28

nr 7 (467) 15­28.04.2025

Okruchy historii

www.kuriergalicyjski.com

Ostatnie lata J. H. Rosena we Lwowie 1934­1937 (cz. 7)

Wiosną 1937 roku Jan

Henryk Rosen dostal

zamówienie na wykonanie

projektów sześciu witraży

do okien neogotyckiego

kościola w Skarżysku-

Kamiennej w diecezji

sandomierskiej. Komitet

budowy kościola

i ks. proboszcz Stanislaw

Koprowski zwrócili się

w kwietniu tegoż roku do

krakowskiego Zakladu

Witraży i Mozaiki Szklanej

S. G. Żeleński z prośbą

o wykonanie tych witraży

we wspólpracy z J. H.

Rosenem jako wykonawcą

projektów.

JURIJ SMIRNOW

W

FRAGMENT WITRAŻA

tym czasie Rosen byl

wlaśnie zajęty pra-

w kolorach niebiesko-granato-

wlaśnie tego świętego nie przy-

cami nad polichro-

wo-zielonych.

padkowo ­ św. Julian jest patro-

mią w kaplicy Seminarium

Wśród

przedstawionych

nem podróżników i kolejarzy.

Duchownego  w  Przemyślu

świętych są postacie św. Sta-

Można przypomnieć, że znaczną

i kościele parafialnym w Lesku

nislawa Kostki, św. Kazimie-

część parafian stanowili pra-

w okolicach Sanoka, lecz przy-

rza, św. Jacka Odrowąża, św.

cownicy kolei i ich rodziny, zaś

jąl zamówienie ze Skarżyska-

Jana z Dukli, św. Kingi i św. Jana

kościól w Skarżysku-Kamien-

-Kamiennej i nawiązal kontakt

Kantego. Obydwa okna witrażo-

nej nazywano też kolejarskim.

w sprawie projektowania wi-

we otacza szeroka bordiura sty-

Postać świętego Juliana zajmuje

traży z Zakladem krakowskim.

lizowanego ornamentu z kwia-

centralną część witraża. Arty-

WITRAŻ ,,ŚW. JULIAN MILOSIERNY"

Kościól w Skarżysku-Ka-

tów, liści i galązek. Nad oltarzem

sta przedstawil świętego w pel-

miennej pw. Najświętszego Ser-

w kaplicy seminaryjnej w Prze-

Juliana Milosiernego". Witraż

glównym w kole namalowano

ny wzrost, w ruchu. Brązowego

ca Jezusowego (kolejarski) zostal

myślu i w kościele w Lesku i sta-

,,Św. Lukasz" podobno byl bar-

,,Oko Opatrzności Bożej", zaś

koloru szaty miękkimi faldami

zbudowany w latach 1906­1933

le nie dotrzymywal terminów

dzo zniszczony i nie nada-

w części dolnej apsydę ozdo-

opadają do samej ziemi. U dolu

wedlug  projektu  warszaw-

wykonania kartonów witraży

wal się do remontu. Ostatecz-

biono pasem herbowym (orly

plaszcz jego zdobi czerwono-zie-

skiego architekta Józefa Piusa

do Skarżyska-Kamiennej. Otóż

nie więc w kościele znajdują

polskie i krzyże). Pod okna-

lona otoczka. Dookola glowy au-

Dziekońskiego. Byla to budowla

w 1937 roku wykonal i wyslal do

się tylko trzy witraże Rosena.

mi umieszczono herb papieski

reola. W lewej ręce święty Julian

w stylu neogotyckim, trójnawo-

Zakladu Witraży S. G. Żeleński

Witraż ,,Sześciu świętych Po-

(Piusa XI) i biskupa Jasińskiego,

trzyma kij podróżnika, w pra-

wa, z transeptem i dwiema wie-

tylko trzy kartony wykonaw-

laków męczenników" znajduje

ordynariusza sandomierskie-

wej, wyciągniętej przed sobą,

żami. W czerwcu 1937 roku spe-

cze, mianowicie ,,Wyznawcy",

się w oknie po lewej stronie ol-

go ,,...który dokonal konsekracji

latarnię, która rozświetla drogę

cjaliści Zakladu S. G. Żeleński

,,Męczennicy" i ,,Św. Lukasz".

tarza glównego. Zostal utrzy-

świątyni 21 maja 1933 roku".

i część ubrania. Postać świętego

zrobili wymiary okien i zaklad

Wedlug  Joanny  Wolańskiej,

many w czerwono-wiśniowych

Nie wykluczono, że polichromia

Rosen umieścil w tle rozleglego

przygotowal kosztorysy wyko-

w Zakladzie ,,...w grudniu 1937

kolorach i przedstawia w części

apsydy z herbami zostala wy-

pejzażu i granatowo-zielonego

nania witraży. Przypuszczalnie

roku wykończony byl witraż

górnej czerwony krzyż otoczony

konana wedlug projektu Rosena

nocnego, gwiaździstego nieba.

