 1920 rok, stale kupo-

W latach 20. XX wieku B. Orzechowicz

dowano ponad 800 dziur. 20 czerwca 1920

W 1919 roku Boleslaw Orzechowicz na

poświęconych historii

nadal przekazywal cenne rzeczy do tych

wano dziela sztuki dla Galerii Narodowej;

podstawie umowy przekazal calą kolek-

roku odrestaurowana Panorama zostala

tejże wielce zaslużonej

zbiorów. Jak napisal dr Karol Badecki, wi-

zbiory muzealne uzupelnil także szereg

cję pod patronat gminy miasta Lwowa pod

udostępniona zwiedzającym. W 1925 roku

dla Lwowa placówki

darów. W 1918 roku zgodnie z testamen-

cedyrektor muzeów miejskich: ,,Od roku

nazwą ,,Zbiory Boleslawa Orzechowicza".

prezydium miasta Lwowa odnioslo inwesty-

kulturalnej. Impreza

tem Heleny Ziemialkowskiej, lwowskie

1921 zbiory swego imienia pomnożyl Orze-

Zbiory umieszczono w palacu Lozińskich

cję na rekonstrukcję Panoramy do pierw-

zostala zorganizowana

muzea otrzymaly kilka prac polskich

chowicz znakomicie, udoskonalil umilowa-

przy ulicy Ossolińskich 1/3. Kustoszem

szej kategorii wydatków miejskich i prze-

malarzy, np.: W. Leopolskiego ,,Skąpiec",

ne skarby kulturalne przez zakup nowych

Galerii Narodowej mianowano Marcelego

znaczylo na renowację obrazu Panoramy

przez ,,Centrum ocalenia

,,Żydzi w bożnicy", J. Matejki ,,Autoportret"

arcydziel polskiego i obcego malarstwa,

15 000 zlotych. W 1927 roku przeznaczono

Harasimowicza, cenionego lwowskiego

ukraińskiego dziedzictwa

oraz ,,Szlachcic polski", T. Ajdukiewicza

pierwszorzędnych okazów wschodniej i za-

artystę-malarza. On opiekowal się rów-

kolejne 60 000 zlotych na rekonstrukcję ro-

kulturowego" i Bibliotekę

,,Modlitwa na pustyni" i inne. W latach 20.

chodniej broni, stylowych mebli i kosztow-

nież kolekcją Boleslawa Orzechowicza.

tundy. Jednak 29 września tegoż roku w ,,...

Naukową Politechniki

sprawami zakupu dziel sztuki i międzymu-

nych zabytków przemyslu artystycznego.

wyniku zbutwienia fragmentu górnej ramy

Jak informowal w 1937 roku A. Me-

Lwowskiej w cyklu lekcji

zealnym ruchem eksponatów zajmowala

Spoleczeństwo miasta Lwowa wysoko

dynski w przewodniku po Lwowie, zbiory

Panoramy, spowodowanego uszkodzeniem

i spotkań pt. ,,Kawa

się miejska Komisja do spraw archiwalno-

ocenilo ofiarność Boleslawa Orzechowicza.

B. Orzechowicza zawieraly zbrojownię

rotundy w czasie walk polsko-ukraińskich,

na Profesorskiej".

-muzealnych, w sklad której weszli znani

Tenże Karol Badecki w 1923 roku w wyda-

(ponad 600 okazów broni), kolekcję numi-

część plótna (okolo 25 metrów) oderwala

O pierwszych krokach

naukowcy, dyrektorzy muzeów. Magistrat

niu okolicznościowym ,,Boleslaw Orzecho-

zmatyczną, Galerię obrazów polskich

się od ramy. Uszkodzony zostal fragment

powstania Galerii Miejskiej

Lwowa odpowiedzialnym za dzialalność

wicz. Sylwetka okolicznościowa" zaznaczyl,

i obcych, rzeźby polskie, francuskie i wlo-

obrazu od postaci T. Kościuszki ze sztabem

Galerii Narodowej uczynil Departament

że ,,Spoleczeństwo lwowskie ceniąc inten-

do chaty i wozu. Na miejsce wypadku uda-

skie, wyroby przemyslu artystycznego

przed I wojną światową

do spraw sztuki. W tym czasie Lwowskiej

cję ofiarodawcy nadalo p. Orzechowiczo-

la się komisja (A. Czolowski, W. Doliński,

(meble, hafty, pasy kontuszowe, cera-

i pierwszych entuzjastach

Gminie podlegalo pięć muzeów miejskich,

wi godność najwyższą, jaką rozporządza,

mikę, wyroby ze srebra, odlewy z brązu,

T. Obmiński, M. Harasimowicz) powolana

jej organizacji pisaliśmy

których generalnym dyrektorem byl dy-

zaszczyt, jakim obdarza najzaslużeńszych

zegary ścienne i kieszonkowe), również

przez wladze miejskie w celu doprowadze-

w ,,Nowym Kurierze

rektor archiwum A. Czolowski, a wicedy-

z zaslużonych ­ honorowe obywatelstwo

portrety rodzinne Orzechowiczów i hr.

