22

nr 7 (467) 15­28.04.2025

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Z historii telefonizacji Lwowa  (cz. 1)

Naukowo-popularny

do Lwowa, pisaly wszystkie czasopisma

Pracownicy tego wydzialu muzealnego

wyklad na temat historii

lwowskie. Jedno z nich donosilo, że kon-

zbierają też materialy naukowe, związane

cert telefoniczny zainteresowal swoją

z rozwojem techniki we Lwowie w XIX ­ XX

lwowskiego telefonu,

oryginalnością najszersze kola lwowskiej

wieku. Dość często przyrząd czy aparat,

pierwszych kroków

publiczności. Tlumy ludzi chcialyby wziąć

którego jeszcze wczoraj używaliśmy na co

telefonizacji naszego

udzial w tej oryginalnej biesiadzie arty-

dzień, dziś jest już eksponatem muzealnym.

miasta i rozwoju sieci

stycznej w sali towarzystwa ,,Frohsinnu",

Aleksander Aristarchow jako przyklad przy-

telefonicznej w XX wieku

tym bardziej, że bylaby to sposobność

wolal telefony-automaty, które byly zain-

wyglosil Aleksander

okazania uznania Henrykowi Machal-

stalowane na wszystkich ulicach lwowskich,

skiemu, który ulepszyl telefon do bardzo

a teraz ich różne typy i konstrukcje można

Aristarchow, muzealnik,

wysokiego stopnia. Próby wypadly nad

zobaczyć tylko w muzeum.

milośnik historii

wszelkie spodziewania dobrze, a znawcy

Myśl zalożenia linii telefonicznych

Lwowa, pracownik

oddają p. Machalskiemu tylko pochwaly.

i instalacji pierwszych telefonów powsta-

Lwowskiego Muzeum

Do tegoż we Lwowie mówiono, że inży-

la we Lwowie w 1883 roku. Wlaśnie w tym

Historycznego. Wyklad

nier Henryk Machalski zostal zaproszony

roku Lwowska Rada Miejska zwrócila uwa-

zorganizowala Lwowska

ze swoim telefonem na wystawę między-

gę na nowoczesny wynalazek Amerykani-

obwodowa biblioteka

narodową do samego Paryża. W kolejnym

na Aleksandra Bella, który w 1876 roku

reportażu tuż po koncercie telefonicz-

otrzymal patent USA na swój wynalazek

naukowo-pedagogiczna

nym korespondent ,,Gazety Narodowej"

i 10 maja tegoż roku przeprowadzil pierw-

(ul. Zielona 24), która

30 kwietnia 1881 roku donosil zdziwio-

szą na calym świecie rozmowę telefonicz-

z sukcesem wprowadza

nej publiczności lwowskiej: ,,Gdyby kto

ną. Ten wynalazek A. Bella byl naprawdę

wspólczesne metody

przed pięćdziesięciu laty zapowiedzial,

rewolucyjny i poslużyl prężnym bodźcem

pracy z czytelnikami

że będzie mówil, śpiewal i gral w Żólkwi,

dla rozwoju polączeń elektrycznych.

NATALIA ZWOLSKA (OD LEWEJ) ALEKSANDER ARISTARCHOW

i wszystkimi chętnymi,

a będą go dokladnie slyszeć we Lwowie,

W 1878 roku pierwsza stacja tele-

I OKSANA KUMEĆKA

większość wyksztalconej nawet publicz-

foniczna zostala zbudowana w Stanach

by dolączyć do

ności uznalaby go za pólglówka. A jednak

lwowskiego Towarzystwa Politechnicz-

Politechniczną w Wiedniu. W latach 1860­

Zjednoczonych. W roku następnym ­

poglębienia wiedzy

nego i odpowiednich katedr Politechniki

wczoraj w sali towarzystwa ,,Frohsinnu"

1865 pracowal na Kolei Poludniowej

w Paryżu, zaś w 1881 roku ­ w Warsza-

o historii Lwowa, jego

Lwowskiej (Akademii Technicznej). 30

licznie zgromadzona publiczność slyszala

w Wiedniu, zaś w latach 1865­1872 na

wie, Odessie, Berlinie, Rydze i Moskwie.

wybitnych osobistościach

jak najdokladniej rozmowę prowadzoną

kwietnia 1881 roku dla demonstracji moż-

kolei Lwów ­ Czerniowce ­ Jassy. Następ-

Rewolucyjny wynalazek szybko dotarl

i ważnych wydarzeniach,

przez p. Machalskiego w Żólkwi, śpiew

nie w latach 1872­1884 byl przelożonym

liwości telefonu profesor Roman Gost-

też do Lwowa. 7 października 1877 roku

związanych z miastem.

