16

nr 8 (468) 29.04.­15.05.2025

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Fenomen II Symfonii Adama Soltysa

11 kwietnia 2025 r.

Taką okazala się setna

w Studiu Koncertowym

rocznica urodzin

Polskiego Radia im.

Adama Soltysa (1890-

Witolda Lutoslawskiego

1990). Przy tej wlaśnie

odbylo się warszawskie

okazji po raz pierwszy

prawykonanie II Symfonii

uslyszalam II Symfonię

Adama Soltysa. Dzielo

mojego Ojca.

odnioslo olbrzymi

niekwestionowany

Pamiętam jak bardzo bylam

wtedy wzruszona; w drugiej

sukces; o takim sukcesie

części dziela ­ pięknym Adagio

­ wręcz triumfie! ­ marzy

­ nie moglam wprost opanować

zapewne każdy twórca.

plynących z oczu lez... Wtedy

Co ciekawe, wspomniane

jednak przyjęlam to dzielo glów-

wydarzenie muzyczne

nie przez pryzmat uczuć i emo-

wywolalo niebywale

cji. Wszechstronnie poznać,

zrozumieć i docenić wszystkie

wprost zainteresowanie

walory tego monumentalnie za-

w stolicy ­ już w marcu

krojonego, wspanialego utworu

bilety na koncert byly

pomogla mi dopiero szczególo-

w calości wysprzedane.

wa analiza muzykologiczna II

Wypada więc zastanowić

Symfonii, którą realizowalam

się nad niewątpliwym

MARIA EWA SOLTYS,MUZYKOLOG, CÓRKA ADAMA SOLTYSA (OD LEWEJ) I KATARZYNA

pod kierunkiem prof. dr hab.

TOMALA-JEDYNAK

Ireny Poniatowskiej w ramach

fenomenem tego wciąż

studiów doktoranckich na UW.

jeszcze malo znanego

w sobie nadzieję

Kolejne realizacje II Symfonii

moment cichej, skruszonej i uf-

tego artysta nie poddawal się.

dziela.

Ojca mialy miejsce już w Polsce

nej modlitwy...

Po kilku latach (1 marca 1953)

i wiarę w ostateczne

(w Lublinie i w Gdańsku), pod

Podstawową myślą muzycz-

udalo mu się nawet do programu

zwycięstwo dobra nad

ną Allegretta ­ III części cy-

batutą wybitnego dyrygenta,

,,Koncertu muzyki polskiej" nie-

MARIA EWA SOLTYS

zlem.

maestro Zygmunta Rycherta.

klu symfonicznego ­ jest ludo-

jako ,,przemycić" dwie ­ mniej

II  Symfonia  powstawala

Prawykonanie II Symfonii

Byly to rzeczywiście wspania-

wa (pochodząca z Kujaw) pieśń

skomplikowane ­ części (I i III)

weselna Oj nie nasza dziewu-

le, mistrzowskie interpretacje

w latach 1943­1945, w ponu-

odbylo się 30 listopada 1946 r.

swojej Symfonii; znalazly się

cha... Na podlożu tego liryczne-

tego dziela. Zresztą o wyko-

rej, pelnej lęków i zgrozy rze-

we Lwowie w ramach Koncer-

one w sąsiedztwie ,,niewin-

nego" Koncertu fortepianowe-

naniu II Symfonii w Gdańsku,

czywistości II wojny świato-

go, z odcieniem smutku wątku

tu symfonicznego muzyki pol-

go f-moll Fryderyka Chopina,

wej. Tragiczne wydarzenia tego

które mialo miejsce 19 marca

melodycznego powstal uroczy

skiej". Oprócz dziela Adama Sol-

okresu nie mogly nie odcisnąć

2016 r., pisalam na lamach ,,Ku-

symfoniczny kujawiak. Warto

tysa zabrzmiala wtedy Rapsodia

Uwertury Grzegorza Fitelberga

riera Galicyjskiego". Po tych

swego piętna na jej muzycz-

odnotować, iż kujawiak należy

litewska Mieczyslawa Karlo-

oraz poematu symfonicznego

Step Zygmunta Noskowskiego.

