14

nr 8 (468) 29.04.­15.05.2025

Rozmowy Kuriera

www.kuriergalicyjski.com

Zakamarki wspomnień  (cz. 8)

Rozmowa

ANNY GORDIJEWSKIEJ

z aktorem, reżyserem,

dzialaczem teatralnym

dyrektorem Polskiego

Teatru Ludowego

we Lwowie

ze ZBIGNIEWEM

CHRZANOWSKIM.

Janusz Wasylkowski nazwal

swoją książkę napisaną na

podstawie materialów archi-

walnych zebranych przez Janu-

sza Tyssona ,,Teatr z ulicy Ko-

pernika". Dlaczego teatr znalazl

się na ulicy Kopernika?

Nadal ta strona jest dostępna:

To byli przybysze z Polski, studen-

z zupelnie innym światem i z ko-

w czasie tego harmideru, tej biegani-

lwow.home.pl

Bo to byla nasza siedziba i na szczę-

ci Lwowskiej Politechniki, któ-

smiczną przestrzenią.

ny, szukania wśród rekwizytu tych

ście jest nią nadal. Kiedy wystar-

rzy w ramach wymiany studiowali

Oprócz tego że wzbogacili nasz aktor-

drobnych przedmiotów, które grają

Kolejnym z kamieni milowych

towaliśmy na ,,miejskich" scenach,

na różnych jej wydzialach. Wśród

ski sklad, zaslużyli się też ogromną

ogromną rolę, wkracza na widow-

byla ,,Kartoteka".

odpowiednie wladze oświatowe czy

tych mlodych ludzi bylo sporo ta-

popularyzacją naszego zespolu.

nię autor sztuki. Tadeusz Różewicz.

kulturalne we Lwowie podjęly decy-

kich, którzy mieli szkolną przygodę

Chronologicznie w naszym teatrze

Dość krępy niewysoki starszy pan.

Rok 1979. ,,Stara kobieta wy-

zję, że to nie może być teatr szkolny.

z teatrem czy z muzyką. Kiedy zo-

,,Kartoteka" poprzedzala ,,Starą ko-

Poznalem go wcześniej. Poznalem się

siaduje" Tadeusza Różewicza.

A ponieważ fundatorem i dyrekto-

baczyli plakaty na ogrodzeniu przed

bietę...". Zdawalem sobie sprawę, że

z Tadeuszem Różewiczem dzięki po-

rem teatru jest nauczyciel, najlepiej

wejściem do Domu Nauczyciela przy

Po przeczytaniu tekstu Tadeusza

,,Kartoteka" Tadeusza Różewicza

mocy kierownika literackiego Teatru

żeby ten zespól znalazl się w budyn-

ruchliwej ulicy Kopernika, to ich

Różewicza ,,Stara kobieta wysiadu-

byla dla teatru polskiego w szerokim

Polskiego pani Marii Dębicz. Zapra-

ku, który nosil miano ,,Obwodowy

zainteresowalo.

je" bylem nim olśniony. Podjąlem się

znaczeniu tego slowa ­ nie myślę tyl-

szalem Tadeusza Różewicza do Lwo-

Dom Nauczyciela" przy ul. Kopernika

realizacji tej sztuki również dlatego,

ko o lwowskim teatrze, lecz w ogóle

wa na premierę sztuki ,,Stara kobieta

Czyli Teatr wzbogacil się nową

42. Jest to dawny palac hrabiów Biel-

że wiedzialem na pewno iż w zespo-

o teatrze polskim jako takowym ­ to

wysiaduje", ale niestety wtedy jego

kadrą...

skich. Ten budynek tętnil życiem,

le mam aktorkę która może zagrać

byl absolutnie przelomowy spek-

wizyta się nie zrealizowala. Po wielu

w nim dzialaly nauczycielskie chóry,

I ta kadra pozwolila mi zrealizować

tytulową rolę. Tą aktorką byla Anna

takl, przelomowa dramaturgia, która

latach ,,Stara kobieta..." przyjechala

zespoly pieśni i tańca, studium ope-

,,Sen nocy letniej". A później, kiedy

Hausvater, córka Piotra Hausvatera.

przelamala bariery dawnego zwy-

do Wroclawia i taż Marysia Dębicz

rowe i operetkowe. Dla nauczycieli

przyszlo do takiej pozycji jak ,,Stara

Wydaje mi się, że w tej roli ona sku-

czajnego teatru podzielonego na sce-

nie wtajemniczając nas zawiadomila

byla dostępna bardzo dobra biblio-

kobieta wysiaduje" Tadeusza Róże-

mulowala wszystkie swoje zasoby

nę i widza. Zacząlem od ,,Starej kobie-

autora.