nia Panoramy do stanu pierwotnego". Po-

Galicyjskim" (nr 5,14 ­

rektorem K. Badecki. Byly to następujące

królewskiego stolecznego m. Lwowa, wrę-

stanowiono budynek Panoramy zamknąć

Rozwadowskich (starsze portrety prze-

27.03. 2025).

muzea: Muzeum Historyczne, Muzeum

czając mu dyplom artystycznie wykonany

ważnie nieznanych malarzy, późniejsze

i zaprosić jako ekspertów Wojciecha Kos-

Narodowe im. Króla Jana III Sobieskie-

i wydając drukiem w 1922 roku obszerny

pędzla Pitschmana, Rejchana, Schweikar-

saka i Zygmunta Rozwadowskiego. Magi-

go, Muzeum Artystyczno-Przemyslowe,

i bogato ilustrowany opis zbiorów, dla spo-

ta, Szlegla, Lisiewicza), cykl Jana Matejki

strat przeznaczyl kolejne 15 000 zlotych na

JURIJ SMIRNOW

Zbiory Boleslawa Orzechowicza, Galeria

pularyzowania kolekcji tej w calej Polsce...

wizerunków książąt i królów polskich (44

usunięcie skutków uszkodzenia Panoramy

Podczas spotkania z liczną publicz-

Narodowa... W 1929 roku zbiory Galerii

Kresowi Polacy odczuli ponownie w sercu

i powierzyl artystom Z. Rozwadowskiemu

oryginalnych rysunków olówkowych),

liczyly 1 276 obrazów, 132 miniatury, 331

nością, zebranej na tak ciekawym wyda-

potrzebę okazania swej wdzięczności Czci-

obrazy mistrzów polskich: Wojciecha

i M. Harasimowiczowi odnowienie Pano-

rysunków, 141 rzeźb... Zbiory Galerii Na-

rzeniu, Natalia Filewycz kontynuowala

godnemu Mecenasowi. Z nielicznych środ-

Kossaka, Michalowskiego, Grocholskiego,

ramy. Roboty wykonywano przez szereg

swoją opowieść o historii zbiorów Galerii

rodowej nadal byly uzupelniane darami,

ków, którymi rozporządzają, wybrali co

Augustynowicza, Leopolskiego, Kotsisa,

miesięcy z wielkim nakladem pracy i trudu.

Narodowej w czasach II Rzeczypospolitej

zakupami i depozytami i rozrastaly się

mieli najzaszczytniejszego: świat naukowy

Falata, Tetmajera. Portret fundatora zbio-

Caly obraz też odczyszczono z warstwy

i w groźnych latach II wojny światowej.

z każdym rokiem. Kolekcja medalionów,

rów Boleslawa Orzechowicza wykonal

wieńczy go dziś laurem honorowego dok-

brudu i kurzu, jaki z biegiem lat osiadl na

ofiarowana w 1908 roku przez Kazimie-

Prelegentka zwrócila uwagę na kilka nie-

tora prawa Kazimierzowskiej Wszechnicy,

Kazimierz Pochwalski, ceniony artysta,

Panoramie. Praktycznie staraniem Z. Roz-

rza Przybyslawskiego, który wykonywal

zwykle znaczących wydarzeń w formowa-

spoleczeństwo lwowskie postanowilo

wadowskiego i M. Harasimowicza przepro-

nadworny malarz cesarza Franciszka Jó-

niu zbiorów Galerii. Otóż, jeszcze w 1913

w myśl uchwaly Rady miejskiej z dnia 6

ostatnią wolę swego ojca Wladyslawa,

zefa, zaś popiersie Orzechowicza wykonal

wadzono pierwszą od wielu lat kapitalną

roku po śmierci wybitnego historyka

liczyla wówczas 393 medaliony, w 1923

grudnia 1923 roku nazywać wieczyście są-

Kazimierz Chudziński, autor m.in. pomnika

konserwację i restaurację calego obrazu.