kobiecy i p. Myszugi, produkcje na flecie

kowski razem z inżynierem Henrykiem

ruchu Kolei Arcyksięcia Albrechta we

w nowym gmachu Politechniki Lwowskiej

Machalskim zorganizowali demonstrację

i na trąbce. Ulepszony przez p. Machal-

Lwowie. W 1874 roku habilitowal się,

(wtedy CK. Wyższej Szkole Technicznej)

skiego telefon funkcjonowal znakomicie

pierwszego we Lwowie polączenia tele-

byl docentem prywatnym kursu kolejo-

zorganizowano wyklad dr. Romana Gost-

TEKST I ZDJĘCIA

i przeszedl wszelkie oczekiwania. Prezes

fonicznego na linii Lwów ­ Żólkiew, miej-

wego Politechniki Lwowskiej, potem do

kowskiego, docenta katedry ruchu kole-

JURIJ SMIRNOW

Towarzystwa Politechnicznego p. Gost-

scowości która leży w 30 kilometrach od

roku 1884 docentem prywatnym nauki

jowego i nauki o kolejach żelaznych oraz

Oksana Kumećka, dyrektor biblioteki

kowski w popularny sposób objaśnil pu-

Lwowa.

o kolejach żelaznych, techniki ruchu ko-

dr. Bruno Abdank-Abakanowicza, docenta

naukowo-pedagogicznej, robi bardzo dobrą

bliczności, na jakiej zasadzie oparty jest

Lwowski inżynier Henryk Machalski

lejowego i mechaniki ruchu kolejowego.

prywatnego geometrii polożenia, staty-

pracę rozszerzając tradycyjne horyzonty

telefon i na czym polega ulepszenie p. Ma-

skonstruowal też i opatentowal orygi-

W latach 1884­1890 byl szefem oddzialu

ki wykreślnej i mechaniki budowniczej.

dzialalności biblioteki. Wlaśnie dlatego

chalskiego. Wzmacnia on prąd w drucie

nalny aparat telefoniczny, który zostal

technicznego kolei państwowych i radcą

Wyklad dotyczyl wynalazku Aleksandra

w bibliotece powolano klub dyskusyjny

za pomocą baterii elektrycznych i grafitu,

wykorzystany podczas tego polącze-

Generalnej Dyrekcji Kolei Państwowych

Bella i możliwości zalożenia sieci telefo-

,,Wybitne postacie Ukrainy", który sku-

a przyrząd jego (telefon Machalskiego)

nia. Później telefon konstrukcji Henryka

w Wiedniu. W latach 1890­1908 wrócil do

nicznej we Lwowie. Pierwszy prelegent

pil już wokól biblioteki znaczną grupę

funkcjonuje daleko lepiej, aniżeli aparat

Machalskiego zostal przedstawiony na

Lwowa zostając profesorem kolejnictwa

znajdowal się w auli gmachu glównego

prelegentów i milośników historii i kul-

Bella, Simensa i innych. Rozpoczęla się

Międzynarodowej Wystawie Elektrycz-

zwyczajnego na Politechnice Lwowskiej.

Politechniki, drugi w gmachu wydzialu

tury Lwowa. Inicjatorem powstania klu-

rozmowa. Z Żólkwi przemawial p. Ma-

ności w Paryżu, gdzie zostal odznaczo-

W latach 1897/1898 ­ rektor Politechniki.

chemicznego. Obydwa pomieszczenia

bu i jego kierowniczką (kuratorem) jest

chalski. Każde jego slowo za pomocą tuby

ny srebrnym medalem. Jeszcze w 1879

polączono ze sobą drutem miedzianym.

Opublikowal wiele artykulów naukowych

Natalia Zwolska, zapalona milośniczka

rozpraszającej glos bylo jak najdokladniej

(między innymi w 1900 roku krytyczny

roku Henryk Machalski uzyskal jeden

Wyklad zorganizowano staraniem dyrek-

historii Lwowa. Do wykladów w wielkiej

slyszane nawet w końcu obszernej sali.

z pierwszych na świecie patentów na

o projektach podróży kosmicznych) w ję-

cji Politechniki i Przemyslowo-Rolniczej

sali biblioteki zapraszano lwowskich na-

nowoczesny węglowy mikrofon prosz-

Następnie dal się slyszeć śpiew kobiecy

zykach polskim, niemieckim, angielskim.