teka z wieloma pozycjami i funk-

wicza, gdzie jest ogromny sklad wy-

aktorskie i doświadczenia życiowe.

ty..." i po premierze od razu zacząlem

Jaka byla reakcja aktorów

cjonująca bardzo sprawnie. Wielu

konawców, ta nowa kadra uzupel-

I potrafila to przekazać widowni.

myśleć o ,,Kartotece" i przygotowy-

i Pana?

nauczycieli chcialo doksztalcać się

nila wszystkie możliwe braki, które

Wspaniala kreacja! Na niej wlaśnie

wać się do jej wystawienia. Ale jej

muzycznie, byly zajęcia z fortepianu.

wynikaly z tego, że ktoś rozpoczynal

moglem polegać i dzięki temu ta sztu-

historia przerwala się dramatycznie

Myśmy wszyscy oslupieli. Ale nie

Budynek Nauczyciela tętnil życiem.

studia w innym mieście, albo zmie-

ka powstala i byla też przez wiele lat

w 1981 roku. I do ,,kartoteki" moglem

bylo wyboru, musieliśmy rozpocząć

Organizacja pracy zespolu, żeby się

nial miejsce zamieszkania. W sposób

grana. Później tę rolę przejęla Luba

wrócić dopiero po 10 latach.

próbę. Autor usiadl grzecznie z boku

dostać na próbę na scenie miala być

naturalny to się uzupelnialo.

Lewak. Z tą rolą również byla zwią-

i wytrzymal tę calą naszą próbę.

Czy to prawda, że autor tekstu

bardzo umiejętnie regulowana. Po-

zana inna wybitna aktorka, ale to już

Skończyla się próba. Teraz ,,albo wóz,

Dla tych polskich studentów,

Tadeusz Różewicz spotkal się

woli te zespoly ubywaly, wykruszaly

byla aktorka ukraińska ­ Larysa Ka-

albo przewóz". Tadeusz Różewicz tak

którzy studiowali na Politech-

z zespolem teatru lwowskiego?

się, a polski teatr ciągle tam pozostaje.

dyrowa. Wielka przyjaciólka naszego

delikatnie wstaje, z taką teczką cho-

nice Lwowskiej, byla to wielka

teatru, czolowa gwiazda lwowskiej

,,Stara kobieta" triumfalnie, powie-

dzil, wziąl ją pod pachę. Wstal żeby

Amatorski!

przygoda. Czy pamięta Pan ich

sceny dramatycznej. Olśniona tym

dzialbym, zawladnęla lwowską sce-

się pożegnać z nami. Ale my oczeku-

nazwiska?

Teatr wciąż trwal i jest tam po dzień

tekstem i też możliwościami, które

ną, ale nie tylko, bo później graliśmy

jemy werdyktu. Wyroku ­ tak bym to

dzisiejszy. Teraz jest to Teatr z ulicy

Oczywiście, wszystkich ich cudow-

aktorka może znaleźć w realizacji tej

ją w Rzeszowie i zaproszono nas do

powiedzial. A on powiedzial tak: ,,No

Kopernika i nikt inaczej nie chce tego

nie pamiętam. Tym pierwszym, któ-

postaci. Również w mojej reżyserii

Wroclawia. Przygotowywaliśmy się

to proszę grać". To dodalo nam otuchy

nazywać.

ry się zatrzymal przy tym naszym

zagrala tę postać, ale już w Kijowie.

do spektaklu na scenie w tej chwili

i skrzydel. ,,Starą kobietę..." graliśmy

plakacie na ogrodzeniu przy ul. Ko-

Grala najpierw w Teatrze im. Marii

już nieistniejącego teatru ,,Kalam-

jeszcze dlugo.

Jakie byly kamienie milowe

pernika, byl Wiesio Kaska. On rzucil

Zańkowieckiej we Lwowie, a póź-

bur" na Starym Mieście, niedaleko

repertuaru Teatru Polskiego

Możemy powiedzieć, że dla te-

haslo wśród swoich kolegów: ,,slu-

niej byla aktorką sceny narodowej

Uniwersytetu Wroclawskiego

w latach 70. XX w.?

atru ze Lwowa przez autora

chajcie, tutaj we Lwowie jest polski

w Kijowie.