roku skladala się już z 537 przedmiotów,

i kolekcjonera profesora Wladyslawa Lo-

Tadeusza Kościuszki w Chicago i Kazimie-

siadującą z Jego muzealnymi zbiorami ulicę

2 września 1928 roku prace konserwator-

a w 1925 roku ich ilość wzrosla do 635".

zińskiego część jego kolekcji zgodnie z te-

Jego imieniem".

skie zostaly zakończone i Panorama znów

rza Pulaskiego w Waszyngtonie. W salach

30 stycznia 1917 roku gmina miasta

stamentem przeszla na wlasność miasta

Jak opowiadala dalej prelegentka Na-

zostala udostępniona zwiedzającym. Tylko

palacowych umieszczono też znaczną ko-

Lwowa. W 1914 roku jego spadkobierca

talia Filewycz, w latach 20.­30.XX wieku

Lwowa przekazala pod opiekę Galerii Na-

lekcję sztuki europejskiej, między innymi

w czasie VIII Międzynarodowych Targów

Walerian Loziński sprzedal gminie miasta

rodowej też Panoramę Raclawicką wraz

Galeria Narodowa miasta Lwowa stale

holenderskiej ze zbiorów Orzechowicza,

Wschodnich (2­12 września 1928 roku) Pa-

Lwowa palac Lozińskich (dawniej Izabeli

noramę zwiedzilo 50000 widzów.

Dzieduszyckiej) przy ul. Ossolińskich 1/3

Prelegentka Natalia Filewycz przed-

a wraz z nim drugą część zbiorów. Jednak

stawila dalszy rozwój Galerii Narodowej

podczas I wojny światowej integralność

w latach 30. XX wieku, omówila warto-

zbiorów W. Lozińskiego zostala naruszona

ściowe zakupy i dary, które wplynęly do jej

i kolekcja zostala rozdzielona pomiędzy

zbiorów. W 1933 roku na kustosza Galerii

kilka muzeów lwowskich. Malarstwo zo-

wyznaczono Jerzego Guttlera, znanego hi-

stalo w zbiorach Galerii, zaś kolekcja zbroi

storyka sztuki. W tym okresie Galeria Naro-

i dziela o treści historycznej zostaly prze-

dowa organizowala dwie wielkie wystawy,

kazane do muzeum im. króla Jana III Sobie-

jedna z nich ­ ,,Sto lat malarstwa lwowskie-

skiego, przedmioty rzemiosla artystycz-

go" ­ byla otwarta w czerwcu 1937 roku.

nego odeszly do Muzeum Przemyslowego,

Wystawa ta odbila się szerokim echem

biblioteka ­ do Archiwum Miejskiego.

we Lwowie, dzięki ilości zebranych eks-

W 1915 roku podczas okupacji rosyj-

ponatów. W grudniu 1938 roku odbyla się

skiej Lwowa do gminy miasta i osobiście

wystawa obrazów i rysunków Jana Matejki

Aleksandra Czolowskiego zwrócil się Bo-

ze zbiorów lwowskich. N. Filewycz omówi-

leslaw Orzechowicz, znany kolekcjoner

la też burzliwe wydarzenia z lat II wojny

i milośnik sztuki, który w swoim mająt-

światowej, okupacji sowieckiej i niemieckiej

ku w Kalnikowie (kolo Krakowca) zebral

oraz straty, które poniosla Galeria Narodo-

unikatowe zbiory polskiej i europejskiej

wa w tym czasie.

sztuki. Z powodu dzialań wojennych

Referatu Natalii Filewycz liczni ze-

i zakwaterowania w Kalnikowie wojsk

brani na sali wysluchali z wielką uwagą.

rosyjskich, postanowil B. Orzechowicz

Prelegentka odpowiadala na wszystkie

przekazać swoje zbiory pod opiekę gminy

pytania, a bylo tych pytań bardzo wiele.

miasta Lwowa i staraniem wiceprezyden-

Publiczność żywo interesowala się też

ta miasta Tadeusza Rutowskiego 13 marca

dzialalnością fundacji ,,Centrum ocalenia

1915 roku cala kolekcja na piętnastu wo-

ukraińskiego dziedzictwa kulturowego"

ROTUNDA PANORAMY RACLAWICKIEJ WE LWOWIE

zach w obecności i pod opieką Aleksandra

i pomocą Zbrojnym Silom Ukrainy.