wtedy powstala propozycja wy-

przedstawiający ,,Wyznawców";

plonącymi sercami oraz posta-

i nawiązuje do jego innych zna-

Za jego plecami widnieje wodo-

konania witraży do ośmiu okien

na ukończeniu byli ,,Męczenni-

cie św. Stanislawa biskupa i św.

nych realizacji.

spad, przed nim wysokie góry

kościola, do której realizacji jed-

cy", rozpoczynaly się prace nad

Wojciecha. W oknie po prawej

Witraż ,,Św. Julian Milosierny"

i potężne drzewo. W kompozycji

nak nigdy nie doszlo. Jak podaje

,,Św. Lukaszem". Na początku

stronie oltarza znajduje się wi-

wstawiono w wielkie, zamknię-

witraża panuje spokój i piękno,

dr Joanna Wolańska na podsta-

kwietnia 1938 roku trzy wspo-

traż ,,Sześciu świętych Pola-

te lukowo okno w części pre-

pewność, że święty Julian obro-

wie dokumentów z archiwum

mniane witraże (,,Wyznawcy",

ków wyznawców", utrzymany

zbiterialnej świątyni. Wybrano

ni w drodze i oświetli przyszlość.

Zakladu S. G. Żeleński, w lipcu

,,Męczennicy" i ,,Św. Lukasz")

Byla to pewność bardzo potrzeb-

1937 roku parafia zlożyla zamó-

zostaly zamontowane w oknach

na kolejarzom w ich niebezpiecz-

wienie na sześć witraży, mia-

kościola w Skarżysku-Kamien-

nej pracy. Szerzej traktując ­

nowicie ,,...cztery okna w ap-

nej i spotkaly się z życzliwym

pewności, spokojnej przyszlości

sydzie i prezbiterium oraz dwa

przyjęciem proboszcza".

brakowalo wtedy, w przeddzień

w okna transeptu, przy czym

Dalszą pracę nad projektami

II wojny światowej, calej Polsce

Rosen w pierwszej kolejno-

witraży przerwal wyjazd Jana

i Rosen odczuwal to bardzo ostro,

ści mial się zająć projektami do

Henryka Rosena w listopadzie

nawet już w dalekim Waszyng-

okien w apsydzie i transepcie...

1937 roku do Stanów Zjednoczo-

tonie. W części centralnej witra-

Calość zamówienia zamierzano

nych i wybuch II wojny świa-

ża, niżej latarni, artysta umieścil

zrealizować do końca roku przy

towej. Artysta zdążyl jeszcze

duży zwój ze slowami modlitwy

zalożeniu, że na wykonanie ko-

w 1938 roku wykonać kolejny

do świętego: ,,Święty Julianie,

lejnych przeszkleń zaklad mial

projekt witraża ,,Św. Julian Mi-

milosierny opiekunie podróżu-

mieć dwa miesiące od chwili

losierny" i przeslać go do Kra-

jących w niebezpieczeństwie

otrzymania kartonu od Rosena".

kowa już z Waszyngtonu. Do

nocy módl się za nami". W dol-

W dwóch ostrolukowych

Krakowa karton dotarl w marcu

nej części witraża napis funda-

oknach prezbiterium za olta-

1939 roku. Zaklad S. G. Żeleński

cyjny: ,,Dar drużyn parowozo-

rzem mialy być przedstawione

natychmiast przystąpil do jego

wych czynnych i emerytów".

postacie sześciu świętych Po-

wykonania i już 1 sierpnia 1939

Po stronie prawej ­ tor kolejowy

laków męczenników i sześciu

roku gotowy w szkle witraż wy-

i lokomotywa, po lewej ­ uskrzy-

świętych Polaków wyznawców.

slano z Krakowa do Skarżyska-

dlone kolo, symbol kolei. Przy

W transepcie uzgodniono wy-

-Kamiennej. Witraże zostaly

prawej i lewej krawędzi witraża

konanie witraży ,,Św. Lukasz"

uszkodzone w okresie wojen-

umieszczono sygnatury arty-

i ,,Sceny z życia Matki Bożej".

nym i Zaklad Żeleńskiego w 1943

sty-projektanta i fabryki produ-

W bocznych oknach prezbite-

roku przeprowadzil prace na-

centa, mianowicie: ,,Jan Henryk

rium ­ ,,Św. Julian Milosierny"

prawcze. W 1945 roku podczas

Rosen, Washington 1938 r." i ,,S.

i ,,Św. Krzysztof". Jednak Za-

kolejnych bombardowań wi-

G. Żeleński, Kraków,1939­1948".

kladowi Witraży S. G. Żeleński

traże zostaly znowu uszkodzo-

Projekty witraży dla kościo-

nie udalo się wykonać wszyst-

ne i Zaklad Żeleńskiego w 1948

la Najświętszego Serca Jezusa

kich  zamierzonych  projek-

roku naprawil trzy z nich: ,,Wy-

w Skarżysku-Kamiennej byly

tów. Najpierw J. H. Rosen zajęty

znawców", ,,Męczenników" i Św.

już ostatnią pracą J. H. Rosena

byl wykonaniem polichromii

wykonaną w kraju.

KOŚCIÓL W SKARŻYSKU-KAMIENNEJ