Ten kto widzial naszą starą ,,Kartote-

sztuki dane bylo fortunne zie-

Chcialbym wyliczyć wszystkie po-

teatr!". Przyszli na spektakl i zaczęli

Dzięki temu, że wspanialą sceno-

kę", może nie wie, że akcja tego przed-

lone światlo.

zycje repertuarowe, ale niektóre jed-

się zglaszać jako potencjalni akto-

grafię do tego dramatu Tadeusza

stawienia odbywa się na śmietnisku.

nak byly bardzo ważne, a nawet naj-

rzy. Wśród nich byli Staszek Kosie-

Różewicza  zaprojektowal  jeden

Żeby taki śmietnik zrobić, potrzebna

Ja bardzo żaluję, że tę kolejną róże-

ważniejsze ­ pozycje, które ksztalcily

dowski, Andrzej Szmilewski, Piotr

z najwybitniejszych scenografów nie

jest ogromna ilość różnych gratów,

wiczowską propozycję nie mogliśmy

i podnosily poziom wykonawstwa te-

Pisarczyk, Mirek Czub. Stasio Ko-

tylko lwowskich, ale przede wszyst-

papierów itd. Z tym wszystkim prze-

autorowi pokazać. Myślę o ,,Karto-

atru. Do takich zaliczylbym na pewno

siedowski w studenckim wykonaniu

kim ukraińskich i europejskich Eu-

kraczaliśmy granicę i mieliśmy cza-

tece". Dla mnie bardzo ważne przed-

,,Sen nocy letniej" Szekspira, z prze-

komedii Mrożka ,,Na pelnym morzu"

geniusz Lysyk, to przyciągnęlo do

sami bardzo wielkie klopoty, kiedy

stawienie. Jako reżysera i jako aktora

piękną dekoracją Walerego Bortia-

zagral wspaniale rolę Malego. Stani-

teatru wielką falę widzów, ludzi za-

pokazywaliśmy celnikom jak wy-

­ kreowalem rolę bohatera tej sztuki,

kowa, bardzo pomyslową. Byl grany

slaw jest dla nas szczególnym skar-

interesowanych sztuką. To bylo coś

gląda scenografia, a oni pytali: po

który wlaściwie leżąc w lóżku spoty-

nietypowo ­ wzdluż sali widowisko-

bem. On pierwszy opublikowal w In-

nowego. To bylo inaczej. To byla jakaś

co śmieci ze sobą wozicie. Musieli-

ka się z calym swoim życiem. Z szaf

wej. Publiczność siedziala po prawej

ternecie ogromny material dotyczący

nowa propozycja. To bylo nowator-

śmy pewne elementy tego śmietnika

wychodzą postacie, z którymi on kie-

i po lewej stronach, a myśmy grali na

historii naszego teatru.

skie spojrzenie odbiegające od tra-

w workach wozić.

dyś byl przypadkowo związany bliżej

takim wydlużonym prostokącie.

dycji repertuarowej lwowskich te-

No więc rozlożyliśmy nasz caly ,,maj-

lub dalej, zaczynają przypominać mu

atrów. Widzowie spotykali się nagle

dan" w teatrze ,,Kalambur" i raptem

wszystkie niewydarzone momenty

To byl jeden z pierwszych

życiowe. Ten bohater jest wlaściwie

spektakli, które oglądalam i za-

jakby osaczony przez korowód tych

pamiętalam. Do dziś mam przed

postaci, a nad tym wszystkim góru-

oczami zawieszone od sufitu

je chór starców, który cytuje slyn-

tkaniny i ten podest.

ne motto z ,,Ody do mlodości" Adama

Walery Bortiakow wymalowal Las

Mickiewicza: ,,Dzieckiem w kolebce

Ardeński na ogromnych polaciach

kto leb urwal Hydrze, Ten mlody zdu-

plótna i tym plótnem jakby zamknąl

si Centaury, Pieklu ofiarę wydrze, Do

calą przestrzeń sceniczną razem

nieba pójdzie po laury". I tak pieklu

z publicznością w tym zaczarowa-

wydzieraliśmy to co trzeba, żeby iść

nym lesie.

po laury do nieba (śmieje się).

Na początku lat 70. w zespole

Serdecznie dziękuję za te kolej-

teatru pojawila się duża grupa

ne zakamarki wspomnień.

mlodych, zdolnych, utalento-

wanych aktorów.

ZDJĘCIA STANISLAW KOSIEDOWSKI