Wystawy Krajowej (Galicyjskiej).

ukowców, krajoznawców, kulturologów,

,,Gdyby z rannem slonkiem" dźwięczny,

kowy, który wykorzystal w konstrukcji

W sprawie popularyzacji telefonu

W latach 1877­1884 byl pierwszym pre-

dziennikarzy, artystów malarzy, muzeal-

czysty i donośny. Publiczność zachwyco-

swego telefonu. Aparaty telefoniczne

we Lwowie i udoskonalenia aparatów

zesem Towarzystwa Politechnicznego we

ników, również gości z zagranicy. Warto

na wybuchla w rzęsiste oklaski, o czym za

konstrukcji Henryka Machalskiego znala-

Lwowie, gdzie wyglosil 43 odczyty (w tym

telefonicznych znaczną rolę odegra-

zaznaczyć, że biblioteka jest usytuowana

pomocą telefonu audytorium żólkiewskie

w 1877 roku o telefonach). Zmarl we Lwo-

zly zastosowanie na linii kolejowej Lwów

li wlaśnie profesor Politechniki Roman

w dawnym palacu Dzieduszyckich-Wo-

zostalo zawiadomione. Po śpiewie kobie-

­ Czerniowce ­Jassy, na której wlaśnie

wie i zostal pochowany na Cmentarzu

Gostkowski i inżynier kolejnictwa Hen-

lańskich, który w 1923 roku kupil Leon hr.

cym uslyszeliśmy sympatyczny tenor p.

jako inżynier kolejnictwa pracowal Hen-

ryk Machalski. Wedlug wydania jubile-

Lyczakowskim.

Szeptycki, mlodszy brat metropolity An-

Aleksandra Myszugi, który odśpiewal

ryk Machalski. O tym niezwyklym jak na

uszowego ,,Politechnika Lwowska 1844-

Większość wynalazków w tej calkiem

drzeja Szeptyckiego i generala Stanisla-

romans z ,,Halki" ,,Szumią jodly na gór

ów czas wydarzeniu, mianowicie o tele-

nowej dziedzinie techniki (elektrotechniki)

1945", profesor baron Roman Gostkowski

wa Szeptyckiego. Po II wojnie światowej

szczycie" i na żądanie publiczności dum-

powstala we Lwowie w gronie czlonków

fonicznej transmisji koncertu z Żólkwi

(1837­1912) w roku 1858 ukończyl Szkolę

w palacu dzialala naukowo-pedagogicz-

kę ruską. Bez próby wykonano następnie

na biblioteka, która wedlug popularne-

duet na dwa glosy męskie, który także

go sloganu ,,uratowala palac, zaś palac

wypadl wybornie. Glos ludzki przewo-

uratowal bibliotekę". Wlaśnie pod tym

dzi telefon systemu p. Machalskiego do-

haslem w 2024 roku odbyly się w daw-

kladnie. Produkcje wykonane w Żólkwi

nej sali balowej palacu dwa spotkania

byly slyszane w sali ,,Frohsinnu" tak, jak

publiczności lwowskiej z Janem Szeptyc-

gdyby artyści śpiewali w przybocznym

kim, prawnukiem Leona Szeptyckiego. Jan

pokoju. Na zakończenie koncertu robiono

Szeptycki opowiadal o historii i genealogii

doświadczenia z fletem i trąbką. Artysta

rodu hrabiów Szeptyckich, pochodzących

gral na flecie arię z ,,Purytanów", każdy

z Ziemi Lwowskiej i w ciągu wielu poko-

ton byl slyszany pelno i czysto. W ogó-

leń wybitnie zaslużonych dla Polski i dla

le trzeba przyznać, że aparat p. Machal-

Ukrainy. W tej chwili Jan Szeptycki jest

skiego funkcjonowal znakomicie. Dowia-

jedynym przedstawicielem rodu Szeptyc-

dujemy się, że p. Machalski wyjeżdża do

kich, na stale mieszka we Lwowie i bar-

Paryża ze swoim aparatem na wystawę

dzo aktywnie pracuje na rzecz państwa

przyrządów elektrycznych. Nie wątpimy,

ukraińskiego.

że otrzyma tam zaslużone uznanie".

Prelegent Aleksander Aristarchow jest

Wykladu Aleksandra Aristarchowa

znanym we Lwowie krajoznawcą, kierow-

wysluchano z wielkim zainteresowaniem.

nikiem dzialu Lwowskiego Muzeum Histo-

Zebrani uslyszeli malo znaną, ale niezwy-

rycznego ,,Muzeum Historii Nauki i Techni-

kle ciekawą informację o pierwszych kro-

ki" przy placu Stanislawa Lema, znanego

kach ,,rewolucji technicznej" we Lwowie.

we Lwowie pod nazwą ,,Retro Garaż". Ten

A. Aristarchow ma bardzo obszerną wie-

dzial znajduje się w dawnej zajezdni tram-

dzę w tej dziedzinie, więc mamy nadzieje,

wajowej i dysponuje bogatym zbiorem nie

że byl to pierwszy i nie ostatni wyklad

tylko starych środków motoryzacji (sta-

z historii lwowskiej techniki. Dziękujemy

rych aut, motocykli i rowerów), ale też

również dyrekcji Lwowskiej Obwodowej

innych rodzajów starej techniki, między

Biblioteki Naukowo-Pedagogicznej, która

innymi starych telefonów i różnych rodza-

z takim entuzjazmem propaguje lwowską

jów aparatury telefonicznej.

historię, naukę i sztukę.