niezapomnianych  wydarze-

nej narracji. Jednakże, pomimo

do najstarszych polskich tań-

wicza, uwertura do opery ,,Hal-

niach muzycznych wykonanie

tragizmu sytuacji tych lat po-

ców ludowych. Tworzą go trzy

ka" Stanislawa Moniuszki oraz

Wart odnotowania jest fakt, iż

(w tym samym 2016 r.) II Sym-

wstalo dzielo przesiąknięte na

ogniwa: 1) chodzony, zbliżony

dwie arie z tejże opery. Calością

koncert z 1 marca 1953 r. ­ byl

fonii we Lwowie wydalo mi się

wskroś optymizmem i nieza-

do poloneza; 2) wlaściwy kuja-

dyrygowal Adam Soltys. Kom-

już wlaściwie pożegnalnym

chwianą wiarą w lepsze jutro.

niestety, dość powierzchowne.

wiak, tańczony wolno, jako tzw.

pozytor Andrzej Nikodemo-

występem artysty; jego karie-

II Symfonia skomponowa-

,,odsibka" (od siebie, w prawo);

wicz, uczeń Ojca (prywatnie mój

ra dyrygencka trwala bez mala

I wreszcie ostatnie,

na zostala z dużym rozmachem,

3) kujawiak przeistaczający

Chrzestny) po latach wspominal

40 lat (1914-1953). Toteż tlum-

wspomniane już

na wielki sklad orkiestry (m.in.

się w żywego oberka, z przy-

z rozrzewnieniem o ogromnym

nie zebrana ­ w sali dawnego

z sześcioosobową obsadą in-

tupywaniem, holubcami etc.

wrażeniu, jakie wówczas wy-

Polskiego Towarzystwa Mu-

warszawskie

strumentów perkusyjnych, wy-

tańczony jako ,,ksebka" (ku so-

warlo na niego świeżo ukończo-

zycznego ­ publiczność żegnala

prawykonanie II

zyskaniem harfy, celesty, forte-

bie, w lewo). Analogicznie (pod

ne dzielo Nauczyciela. Sukces

lwowskiego maestro ­ central-

Symfonii, które tak

pianu). Wyrastając z tradycji

względem tempa) zestawione

tego wydarzenia muzycznego

ną niegdyś postać lwowskiego

naprawdę przeszlo

późnego romantyzmu, dzielo to

są ze sobą również ogniwa ku-

byl podobno ogromny. Cieka-

życia muzycznego ­ owacją na

wszelkie moje

jawiaka, tworzącego III część II

cechuje silna więź z rodzimym

wostkę może stanowić fakt, iż

stojąco i dlugo niemilknącymi

oczekiwania. W Studiu

Symfonii Adama Soltysa.

folklorem i wyzyskanie wielu

Związek Kompozytorów Ukra-

brawami i okrzykami. Nastą-

nowoczesnych naówczas środ-

Final dziela tworzą trzy seg-

ińskich zabiegal, by dzielo wy-

pil wtedy definitywny koniec

Koncertowym Polskiego

ków wyrazu.

menty. Początkowy, z odcieniem

konane zostalo w Kijowie już

pewnej epoki...

Radia dzielo zabrzmialo

W I części cyklu ­ Allegro

tragizmu ­ Adagio espressivo ­

W calości II Symfonia Adama

wiosną 1946 r. Jednak z powo-

w wykonaniu

Moderato ­ dominują obrazy

kojarzyć się może z bolesnym,

du nieznanych bliżej kontro-

Soltysa powrócila na estradę

Orkiestry Polskiej

dramatyczne. Już sam począ-

wciąż żywym wspomnieniem

wersji z tamtejszą Filharmonią,

lwowską za sprawą uroczystych

Opery Królewskiej

II Symfonia Adama Soltysa za-

tek dziela wprowadza nastrój

wydarzeń wojennych. W ko-

obchodów 70. urodzin arty-

pod mistrzowską

niepokoju, poczucia zagroże-

lejnym segmencie krystalizują

prezentowana zostala w Kijowie

sty, które odbyly się w stycz-

batutą Katarzyny

nia, lęku przed czymś fatalnym

się motywy rytmiczne, nawią-

dopiero w lutym 1947 r. W pro-

niu 1961 r. We wspomnieniach

i nieuniknionym. Występują

zujące do mazura i poloneza. To

gramie obok dziela lwowskie-

Ojciec odnotowal: ,,Bardzo nie

Tomali-Jedynak.

tu jednak również świetliście

niejako stopniowe przebudzenie

go twórcy znalazl się wówczas

chcialem tego jubileuszu, lecz

Koncert fortepianowy f-moll

Pani  dyrygentka  przy-

subtelne wątki liryczne (po-

ducha i sily narodu, który wie-

Kotlarewski [ówczesny zastęp-

boczna grupa tematyczna), któ-

gotowala utwór mojego Ojca

rzy w lepszą przyszlość. Końco-

Fryderyka Chopina oraz poemat

ca rektora Konserwatorium]

wy segment ­ Tranquillo ­ jest

symfoniczny Morskie Oko Zyg-

naprawdę rzetelnie, jej in-

re jawią się niczym delikatne

i inni wbrew mojej woli urzą-

terpretacja byla przemyśla-

promyki nadziei. W zakończe-

swoistą apoteozą: poniesione

munta Noskowskiego.

dzili uroczyste posiedzenie

na i sugestywna. Wyjątkowo

niu I części wyraźnie już po-

ofiary nie poszly na marne; na-

Niczym grom z jasnego nieba

Rady Naukowej i mój koncert

dlugo nie milknące oklaski

brzmiewa wiara w zwycięstwo

ród świętuje upragnione zwy-

stalo się dla wielu ówczesnych

kompozytorski. Mialem jedynie

potwierdzaly podwójny suk-

dobra nad zlem.

cięstwo. W orkiestrze trium-

twórców przyjęcie w 1948 r.

trochę satysfakcji, że po tylu la-

II część Symfonii ­ liryczne

ces: samego dziela i utalento-

falnie brzmią motywy pieśni

uchwaly KC WKP (b) o operze

tach uslyszalem moją II Symfo-

Adagio ­ stanowi jeden z naj-

Przylecieli  sokolowie,  którą

Wielka Przyjaźń Wano Murade-

wanej pani dyrygentki. I znów

nię, chociaż dalece nie tak wy-

jak kiedyś, przed 35 laty, slu-

piękniejszych, najbardziej na-

wcześniej spopularyzowal Sta-

lego, która zapoczątkowala ostrą

konaną, jak ja ją prowadzilem

chając II Symfonii bylam bar-

tchnionych fragmentów sym-

nislaw Moniuszko.

i bezkompromisową walkę z tzw.

we Lwowie i w Kijowie w latach

dzo wzruszona, a z zakamar-

fonicznych w calej twórczości

formalizmem. Pomimo dużego,

1946 i 1947". Na marginesie od-

Przekaz II Symfonii ­

Adama Soltysa. Adagio za-

ków pamięci wynurzaly się

niekwestionowanego sukcesu

notuję, że dzielem Adama Sol-

II Symfonii Adama Soltysa we

najważniejszego dziela

bardzo już odlegle lecz piękne

chwyca bogactwem obrazów,

tysa dyrygowal wtedy Mykola

wspomnienia...

uczuć, nastrojów zarówno po-

Lwowie i w Kijowie, dzielo to

Kolessa.

mojego Ojca ­ jest

W tym miejscu pragnę wy-

zytywnych jak i tych z odcie-

trafilo do indeksu dziel zaka-

bardzo czytelny i jakże

By dzielo Adama Soltysa

razić swoją wdzięczność dr Mi-

niem smutku, glębokiej nostal-

zanych do wykonania (za jako-

aktualny. Pomimo

ponownie zabrzmialo

chalowi Piekarskiemu za jego

gii aż do przejmującego bólu

by zbyt skomplikowane środki

wojny i wszystkich

zabiegi i zaangażowanie, które

z nutkami tragizmu. Swoistym

wyrazu, niezgodne z estetyką

w Filharmonii

w szczególnym stopniu przy-

choć krótkim epilogiem tej czę-

realizmu socjalistycznego). Byl

związanych z nią

Lwowskiej, należalo

czynily się do warszawskie-

ści jest pelen wyciszenia i glę-

to niewątpliwie bolesny cios dla

okropności, należy

cierpliwie czekać na

go prawykonania wspanialego

bokiej zadumy fragment o cha-

kruchej psychiki wyjątkowo

kolejną ,,wielką" datę.

pielęgnować

dziela mojego Ojca.

rakterze choralu. Być może to

wrażliwego muzyka. Pomimo